Bizim bakisimiza gore 1915 olaylarina iliskin sorun tarihsel ve hukuksal boyutlari olan bir uluslararasi iliskiler sorunu niteligini tasir. Cozume dair tum adimlarin taraflar arasinda muzakere yoluyla saptanmis bir yol haritasi cercevesinde atilabilecegi asikâr Sayin Murat Belge nin Ermeni soykirimi iddialarina iliskin gerceklerin ortaya cikarilmasi amacini guden girisimlerimi konu alan ve Radikal in 14 ve 17 Kasim tarihli nushalarinda yayimlanan makaleleri asilsiz iddialar yanlis degerlendirmeler ve maddi hatalar iceriyor. Sayin Belge Mavi Kitap girisimi baslikli makalesinde su iddialarda bulunuyor: (1) Sukru Elekdag in eline Mavi Kitap in iki yazarindan biri olan Arnold Toynbee nin bu kitabin propaganda icin kullanilmis olmasindan duydugu uzuntuyu belirten bir yazi gecmistir. Elekdag bu yazidan kitap Propaganda olduguna gore yalan olmali ... sonucunu cikararak TBMM nin Ingiltere Parlamentosu na bu yalanin resmen yalanlanmasini talep eden bir mektup yazilmasina onayak olmustur. (2) Mavi Kitap gercekleri icermektedir cunku Toynbee nin anilarini okuyunca bu kitapta Ermeni kiyimi uzerinde soylediklerinin arkasinda durdugunu goruyorsunuz. (...) bunlar dogru degil anlamina cekilecek bir tek cumlesi yok. (3) Ingiliz Buyukelcisi Sir Peter Westmacott TBMM Baskani Bulent Arinc a gonderdigi bir mektupta Mavi Kitap in dogrulari yansittigini su ifadelerle belirtmistir: Yazarlar Lord Bryce ile Arnold Toynbee nin bu kitapta propaganda amaciyla gercekleri carpittigina dair ciddiye alinabilecek bir elestiri bir tespit yapilmamisti ve savas kosullarinda boyle bir kitabin yayimlanmasi propaganda anlaminda bir islev gormus olsa da boyle olmasi kitapta anlatilan seylerin dogru olmadigi anlamina gelmezdi. (4) Wesmacott un Sizin actiginiz yola simdilik girmiyoruz ama israr ederseniz gireriz. En iyisi siz bir daha oturup dusunun anlamindaki bu uyari mektubu uzerine TBMM nin sesi sedasi kesilmistir. Sonuc olarak Elekdag in isguzarligi gulunc duruma dusmemizden baska bir ise yaramamistir. Kulaktan dolma bilgiler Sayin Belge nin bu iddialari gercekleri yansitmiyor. Anlasilan makalesini kulaktan dolma bilgilerle yazmis ve Mavi Kitap ile TBMM nin Ingiltere Parlamentosu na mektubunu okumamis. Cunku okusa Toynbee nin Mavi Kitap in yazarlarindan biri oldugunu makalesinde iki kere tekrarlayarak buyuk bir hata yapmazdi. I. Dunya Savasi sirasinda Ingiltere Savas Propaganda Burosu nda (SPB) kadrolu uzman olarak calisan Toynbee Mavi Kitap in yazari degildir editorudur. Kitap Osmanli hukumeti tarafindan tasarlandigi iddia edilen bir etnik imha plani cercevesinde Ermenilere karsi uygulanan vahset ve katliamlarin guya gorgu taniklari tarafindan hazirlanan 150 belge ve raporu icermektedir. Toynbee bu belge ve raporlari duzenlemis derlemis ve yayina hazir hale getirmistir. Ingiliz hukumetinin SPB ye bu kitabi hazirlatmakla amacladigi hedeflerin basinda Amerikan kamuoyunun Ermenilere acima duygusunu somurerek Washington un savasa mumkun oldugu kadar erken girmesini saglamak geliyordu. Nitekim bu kitabin ABD Baskani Wilson un savasa katilma kararini almasinda basta gelen bir etken oldugunu Ingiliz hukumeti bakanlari aciklamislardir. (Mosa Anderson Noel Buxton A Life London 1952 s.8) Mavi Kitap in maskesinin dusmesi Murat Belge buldugum bir belge nedeniyle Mavi Kitap in duzmece oldugu kanisina vardigimi soyluyor. Bu dogru degil. Mavi Kitap in maskesini dusuren ve sahteligini ortaya cikaran Amerikali tarihci Justin McCarthy dir. Mavi Kitap in 1916 da basilan orijinal nushasinda raporlari hazirlayanlarin objektif guvenilir ve muteber kisiler olduklari belirtildikten sonra Osmanli Devleti nin misillemesinden korumak amaciyla bu kisilerin gercek isimlerinin aciklanmadigi ve onlara kod adlariyla atifta bulunuldugu belirtiliyordu. Kitap bu sekliyle Turkiye ye karsi yillar boyu son derece etkili bir propaganda araci olarak kullanildi ve soykirim iddiasinin altyapisini