Cesitli milletlerin gecis guzergâhi uzerinde olan cetin ve gecit vermez cografyasi ile Kafkasya tarih boyunca bir cok savas ve guc mucadelelerine sahne oldu. Kafkasya nin en temel ozelligi ise farkli kistaslarla yapilan siniflandirmalara gore bolgede sayilari 50 ila 80 arasinda degisen etnik grubun yasamasidir. Nufusu 5.000 den fazla olan etnik gruplarin sayisinin ise 20 oldugu belirtiliyor. Ana gruplar Gurculer Cecenler Avarlar Lezgiler Kabardinler Darginler Inguslar Cerkezler Laklar Abhazlar Tabasaranlar Abazinler ve Talislar Azeriler Ahiska Turkleri Tatarlar Karacaylar Kumuklar Balkarlar Nogaylar Asuriler Yahudiler Mogol asilli Kalmiklar Ruslar ve Kazaklardir. Bunlarin disinda Ermeniler gibi pek cok kucuk grup da bulunuyor. Kuzey Kafkasya 1918- 1920- 1924 yillarindan bugune kadar Birlesik Kafkasya kavramindan uzak tutuldu. Bolgede tek hakim guc olmayi amaclayan Rusya Kafkasya’da boyle bir birlik olusmasini onlemek amaciyla 1944 yilinda Almanlarla isbirligi yaptiklari gerekcesiyle Ingus Cecen Ahiska Balkar ve Kabartay halklari bolgeden surdu. Sozkonusu etnik gruplarin 1957 yilinda yeniden yurtlarina donmelerine izin verilse de bu defa daha once yasadiklari topraklara Ermeniler gibi baska etnik gruplarin yerlestirilmis olmasi bu defa yeni sorunlarin dogmasina yol acti. Buyuk Ermenistan’in kurulmasi icin her turlu destegi veren RF Kuzey Kafkasya’da ciddi bir Ermeni etkinligi yaratarak Kafkas halklarini sindirmeye yonelik sistematik calismalar yapiyor. Rusya’nin Kafkasya’daki geleneksel ve guvenilir muttefiki olan Ermenistan da bundan guc alarak tarih boyunca hakimiyet kuramadiklari bolgelerde hakim olmak amaciyla Kafkasya ya Sistematik Goc politikasi uyguluyor. Bu calismanin devam etmesi halinde bolgede etnik catismalarin kacinilmaz olacagindan endise ediliyor. Zira Krasnodar Goc Dairesi nin verilerine gore sadece Krasnodar daki Ermenilerin son donemdeki sayilarinin 500.000’e ulastigi belirtiliyor. Ote yandan RF Eylul 2004’te Kuzey Osetya da gerceklestirilen teror olayi sonrasinda Kafkasya da RF karsiti ulke ve gruplari etkisiz hale getirebilmek amaciyla bolgedeki Ermeni ve Kurt gruplarini destekleme karari aldi. Bu cercevede RF 1800’lu yillarda baslattigi goc politikasini gelistirerek Iran Azerbaycan Ermenistan da yerlesik Ermeni ve Kurtlerin Yukari Karabag Kuzey Osetya ve Moldova/Transdinyestr’e goc etmelerini saglamak icin calismalar yurutuyor. Bu calismalar sonucunda kapsamda Gurcistan da yasayan Ermenilerin nufusunun 500.000’e ulastigi tahmin ediliyor. Gurcistan/Cavaheti ve Ahilkelek Bolgesi nde yasayan Ermeni azinlik uzerinde Gurcistan Merkezi Yonetimi’nce fiili hakimiyet de kurulamiyor. Kafkasya’da faaliyet gosteren Ermeni lobisinin yogun faaliyetleri sonucunda bolge neredeyse Ozerk konuma getirildi. Ote yandan bolgede yasayan Ermeniler gunluk alisverislerde bulunmak icin Ermenistan a vizesiz ve pasaportsuz olarak sinirdan illegal olarak giris-cikis yapiyorlar. Bolge Ermenileri olasi bir savas sirasinda RF ye destek vermek amaciyla BTC (Baku-Tiflis-Ceyhan) boru hattina yonelik sabotaj ve benzeri saldirilarda bulunacaklarini bile ifade etmekten cekinmiyorlar. Guney Kafkasya bolgesindeki etkinligini kaybetme kaygisini tasiyan RF bunu onleyebilmek icin en sadik muttefiki olan Ermenistan’a maddi ve siyasi destek veriyor. Bu kapsamda Rusya Ermenileri Birligi” ile birlikte hareket eden Rusya Manevi Birlik Akademisi” de bolgede yasayan Ermenilere yonelik stratejik programlar hazirliyor. RF’nun destegiyle Ermenistan’da faaliyet gosteren ve Kuzey Kafkasya (Dagistan Karacay-Cerkez Kabartay-Balkar Krasnodar