Suriye nin ikinci buyuk kenti Halep ziyaretcilerinde zaman tunelinde yolculuk etmis etkisi yaratiyor. Gaziantep’ten cikip yaklasik bir saat yol aldiktan sonra kendinizi ortacaga ait bir kentte buluyorsunuz. Bugun Sam’a kiyasla kohnemis olsa da eski ihtisamin izlerini gormek mumkun. Suriyeliler Turkiye’de zor rastlanacak turde bir kentsel koruma bilincine sahip. Sehrin unlu kalesinden gorunen eski Halep ucsuz bucaksiz bir labirent gibi. Eski veya yeni binalarin hemen hemen tamami acik renkli ve kolay islenen kaysani tasindan yapilmis. Sehir adini bu guya beyaz tasa borclu. Halep Arapca’da taze sut demek ya da sut gibi beyaz. Gunbatiminda kizila donen taslar Halep’in karakteristiginin en onemli parcasi. Normalde sariya calan renkleriyle ilk kez goren birinde sepya fotografa bakiyor hissi uyandiriyorlar. Sehrin insanlarinda Arap’tan ziyade Akdeniz kulturunun etkileri hissediliyor. En tipik belirti ise siesta aliskanligi. Halep benim icin hep uzak (Iste Halep iste arsin deyiminin buyuk etkisi olsa gerek) ve masallara ait niyeyse puslu ve sariya burunmus oldugunu hayal ettigim bir sehirdi. Bilgiye degil onyargiya dayali bu imajin bir kisminin gercek olmadigi ilk Halep gezimle ortaya cikti. Oncelikle Halep hic de sanildigi gibi uzak ve ulasilmasi zor bir diyar degil. Elbette pasaportunuzda daha once alinmis bir Israil vizesi yoksa. Aksi halde vize talebiniz derhal geri cevriliyor. Ben karayoluyla Suriye sinirini Gaziantep’ten gecerek gittim. Kilis Oncupinari sinir kapisini gectikten sonra yolculuk 45 dakika suruyor. Ancak her iki tarafin sinir gorevlileri el birligiyle bu sureyi 3-4 saate cikarabiliyorlar. Hac zamani ozellikle yogun. Irak siniri kapandigindan bu yana Turkiye uzerinden gecisler artmis. Duyduguma gore Antakya Cilvegozu gecisleri daha rahat oluyormus. Eger yolculuk sirasinda basiniza gelen her seye deneyim gozuyle bakabiliyorsaniz 2-4 saat suren beklemeler sinirinizi bozmayacak demektir. Ben sahsen daha once hic 20-30 otobus dolusu hacca giden kasabi birarada gormemistim. Dagistanli ve Ozbek haci adaylarini tanima firsati da yakaladim. BASER ESAD HEP YANINIZDA Halep’in sinira uzakligi 48 kilometre. Yol uzerinde pek cok kasabadan Halep’e bagli ilcelerden geciyorsunuz. Ve bir de zeytin agaclariyla kapli arazilerden. Suriye son birkac yildir zeytincilik konusunda atilim icinde. Ulke genelinde 80 milyon zeytin agaci var. Halep’te ise 18 milyon. Sinirda sizi Baser Esad fotografiyla karsiliyor ve bir daha yaninizdan hic ayrilmiyor. Suriye’nin her kosesinde Esad ailesinden birinin resmini goruyorsunuz. Benzin istasyonlari oteller restoranlar ve hatta taksilerin arka camlarinda devlet baskaninin fotografi var. Pek cok tarihci Halep’i Dogu’nun Kralicesi olarak anmis. Osmanli Imparatorlugu’nun da en onemli sehirlerinden biri. Bugun etnik cesitliligi iyi korunmus mimarisiyle hálá Osmanli sehri. Suriye kurulup da Sam baskent olunca biraz ihmal edilmis. Ancak