olusturdu. Ne var ki Profesor Justin McCarthy kitaptaki kod adlarinin kimlere ait oldugunu gosteren bir belgeyi Ingiliz arsivlerinde bulunca Mavi Kitap in uyduruk niteligi ortaya cikti. Kod adlarina iliskin anahtar liste kitaptaki belge ve raporlari duzenleyen kisilerin Ermenilerin koruyuculugunu ustlenmis olan ve Osmanli Turku ne karsi yogun bir kotuleme kampanyasi yuruten Amerikali misyonerler Rus ordusu saflarina katilarak Osmanli ordusuna karsi carpisan ve Anadolu da yaygin katliamlar yapan ihtilalci Tasnak Partisi yetkilileri ve Turk dusmani Ermeni aktivistler oldugunu ortaya koyuyordu. Boylece Mavi Kitap in tam bir sahtekârlik urunu oldugu tum ciplakligiyla gozler onune serilmis oldu. (Justin McCarthy I. Dunya Savasinda Ingiliz Propagandasi ve Bryce Raporu Osmanli dan Gunumuze Ermeni Sorunu Ankara Yeni Turkiye Yayinlari 2001 s.21) Mavi Kitap savas propagandasidir Savas propagandaciligi isine bulastiktan bir sure sonra tarihci olarak une kavusmaya baslayan Toynbee nin olaylara onceki tek tarafli yaklasimi ve tarihi gercekleri carpittigi hissiyatindan rahatsiz oldugu anlasiliyor (William H. Mc Neil Arnold Toynbee a life Oxford University Press s. 74). Nitekim 1922 de yayimlanan The Western Question in Greece and Turkey adli eserinin 50. sayfasinda Mavi Kitap in savas propagandasi oldugunu itiraf etmistir. Kitaptaki ifadeler aynen soyledir: Gerektigi sekilde savas propagandasi olarak yayimlanan ve dagitilan Mavi Kitap. (Blue Book which was duly published and and distributed as a war propaganda). Toynbee bilahare yayimlanan Acquaintances adli eserinin 149 la 152. sayfalarinda Osmanli Devleti ne karsi girisilen propagandanin hangi nedenlerden kaynaklandigini bu islere karismis olmanin yarattigi pismanlik duygusuyla izah etmekte ve Mavi Kitap in bir karsi-propaganda ( counter-propaganda ) araci oldugunu vurgulamaktadir. Ingiliz arsivleri Basbakan Lloyd George un Turkler Anadolu dan atilmalidir (The Turks must go) programi baglaminda bizzat vermis oldugu bir emirle SPB nin Turklere karsi son derece yogun bir iftira kotuleme ve asagilama kampanyasini yurutmekle gorevlendirildigini ortaya koyuyor (F.O 395/139/64927 Anti-Turk Propaganda). SPB uzmani Toynbee tarafindan yayina hazirlanan Mavi Kitap da esas itibariyla bu projenin bir parcasidir. Boyle bir kotuleme ve asagilama kampanyasinin urunu olmasina icerdigi belge ve raporlarin uyduruk ve duzmece niteliklerinin kanitlanmis bulunmasina ve editoru tarafindan da savas propagandasi oldugunun kabul edilmesine ragmen Belge nin hâlâ Mavi Kitap in tarihi gercekleri yansittigini iddia etmesini akil mantik ve sagduyu ile bagdastirmak mumkun degildir. Belge mektubu tahrif etmis Buyukelci Westmacott un mektubu Belge nin soylediklerinin tam tersini iceriyor. Mektubun orijinalinde Buyukelci aynen sunlari yazmis : Majesteleri Hukumeti nin bir uyesi olarak Disisleri Bakani Parlamento nun mali olan bir belgenin gecerliligi uzerinde yorum yapamaz. Bununla birlikte Disisleri Bakanligi Mavi Kitap in yayimlanmasinin o donem icin savas faaliyetleri baglaminda yapilmasi istenilen bir durum oldugunu kabul etmekle birlikte raporlarin hicbiri tekzip edilmemistir ve yazarlar Lord Bryce ve Arnold J. Tonynbee ile ilgili olarak ahlaki veya entelektuel sahtecilik yaptiklarini iddia edenler cok azdir. Gorulecegi uzere Buyukelci kapali ifadelerle Mavi Kitap in savas propagandasi oldugunu kabul ediyor fakat kitap gercekleri yansitiyor diyemediginden kitabin icindeki raporlarin tekzip edilmediginden soz ediyor. Oysa tarihci Justin McCarty nin acikladigi Ingiliz arsiv belgesi Mavi Kitap taki raporlarin duzmece ve sahte niteligini ortaya koymustur. Buyukelci ayrica Mavi Kitap in editorleri hakkinda gogsunu gere gere Bryce ve Toynbee ahlaka ve entelektuel durustluge sahip insanlardir demekten cekiniyor ve ezile buzule bu kisilerin ahlaki ve entelektuel durustlukten yoksun olduklarini iddia edenlerin az