Stavropol) RF/Moskova Iran/Urumiye ve Gurcistan’da temsilcilikleri bulunan Nesillerin Hatirasi Uluslararasi Fondu” ve diger Ermeni teskilatlari K.Kafkasya Iran ile Turkiye’deki bazi tarihi eser ve abidelerin kendilerine ait oldugu yonundeki calismalarina SSCB’nin dagilmasindan sonra agirlik verdiler. Rusya Federasyonu Krasnodar Eyaleti nin Kuzey Kafkasya Karadeniz kiyi seridinde yer alan Adler merkez olmak uzere Sochi Lazersky Tuapse Cubga Sehirleri ile Kuban bolgesinde yer alan Apsoronsk Pisibay Mostovskoy yerlesim yerlerinde yasayan Ermeni kitlesi ile Krasnodar Eyaleti merkezi Kuban bolgesindeki bazi yerlesim alanlari ve Novorosisk te yasayan Kurt azinlik nufusu arasinda 1991 yilindan bu yana devam eden sosyal statu kazanma ve hukuki alanda toplumsal bir ozerk bolge kurma girisimleri son donemde yogunluk kazandi. Krasnodar Eyaleti ve buna bagli bolgelerde yasayan Ermeni ve Kurtler toplumsal yapilari icerisindeki organizasyon ve derneklerin faaliyetleri ile guclu bir yapi olusturuyorlar. Ozellikle Krasnodar Eyaleti ile Kuzey Kafkasya O.C lerindeki halk pazarlarini paylasan Ermeni ve Kurt topluluklari bazi donemlerde bu bolgelerde cikarlari nedeniyle catisiyor ve mafya turu yapilanmalari ile de birbirlerine ustunluk saglamaya calisiyorlar. Ornegin Krasnodar’da ilac ticareti konusunda calisan Ermeni mafyasi nedeniyle vilayette ilac konusunda buyuk sikintilar yasanmasi uzerine Subat 2005’te Krasnodar Vilayeti Saglik Dairesi Baskani Ermeni asilli Eduard Aslanyan gorevden alindi. Bolgede siyasi faaliyet yuruten Kurtlerin organizasyonu Agri Kurt Halklari Birligi ile Ermenilerin organizasyonu Amsen zaman zaman RF yonetim kadrolari ile temaslarda bulunmak suretiyle Ozerk Bolge statusunu kazanma faaliyetlerini surduruyor. Abhazya Ozerk Cumhuriyeti’nde yaklasik 600.000 kisi yasamakta olup nufusun % 17’si Abhaz % 14’u Gurcu % 14’u Rus ve % 12’si Ermeni’dir. Abhazya’da yasayan Ermenilerin buyuk bolumu cereyan eden yogun catismalara ragmen bolgeyi terk etmediler. Ayrica Ermenistan’dan gelen Ermeniler Karadeniz sahillerinde toprak satin alip yerlesme cabasindalar. Ermeniler Abhaz-Ermeni topragi” olarak tanimladiklari bolgeyi Gurculere karsi savunmak icin bir Ermeni Alayi bile kurdular. Ermenistan Istihbarat Servisi de Ermenilerin Abhazya’da toprak satin alma faaliyetini destekliyor. Ote yandan Rusya Federasyonu Ermenileri Abhazya’daki gelismeleri takip etmek ve etnik unsurlar arasindaki dengeleri etkilemek icin kullaniyor. Bu kapsamda Geri Donus Komitesi nin calismalarina basladigi ilk yillarda RF tarafindan yonlendirilen propaganda calismalarindan etkilenen Ermeni halki diasporada yasayan Abhaz diasporasinin geri donusunu tepkiyle karsiladi. Abhazya’daki ikinci buyuk azinlik olan Ermeniler ve Ruslar arasindaki isbirligi sonucu onemli tum devlet kurumlarinda Rus etkinligi ekonomik alanda ise Ermenilerin hakimiyeti bulunuyor. Rus pasaportuna sahip Ermenilerin Abhaz vatandasligini da almalari ile Abhazya’daki Ermeni sayisi her gecen gun artiyor. Abhaz vatandaslarina Rus pasaportu verilmeye baslanmasiyla birlikte halkin yaklasik % 90 indan fazlasi Rus pasaportu almak icin muracaat etti. Surec Rusya tarafindan biraz yavaslatilmis olmakla beraber devam ediyor. Ayni surec Abhazya gibi Gurcistan dan ayrilma iddiasinda bulunan Guney Osetya icin de baslatildi. Pasaportlar Abhaz Disisleri Bakanligi kanaliyla saglaniyor. Adigey Ozerk Cumhuriyeti’nde de Ermenilerden kaynaklanan sorunlar mevcut. Adigey yoneticileri K. Kafkasya ve Karadeniz kiyisinda cogalan Ermeni nufusunun bolgede yarattigi sosyo-ekonomik dengesizlikten dolayi zaman zaman toplanti yapiyorlar. Toplantilarda her gecen yil dis ulke vatandaslari ile pasaportsuz kesimin O.C.de cogaldigi bu kesimin issiz oldugu yerlesik konumdaki O.C. halkinin gelenek gorenek ve sosyal yapilarina ters dustukleri dini inanclarina saygisizlik yaptiklari yerli halka uyum saglayamayip huzursuzluklara yol actiklari ve bu hizli gelisen gocun siyasi alanda cok buyuk sorunlara yol acacagi hususlari tartisiliyor. Bilindigi gibi Ermeniler Adigey topraklarina XVIII. Yuzyilin sonlarinda goc ettiler. 