son zamanlarda eski gorkemine kavusmasi icin calismalar yapiliyor. Kaleyle birlikte baska pek cok tarihi eserde restorasyon calismalari suruyor. Halep Islam Orgutu tarafindan da 2006’da Isfahan’la birlikte kultur baskenti secildi. Kentin nufusu sehir merkezi ve ilcelerle birlikte toplam 2 milyon civarinda. Yuzde 85’i Sunni Musluman. Hiristiyanlarin orani yuzde 15. Az sayida Sii ve Alevi var. 1915’teki tehcir sirasinda pek cok Ermeni Halep’e yerlesmis. Sokaklarda ozellikle de tarihi kapali carsisinda Turkce konusan insanlara rastliyorsunuz. Konaklamak icin pek cok alternatif var. Su anda sehrin tek 5 yildizli oteli Chahba Cham (Saba Sam okunuyor). Ancak beklentinizi bir miktar dusuk tutmaniz gerekiyor. Alisildik 5 yildizli hizmeti bulamiyorsunuz. Cok kisa bir sure sonra Sheraton Halep acilacak. Bunlarin disinda bolca 4 yildizli otel ve butik oteller var. Tarihi evler ve konaklar otele cevrilmis. Otellerden bahsetmisken Baron Otel’i de anmak lazim. Sahibi Ermeni bir aile. Halep’in en eski oteli. 1911’de yapilmis. Ziyaretcileri arasinda Agatha Christie Charles De Gaulle ve Ataturk bulunuyor. Istanbul’un Pera Palas oteliyle kiyaslamak mumkun. Suriye laik bir devlet ama her nasilsa erkeklerin dort es alma hakki var. Mesai pazardan persembeye ve 08.00-15.30 saatleri arasinda. Cuma gunleri hicbir eglence yapilmiyor. Ozellikle yazin 14.00-17.00 arasi sokaklarda pek fazla insan gorulmuyor. Kadinlar icin kiyafet bakimindan bir mecburiyet yok. Ancak dolasirken daha cok basi ortulu kadinlara rastliyorsunuz. Hiristiyan mahallesinde durum degisiyor. Buna karsilik sayilari az olmakla birlikte Musluman olmasina ragmen basi acik olan kadinlar da var. HALEP’E NASIL GIDILIR Turkiye’den Suriye’ye gitmek icin en ideal yollardan biri ucak. Turk Hava Yollari’nin Istanbul’dan Sam’a haftada 4 gun seferi var. Aksam saatlerinde yola cikip yaklasik 1 saat 45 dakika sonra Sam’a iniyorsunuz. Sam-Halep arasinda calisan Suriye Havayollari’na ait ucaklar 20 dolar. Otobusu tercih ederseniz 3 dolar oduyorsunuz. Diger bir secenek ucakla Antep’e gitmek ve siniri oradan veya Hatay’dan gecmek. Bunun icin turlara katilabilir veya taksi tutabilirsiniz. Antep-Adana-Sam ve Halep arasinda calisan taksi sirketleri var. Hatay otogarindan Suriye’ye taksi kalkiyor. Antep cikisli iki gunluk turlarin fiyatlari 100 dolar civarinda. Tur duzenleyen pek cok sirket var. Boylece sadece Halep’i degil Sam’i da goruyorsunuz. Zamani bol olanlar tren seyahatini tercih edebilir. Haydarpasa’dan 1. sinif yatakli vagonda gitmek icin 30 saat gerekiyor. ERKEKLER KABAREYE GENCLER KAFEYE Halep’te bayram oncesi magazalar alisveris merkezleri aksam gec saatlere kadar acik. Aksam yemegi 21.30-22.00 gibi yeniyor. Ertesi sabah dukkanlar 10.00-11.00’den once acilmiyor. Erkekler geceleri kabare denen kuluplerde egleniyor. Buralara kadinlarin gitmesi hos karsilanmiyor. Aileler daha cok restoranlara gidiyorlar. Yemegin ardindan canli muzik esliginde dans edebiliyorsunuz. Bu aralar gencler arasinda modern kafeler ve internet kafeler populer olmaya baslamis. Ulasim icin en akillica yol taksi tutmak. Son derece ucuz en uzun mesafe bile 1 dolardan fazla tutmuyor. 