oldugunu soylemekle yetiniyor. Gorulecegi uzere Buyukelci Belge nin iddiasinin tam tersine mektubunda Mavi Kitap in gercekleri yansittigindan kesinlikle bahsetmiyor. Yer darligi nedeniyle burada Ingiltere Parlamentosu ile tum yazismalari ele almamiz mumkun degil. Ancak su kadarini soyleyelim: TBMM nin girisimine Ingiltere Parlamentosu tarafindan resmen karsi cikilamamis ve Mavi Kitap in icerdigi rapor ve iddialarin gercekligini savunacak nitelikte veya kitabin uydurma ve duzmece oldugunu ret anlaminda bir tek soz dahi soylenememistir. Bu sekilde Mavi Kitap in duzmece niteligi ve bir propaganda ve aldatmaca araci oldugu ortaya konmustur. Maksat hasil olmustur. Kimin gulunc olduguna gelince bu sifati iddiasini kanitlamak icin Buyukelci Westmacott un mektubunu dahi tahrif etmekten kacinmayan sayin Belge nin hak ettigi aciktir. Cozumun yol haritasi Sayin Belge Ermeni konusunda degisim baslikli ikinci makalesinde Milliyet gazetesinde Ermeni sorununda politika degisikligi basligiyla mansetten verilen ve Disisleri Bakani Abdullah Gul un Ermeni iddialari konusunda uluslararasi yargiya gidilecegi yolundaki aciklamasini konu alan bir habere atifta bulunuyor. Fakat haberde Sukru Elekdag adinin onemle gecmis olmasi nedeniyle Elekdag in karistigi bir girisimden olumlu bir sonuc beklenemeyecegi kanisini ediniyor. Belge ayrica simdiye kadar 20 ye yakin ulkenin parlamentosu 1915 te bir soykirim uygulandigina dair kararlar veya yasalar cikardilar dedikten sonra Sen kendi tarihinde olmus bir olayla yuzlesmeyi reddeder bu tavri alirsan o gitgide daha cok sayida ulke de boyle davranmayi sececektir sonucuna variyor. Sayin Belge nin iddia ettigi gibi Turkiye tarihiyle yuzlesmeyi reddetmiyor. Hukumet ve ana muhalefet partisi bu konuda ortaklasa cesur bir siyasi irade ortaya koyarak gecen yil 1915 olaylarina iliskin gercekleri arastirip ortaya cikarmak uzere Turkiye ile Ermenistan arasinda bir ortak tarih komisyonu kurulmasini ve komisyonun bulgularinin dunya ile paylasilmasini onermislerdir. TBMM tarafindan da onaylanan bu oneri maalesef Ermenistan tarafindan kabul edilmedi. Yani sayin Belge nin soyledigi gibi tarihiyle yuzlesmekten kacan taraf Turkiye degil Ermenistan dir. Disisleri Bakani sayin Gul un yaptigi aciklamadan simdi sorunun uluslararasi yargi alaninda ele alinmasini ongoren yeni bir hamle yapilacagi ve bu amacla yararlanilabilecek hukuki secenekler uzerinde calisildigi anlasiliyor. Bize gore 1915 olaylarina iliskin sorun tarihsel ve hukuksal boyutlari olan bir uluslararasi iliskiler sorunudur. Bu sorunun cozumune iliskin tum adimlarin daha baslangicta taraflar arasinda muzakere yoluyla saptanmis bir yol haritasi cercevesinde atilabilecegi asikârdir. Birinci boyutu olusturacak olan Turk-Ermeni tarihciler komisyonunun calistirilmasi bu uzlasma surecinin olmazsa olmaz bir halkasidir. Zira ancak tarihsel bulgularin ortaya cikarilmasindan sonra ikinci boyut devreye girebilir ve sorunun hukuksal acidan degerlendirilmesi mumkun olabilir. Esasen soykirim sucu hukuktan soyutlanamaz. Zira sucun tanimi ve hangi kosullarda varligindan soz edilebilecegi 1948 Birlesmis Milletler Soykirimin Onlenmesi ve Cezalandirilmasi Sozlesmesi yle saptanmistir. Bu nedenle Turkiye ile Ermenistan in hukuka islerlik kazandirmalari Soykirim Sozlesmesi nin makabline samil bir sekilde 1915 olaylarina uygulanmasini kabul etmeleri ve sorunun ozelligini dikkate alarak 1907 Lahey Sozlesmesi cercevesinde tahkim yontemine basvurmalariyla gerceklesebilecektir. Bu surecin bir butun oldugu ve tarihsel arastirma ile tahkim sureclerinin birbirinden ayrilmaz sekilde uygulanacaginin alti cizilmelidir. Akil ve mantik Turkiye ile Ermenistan a ortak bir girisimle yasadiklari beseri facianin tum yonlerini gun isigina cikarmak suretiyle tarihleriyle yuzlesmelerini ve bunun sonuclarini kabullenmelerini emrediyor. Baris bu travmadan dogacaktir. Sukru M. Elekdag: CHP milletvekili