1895-1896 yillari arasinda Kafkasya da meydana gelen catismalar neticesi Adige Bolgesine goc yogunlasti. 1915-1916 yillarindaki I. Dunya Savasi esnasinda cok sayida Ermeni nufus RF Krasnodar ile Adige’ye yerlestiler. Gunumuzde Adige O.C.’de ogrenim gorup makam sahibi olan Ermenilerin de sayisi her gecen gun artiyor. Ote yandan Adigey Ozerk Cumhuriyeti Devlet Istatistik Komisyonu tarafindan Agustos 2002 ayi icerisinde 1993-2002 yillari arasinda Adigey O.C. deki demografik degisiklikleri konu alan bir etud hazirlandi. Etudde ozetle; 1993 yilindan bu yana Adigey O.C. deki Cerkezlerin sayisinin her yil ortalama % 3 oraninda dustugu ve 2002 yili itibariyle ulkedeki genel nufusun sadece % 20 sini Cerkezlerin olusturdugu sozkonusu donemde ulkedeki Ermenilerin nufusunun % 8 Kurtlerin nufusunun ise % 25 oraninda arttigi bu surecin kesintisiz olarak devam etmesi halinde 20 yil icerisinde Ermeni ve Kurtler in genel nufus icerisindeki oranlarinin % 60 a ulasacagi hususunun degerlendirildigi ifade edildi. Son yillardaki goclerle Ermeni sayisinin Adigey de 16.000 e Kiyiboyu Sapsug da 400.000 e ulastigi tahmin ediliyor. Ote yandan RF Hukumeti Adigey’e yerlesen Ermeni gocmenlere arazi tahsisi yapiyor. Karabag kokenli Ermeniler bolgeye yerlesmeleri icin tesvik ediliyor. RF guvenlik birimlerince Ermeni mafyasina da gizli destek verilmesine karsin Adigey de ust yonetim kademelerinde Adigey kokenli sahislarin bulunmasi nedeniyle bu cabalarinda basarisiz oldular. Adigey O.C.nde nufuslari her gecen gun artan Ermeniler Moskova ve Ermeni diasporasinda yasayan Ermenilerin de yardimiyla kurduklari Ermeni Toplum Kurulusu gibi dernekler vasitasiyla orgutlenmeye basladi. Ermeniler Adigey O.C. yonetimi ile yapilan gorusmeler neticesinde ogrenim goren Ermeni genclerin Kasim 1998’den Tulsky Nahiyesi Sivetocna Koyu Sovmon ve Proleterskaya yerlesim yerlerindeki okullarda Ermenice dilinde egitim almalarini sagladi. Adigey O.C.de yasayan Ermeni azinliga ait Ararat Ermeni Dernegi’nin kendi dillerini ve kulturlerini koruma amaci ile yuruttugu kulturel calismalar kapsaminda haftada iki gun Ermeni dilinde egitim veren kurslar acildi. Dernegin girisimleri sonucu Kasim 2000’den itibaren her hafta pazar gunleri Maykop-Erivan ucak seferleri yapilmaya baslandi. Ayinlerini bolgede bulunan Terbergat Kilisesi nde yapan Ermeniler Maykop sehrinde Ermeni kilisesinin kurulmasi calismalarini surduruyor. Kafkasya nin en karmasik yapisina sahip ulkesi olan Dagistan’da resmen 33 etnik grup olmasina ragmen alt gruplarla birlikte bu sayi 500 e yaklasiyor. Bunlarin icerisinde Avarlar % 11 ile en buyuk grubu olusturuyor. Nufuslari az olan Ermeniler Dagistan’da da sevilmiyor. Dagistan’da halk arasinda Seyh Samil’in Ermeniler tarafindan Ruslara ihbar edilerek yakalanip esir edildigi anlatilmasina karsin bu konuda yazili bir eser bulunmuyor. RF-Azerbaycan sinirinda bulunan Muharremkent (Magaramkend) te faaliyete gecen Ermeni Arastirma Merkezi Dagistan da bulunan RF Sinir Komutanligi tarafindan destekleniyor. Merkez Avar asilli sahislari orgutleyerek bolgede belirli