Ermeni soykirimi iddialariyla ilgili tasari Temsilciler Meclisi Baskani Nancy Pelosi buna angaje biri oldugu icin kacinilmaz sekilde gundeme gelecek. Ama Baskan Bush imzalamadikca yasalasmaz! Turkiye nin Washington Buyukelcisi olarak bir yildir gorevdesiniz ABD ile iliskilerde 1 Mart tezkeresinin olumsuz izleri hayli geride kaldi. Bush yonetimi Irak politikasi nedeniyle Kongre secimlerinde agir bir darbe aldi. Senato ve Temsilciler Meclisi nde ustunluk Demokratlara gecti. 2007 basinda ABD ile iliskilerin gelecegini nasil goruyorsunuz? NABI SENSOY: 1 Mart tezkeresi nedeniyle Turkiye-ABD iliskilerinde gecen uc yilda inisli cikisli bir donem yasandi. Ancak bunun nedenlerini sadece tezkerede aramak dogru olmaz. Soguk Savasin sona erdigi 1990 larin basina kadar gidebiliriz. Ondan once Ikinci Dunya Savasi ardindan Turkiye nin NATO ya girmesiyle guclenen uzun sureli bir dostluk ve ittifak donemi yasanmisti. Berlin Duvari nin yikilmasiyla ABD nin etkisiyle yeni bir dunya duzeni kuruldu. Bu halen devam eden bir surec. Kuresel degisimden Turkiye nasil etkileniyor? - Bir ulkenin komsulari degismiyor ama jeopolitigi degisebiliyor. Turkiye eskiden Sovyetler e karsi NATO nun guney kanat ulkesiydi. Avrasya dedigimiz Balkanlar dan Orta Asya ya uzanan cografyanin merkezinde bir ulke haline geldiginde Turkiye nin etki alani da genisledi. Ortadogu da etkiliyiz. Avrupa Birligi ne uye olmaya calisiyoruz. 2003 teki Irak savasindan sonra AB nin Turkiye ye olan ilgisini de bolgesinde oynadigi role bagliyorum. AB ya Schengen duvarlari icine cekilecek ya da kuresel bir guc olmaya calisacak. Turkiye nin jeopolitik oneminden soz ederken Soguk Savas sonrasi soft power dedigimiz demokrasi insan haklarina saygi hukukun ustunlugu gibi alanlardaki birikimini disa karsi bir rol modeli diyebilecegimiz ornek ulke olacak noktaya getirdi. Turkiye ilimli Islam degil Rol modelinden kastiniz ilimli Islam mi? - Hayir kesinlikle. Turkiye ilimli Islam degil. Turkiye laik ve demokratik bir ulke. Nufusunun cogunlugu Musluman ama ilimli Islam seklindeki kategoriye sokulmasi kadar yanlis bir sey olamaz. Radikal Islam karsisinda Turkiye ye ilimli Islam rolu bicenler oldu ama tutmadi. Washington dan once Moskova Buyukelcisiydiniz. Soguk Savas doneminde Rusya ve ABD de pes pese gorev yapmak ilginc olurdu. - Evet Soguk Savas doneminde biraz acayip olabilirdi. Ben 1998-2002 yillari arasinda Moskova da bulundum. Yeltsin in son Putin in ilk yillariydi. Bazilari hâlâ 500 yillik Osmanli-Rus tarihinden bakiyor olsalar da bugunku dunyada dengeler degisti. Kurtlar Vadisi nin etkisi Rusya da yasamadiginiz zorluklari 1 Mart tezkeresinin etkisi altinda ABD de yasiyor olmalisiniz. - 1 Mart tezkeresi Turk-ABD iliskilerinde yara acmis olaylardan birisi. Etkisi gozukuyor. Sonradan da bazi ufak tefek olaylar yasandi. Kurtlar Vadisi Irak filmi ornegin Washington da cok ciddiye alindi. ABD de Vietnam sendromu diye bir psikoloji var. Cok hassaslar. Bu film ABD kamuoyunu ve yoneticilerini olumsuz etkiledi. Irak i nereye koyuyorsunuz? - Ilk basta negatif algilanmistir ama ben pozitife koyuyorum. 