1 dolar 50 Suri (Suriye lirasi) ediyor. Buna karsilik taksiler Turkiye’nin 20-25 yil onceki halini hatirlatiyor. Luks araclar son bir iki yildir gorulmeye baslamis. Gumruk vergileri yuksek oldugundan son derece kotu durumdaki taksilerin bile satis fiyati 10 bin dolar civarinda. Sehrin en buyuk yesil alani Halep Genel Parki. 1947’de insa edilmis. 6 hektarlik bir alani kapliyor. Bunun disinda pek bir yesillige rastlamiyorsunuz. Balkonlarda veya cam onlerinde cicek yetistirmek gibi bir aliskanliklari da yok. Hayvanlarin da Halep’te pek sevilmedigini ogreniyoruz. Sokak hayvanina rastlanmamasinin nedeni belediyenin iyi calismasi degil gorulenlerin oldurulmesi. MUTLAKA GORUN Halep’in tadini iyice cikarmak icin uc gune ihtiyac var. Gorulmesi gereken yerleri gezmenin yanisira sokaklarinda kaybolmaniz gerekiyor cunku. Her sehir ama ozellikle Halep ancak bu sekilde gezilebilir. Tarihi MO 3000’li yillara uzanan Halep Kalesi’nde Mezopotamya devletleri Roma Bizans Araplar Selcuklular ve Osmanli hukum surmus. Duvarlarinin yuksekligi 50 metre. Derin bir hendekle cevrili. Zamaninda dunyanin ele gecirilmesi en zor kalesiymis. Icine girdiginizde arkasinda koca bir sehir sakladigini fark edeceksiniz. Ozellikle gunbatimina yakin saatlerde gezmeniz siddetle tavsiye edilir. Kaleyle birlikte tum sehir muhtesem bir kizila boyaniyor. Mimar Sinan’in elinden cikma Husreviye ve Adiliye camileri de Halep’te bulunuyor. Emevi (Zekeriya) Camii tarihi akil hastanesi Ermeni carsisi gorulmesi gereken diger yerler arasinda. PAZARLIK ETMEDEN ASLA Alisveris yaparken rahatlikla Amerikan dolari kullanabilirsiniz. Eski Halep’te Turk lirasi kabul eden esnaf da var. Ancak kaziklanmamak ve iyi pazarlik edebilmek icin Suri ile alisveris yapmaniz tavsiye edilir. Kale yakinlarinda dolarin yanisira Turk lirasi da bozan sarraflar bulabilirsiniz. Cebinizdeki parayi oldugu gibi Suriye lirasina cevirmeyin ihtiyaciniz oldukca bozdurun. Cunku Suriye lirasini geri verip dolar veya Turk lirasi almaniz mumkun olmayabilir. Butikler ve pahali magazalar Hiristiyan mahallesinde toplanmis. Ancak sehrin alisveris bakimindan cazibe merkezi tarihi kapalicarsi. Sokaklarinin uzunlugu 16 kilometreyi buluyor. Burada Turkce konusan pek cok kisiye rastlayacaksiniz. Ingilizce bilen esnaf sayisi da fazla. Altin veya gumus takiyla inci fiyatlari Turkiye’ye oranla bayagi ucuz. Ayrica defne sabunu ipek dokumalar sedef kakma esyalar mozaik ve cam isi esyalar badem ezmesi taze baharat da satin alabilirsiniz. Bu arada pazarlik etmeden hicbir sey satin almayin. Istanbul’un Misir Carsisi’ni Kaplicarsi’yi veya Urfa ve Antep carsilarini gormus biri icin fazla sasirtici veya buyuleyici olmayabilir.