bir nufus yogunluguna sahip olan Avar asilli sahislarin kendi devletlerini kurmalari yonunde bolucu girisimlerde bulunuyor. Toplam nufusu 630.000 olan Kabartay Balkar Ozerk Cumhuriyeti’nde de yaklasik 5.000 Ermeni yasamakta olup Kasim 2002’de Rusya Ermeniler Birligi Organizasyonu nun finansmani ile Birligin Nalcik Subesi’nin kontrolunde bir Ermeni Okulu acildi. Resmi ogretmeni bulunmayan ve Erivan dan getirtilen egitimcilerle okulda cocuk ve yetiskinlere iki sinif halinde sadece pazar gunleri Ermenice dersleri veriliyor. Kabartay-Balkar O.C. de Kabartay ve Balkarlar arasinda dusmanlik olmamasina karsin Balkar Turklerinin teror faaliyetleri yuruttugune iliskin Ermeni yazarlar tarafindan Kafkaslarda yeni sorunlar yaratmak amaciyla provokatif haberler yayinlaniyor. Bu tur soylentiler ile halklar arasinda dusmanlik tohumlari ekilmek isteniyor. Karacay-Cerkez Ozerk Cumhuriyeti’nde Ermeniler Lezgilerden hareketle uzun vadeli bir plan yaparak uygulamaya koydular. Ermeniler bankalari araciligi ile Lezgi esnafa kredi verip onlari destekleyip tesvik etti. Bir sure sonra Lezgi genclere ekonomi-iktisat tahsili yaptirip daha buyuk isletmeler kurmalari saglandi. Boylece Ermeni gucler Lezgi genclerini etkileme imkani buldu. Guney Osetya da faaliyet gosteren Ermeni Kiliseleri Konseyi Ermeni Kultur Merkezi Ermeni Gencleri Birligi Ermeni Isadamlari Birligi ile Ermeni Aydinlari Birligi yetkilileri tarafindan Haziran 2004’te duzenlenen toplanti neticesinde Ararat Birligi” adi altinda yeni bir teskilat kuruldu. Organize suc gruplari arasinda yer alan Ermeni mafyasi bu birligin catisi altinda toplaniyor. Diger taraftan SSCB’de 1935 yilinda resmi alfabe olarak Kril alfabesi kabul edilince Ermenilerin ve Gurculerin alfabeleri yonetimdeki Gurcu ve Ermenilerin cabalarina ragmen sonuc degistirilemedi. 1974 yilinda Gurcistan’in alfabe birligi kapsamina alinmasi karari alindi. Ancak Tiflis’te universite hoca ve ogrencileri tepki gosterince karar uygulanmadi. 1977 yilinda Ermenistan’in alfabe birligi kapsamina alinmasi kararina Ermeniler de tepki gosterdi ve alfabelerinin degistirilmesine izin vermediler. Ancak Kafkas halklari Kril alfabesine gectiler. RF’nun Kafkas halklarina bakisi bu ornekten de anlasiliyor. Kafkasya’yi bu kadar cazibeli onemli ve vazgecilmez yapan unsurlar oncelikle; jeopolitik konumu ve onemi tarihî cografyasi sahip oldugu enerji kaynaklari ve yeralti zenginlikleri cok kulturlulugu etnik ve dil cesitliligidir. Ozellikle bolgenin cok etnikli yapisi ve jeopolitik konumu istikrarsizlik yaratmaya imkân taniyor. Bu arada Ermenilerin Kafkas ulkelerindeki haksiz toprak taleplerini gormezden gelen bir politika izlemeye devam eden uluslararasi toplumun olmayan bir Ermeni soykirimini surekli gundemde tutmasinin maksatli politikalara dayandigini anlamak hic de zor degil. Tum bu olumsuzluklara karsin bolgede baris ve istikrarin saglanabilmesi icin Kafkas Cumhuriyetleri’nin hukuki siyasi kulturel ve ekonomik degerler yonunde isbirligi yapmasi gerekiyor. Bolgedeki Ermeni varligi bu tarihi surecin onunde bir engel olarak gorulmemeli. Sovyet baskisi altinda bile asimilasyona ugramamis olan bu insanlarin Rus Ermeni veya Gurcu etkisi altinda kalarak kulturlerini kaybedeceklerini umit edenler de yaniliyor. Dunyanin olusumundan beri insanlar hep onceki kultur ve medeniyetlere ait izleri silmis olsalardi eski medeniyetler hakkinda tarih yazilmaz yeni nesillere aktarilmazdi. Burada Ermenilerin unutmamalari gereken husus tarihin bir gun onlardan mutlaka hesap soracagidir. Naciye Sarac Global Yorum Internet Dergisi nsarac@globalyorum.com