1 Mart tezkeresinden sonra ABD ile cok yakin isbirligi yaptik. ABD askerlerine giden lojistigin buyuk kismi Turkiye den gidiyor. Incirlik kullaniliyor. Tezkere reddedilince ABD nin Irak taki yeni muttefiki olarak Kurtler gorulmeye baslanmisti. Bu ne olcude dogrulandi? ABD gecen uc yilin sonunda Turkiye yi gozden cikaramadi. - ABD nin Turkiye yi gozden cikarmasi icin bir neden yok. Turkiye bolgesindeki en guclu ulke. Baris ve istikrar vaat eden AB yolunda ilerleyen bir ulke. ABD Turkiye yi niye feda etsin? Irak a mudahale yanlisti Kuzey Irak ta Kurtlere devlet kurdurma ugruna Turkiye den vazgecmez diyorsunuz? - Niye vazgecsin. Hayatta her sey petrol degil ki. Irak petrol zengini bir ulkeydi ama ABD nin stratejisi sadece petrole baglanamaz. Cunku biz bastan itibaren yanlis olacagini soyledik. Amerikalilar memnun olmadilar ama bugun hakliymissiniz sizi daha fazla dinlemeliydik diyorlar. 3 yilda 3 bin Amerikan askeri 650 bin Irakli oldu. Irak ic savasa suruklendi. - ABD nin bu muhasebeyi kendisinin yapmasi lazim. Ne kadar basarili oldugu ortada. Biz askeri mudahalenin bolgenin Irak in hayrina olmayacagini Turkiye acisindan da buyuk sikintilar getirecegini bilerek zamaninda dostlarimizin dikkatine getirdik. Ama Yapmayin dedikten sonra ABD savasa girince muttefikligin geregi olan yardim ve destegi esirgemedik. Cuval olayini unutalim Amerikan kamuoyunda Kurtlar Vadisi Irak filminin yol actigi hassasiyeti aktardiniz Turk askerinin basina Suleymaniye de cuval gecirilmesi de Turkiye yi yaraladi. - Dogru hepimizi cok derinden yaraladi. Ama cuval hadisesini artik unutmaliyiz. Turk -ABD iliskilerinin gelecegi bu talihsiz olaydan daha fazla etkilenmemeli. Washington da goreve basladigim 2006 basindan bu yana iliskilerde daha samimi bir atmosfer gelistigini goruyorum. ABD Baskani Bush un yeni Irak politikasinin bu hafta aciklanmasi bekleniyor Disisleri eski Bakani James Baker in yonetimindeki Irak Calisma Grubu nun raporundan ne olcude yararlanacak? Turkiye acisindan koklu degisiklikler bekleniyor mu? - Raporu ABD yonetimi tumuyle benimsemis degil. Buna ragmen Irak tan cekilmenin hemen soz konusu olmayacagina hatta Bagdat cevresindeki birliklerin artirilacagina iliskin tespitlerde Demokratlar da Cumhuriyetciler gibi dusunuyor. Bush yonetimi Irak ta basari kazanmadan cekilmeyeceklerini acikladi. Zaten islerin cok kotuye gittigi bir sirada bu bolgenin de hayrina olmaz. Ic savasin esigine gelmis bir ulkeden aniden cekilmek felaket olur. Turkiye nin de isine gelmez. Baker raporu ve Kerkuk Kerkuk de 2007 de referandum yapilacak Baker Komisyonu raporunda Kuzey Irak in gelecegi ve Kerkuk un statusu konusunda Turkiye yi rahatsiz edecek yonler var mi? - Baker Komisyonu raporunu yazmadan once beni de davet etti. Turkiye yi rahatsiz edecek bir sey gormedim. Geneli itibariyle bizim politikalarimizla ortusen bolumler daha fazla. Kerkuk un statusuyle ilgili de bizim goruslerimize yakin bir degerlendirme yapilmis. Baker-Hamilton raporunda ortaya konan goruslerin Bush yonetimince de dikkate alinmasi ilgili tum taraflarin cikarinadir. Bizim arzumuz Kerkuk te bir siyasi cozume gidilmesidir. Kerkuk te oyle bir ozerk statusu ongorulur ki Irak in butunlugu icinde herkesi memnun eder. Kerkuk un demokrafisi 2003 ten sonra degistirildi. Bu sartlarda yapilacak bir referandum hayir getirmez. Kuzey Irak ta Kurt devleti Kuzey Irak ta fiilen kurulan bir Kurt devletinin yakin gelecekte resmen ilanini bekliyor musunuz? Irak taki ic savas ve bolunmenin kacinilmaz sonucu kuzeyin bagimsizligi mi olacak? - Irak taki catisma sureci uzar da tam bir ic savas yasanirsa ulke parcalanir. Boyle bir durumda Irak in herhangi bir bolgesi bagimsizlik ilan eder mi bugunden bilemeyiz. Turkiye nin esas politikasi ulkenin butunlugunun korunmasidir. Herkes bize bu soruyu soruyor. Sanki sadece Turkiye nin derdiymis gibi... Turkiye nin boyle bir derdi yok. Kendi sinirlarimizi korur ve bolgesel bir guc olarak da her zaman cazibe merkezi oluruz. Oradaki gelismeler sadece