Kitap vitrinlerinde yerini alan 1914 Oncesi Ermeni Koy Hayati o yillarda yasayan Ermenilerin ve Turklerin arasinda bugun dahi suren benzerlikleri gormemize yol aciyor. Otekilestirdiklerimizin bize ne kadar benzedigini yillardir bize ogretilen ve yuklenen dusmanliklarin aslinda ne kadar bos ve abartili oldugunu anladigimiz gun hayatimiz ve yasadigimiz dunyanin cehresinin de daha guler yuzlu ve isiltili oldugu ortaya cikacaktir. Yuzyillarca okyanusun otesinde yasayan insanlarin canavara benzedigini dusunmustu Batililar. O topraklari kesif ve isgal sureclerinde bile renkleri dilleri ve dinleri farkli olan insanlara insan sozcugunu yakistiramamis o insanlari maymunun daha gelismis bir turu olarak degerlendirmeyi uygun gormuslerdi. Boyle gormeleri o insanlari kolelestirmenin mantigini da mesrulastiriyordu. Bugun de ayni otekilestirme her toplumda farkli niyetler ve olculerde suruyor. ABD ya da Ingiltere de Arap ve Musluman olmak Musluman bir ulkede Yahudi vb. farkli bir etnik kimlige ya da dine mensup olmak o kisiye karsi dusmanca davranmak icin yeterli olabiliyor. Ustelik bu otekilestirme mantigi toplumlar dinler ya da etnik gruplara yonelik olarak da yasanmayabiliyor. Dogrudan kisilere yonelik olarak ornegin escinsel birisine karsi da ayni mekanizma zaman zaman siddetini arttirarak surebiliyor. Aslinda sorunun temeli bilmemekten ve onyargilarla deforme edilmis bilginin birilerinin cikarina uygun olarak dolasima sokulmasindan kaynaklaniyor. Bilmek tanik olmak iletisime gecmek dusmanliklarin sonunu hazirlayabilir ya da toplumlar ve insanlar arasinda dusmanlik tohumu ekerek varolmaya calisan anlayislar bu sekilde teshir edilebilir. Turk koyu gibi Kitap vitrinlerinde yerini alan 1914 Oncesi Ermeni Koy Hayati o yillarda yasayan Ermenilerin ve Turklerin arasinda bugun dahi suren benzerlikleri gormemize yol aciyor. Kitabin adinda bulunan Ermeni sozcugunu cikartip yerine Anadolu sozcugunu koyarak kitabi yeniden bassak ve icerikteki dinsel ifadeleri fotograflarla birlikte disarida tutsak anlatilan koy yasantisinin Musluman bir Turk koyune ait oldugunu zannedebilirsiniz. Ermeni kadinlarin koy yerinde basini baglamasi bile benziyor Turk kadinlarininkine. Hatta nazar gibi Samanistik olarak gorulen pek cok Anadolu ya ozgu inanc ve rituellerin de ortak kullanildigina tanik oluyoruz. Yani Ermeni ve Turk koyunun yasantisi ancak bu kadar birbirine benzeyebilir dedirtebiliyor insana bu kitap. Tabii ki benzerlikler kadar farkliliklar da var. Anadolu kulturunun zenginligi zaten bu farkliliklarin coklugundan ve cesitliliginden kaynaklanmiyor mu? Kitap yedi bolum ve eklerden olusuyor. Bolumler koy ve aile orgutlenmesinden baslayarak gunluk hayatin ayrintilarindan dugun ve cenaze gibi cesitli torenlerden cocuk buyutme ve halk hekimligi gibi konularin betimlenmesinden olusuyor. Akademik metin Eklerde ise kaynak kisilerin biyografileri geleneksel sarkilar ve maniler bulunuyor. Bu arastirma S. Hoogasian in 1915 te ABD ye goc eden Ermeni kokenli Anadolu koylulerinden 48 kisi ile gorusmesinden ortaya cikmis. Antropolojinin katilimci gozlem yontemini uygulayamayan Hoogasian in tanikliklar yazili ve gorsel belgelerden yola cikarak olusturdugu bu calisma oncelikle akademik bir metin olarak ortaya cikar. Hoogasian Villa calismasini universite yayinevine teslim ettikten sonra kitabini goremeden aramizdan ayrilir. Yayinevi bu calismayi Matossian a onerir ve bundan sonra Matossian baska etnograf ve antropologlarin da destegiyle calismayi derinlestirip zenginlestirerek kitaplastirir. Kitabin onsozundeki gereksiz denilebilecek politik ifadeleri saymazsak iyi bir sosyal antropolojik eserle karsi karsiya oldugumuzu soyleyebiliriz. Son soz: Bu kitap sadece Ermeni koy hayatini anlamak icin degil Anadolu koy hayatini anlamak icin de okunabilir.