Turkiye yi degil bolgedeki tum ulkeleri etkiler. PKK sorunu ve ABD nin imaji ABD de Kongre de Demokrat agirlikli yeni donem basladi. Temsilciler Meclisi Baskani Nancy Pelosi Kaliforniya uyesi ve Ermeni lobisinin destegine sahip. Turkiye PKK ya karsi inisiyatif beklerken Ermeni soykirimiyla ilgili tasari gundeme alinabilir. - PKK meselesi Turk kamuoyunun ABD ye bakis acisinda en basta gelen sorun. Beklentimiz PKK nin Kuzey Irak taki varliginin tamamen ortadan kaldirilmasidir. ABD bunu yapmazsa Turkiye kendi guvenligi acisindan butun opsiyonlari acik tuttugunu ilan etmistir. PKK terorunun bitirilmesi ABD nin Turkiye deki imajinin duzeltilmesi bakimindan da onemli bir donum noktasi olacak. Amac Kandil e operasyon mu PKK nin silahsizlandirilmasi ve tasfiyesi mi? - Nihai hedef PKK nin tasfiyesidir. Terorist orgut olarak ortadan kalkmasidir. Bizim Amerikalilara bu orgutun guc kullanmadan da zayiflatilabilecegi konusunda tekliflerimiz oldu. Ornegin Kuzey Irak ta Kurt unsurlarin yardimi olmasa PKK barinabilir mi? Eger Irak yonetimi buna engel olamiyorsa gereken etkinligi ABD den beklemek hakkimiz. Ermeniler ve Pelosi faktoru Ermeni tasarisi Kongre den gececek mi? - 1915 te sanki Ermenilere soykirim yapilmis gibi tarihi bir yalani her firsatta gundeme getirme cabalari ABD de de yillardir suruyor. Demokratlar ve Cumhuriyetciler icinde Ermeni tezlerini savunan uyeler var. Temsilciler Meclisi Baskani Nancy Pelosi de bu tur girisimlere destek veriyor. 2000 yilinda Clinton sonra da Baskan Bush tasarinin gundeme alinmasini onlediler. Simdi Bayan Pelosi kendisini bu konuya angaje etmis bir baskan oldugu icin endisemiz artti. Fransa da 2001 de kabul edilen Ermeni soykirimi olmustur seklinde bir tasari her an gundeme alinabilir. Dunyada oyle bir algilama olustu ki sanki soykirim olmuscasina bunun inkarini da suc haline getirmeye calisiyorlar. ABD de bunu yapmalari kolay degil. Anayasadaki ozgurluklere aykiri olur herhangi bir fikrin savunulmasini yasayla onlemek. Soykirim tasarisi kacinilmaz sekilde gundeme gelecek. Ama Baskan Bush imzalamadikca yasalasmaz! Ermeni tasarisinin Kongre den gecmesi Turk-ABD iliskilerini zedeler. Izolasyon yerine angajman politikasi ABD nin nukleer programini bahane ederek Iran a saldirmasi bekleniyordu. Ancak Irak ta kaybetme duygusu Bush yonetimini frenledi... Washington dan bakinca bu risk azaldi mi? - ABD nin Iran a Suriye ye hatta Filistin in bir kesimine karsi izolasyon politikasi izledigi donemde Turkiye daima angajman politikasi tercih etti. Cunku biz bolge ulkesiyiz ve komsularimizla iyi iliskiler kurmak cikarimizadir. ABD nin Iran a ve Suriye ye karsi izolasyonun dogru olmayacagini dilimizin dondugunce anlatmaya calistik. Biz angajman politikasi uygularken 1 Mart 2003 atmosferinin etkisiyle ABD de Turkler guvenilir muttefik olmaktan uzaklasiyorlar elestirisi yapildi. Oysa Turkiye bolgedeki cikarlari acisindan bu rolu oynamak zorunda. Nitekim angajman politikalarinin dogrulugu Lubnan savasinda goruldu. ABD nin de isine gelecek sekilde Suriye ile konusmak gerektiginde Ankara devreye girdi. Iran icin de bu gecerli... Saddam in idami hayra vesile olmaz Saddam Huseyin in idami Irak taki sureci nasil etkileyecek? Idamin goruntuleri insanlik adina rahatsiz ediciydi. Bir diktator de olsa binlerce kisinin olumunden sorumlu da olsa insanlik degerleri acisindan bazi limitlerimiz var. Bir insanin idaminin ileride hayirli bir seye vesile olacagini dusunmek pek kolay degil. Ozellikle Sunni kesimdeki ofke insallah Siilerle daha derin catismaya goturmez.