Gunluk Forum Diplomatik Gazetesi adina Patrik II. Mesrob Hazretleri ile roportaj talebinde bulunan muhabir Helin Alp in sorularina Patrik Hazretlerinin verdigi cevaplarin teyp cozumunu okuyucularimizin dikkatine sunuyoruz. Roportajin bir bolumu bugunku Forum Diplomatik’te sayisiz imlâ hatalariyla yayimlanmis: HELIN ALP: Turkiye de yasayan en kalabalik Hristiyan cemaatinin ruhani liderisiniz. Sizce Papa nin Turkiye gezisinin onemi nedir? Sayin Papa nin size de bir ziyareti olacak. Neler konusacaksiniz bu gorusmede? MESROB II: Papa 16. Benedikt Hazretlerinin ulkemizi ziyareti her seyden once tarih kitaplarina gececek tarihi bir olaydir en iyi sekilde duzenlemek bu vesileyle de ulkenin tanitimini en etkin sekilde yapmak gerekir. Papa Hazretlerinin Patrikligimiz’i de ziyaret edecegi dogrudur. Bu bulusmada kendilerine Turkiye’ye hos geldiniz diyecek genel olarak kiliseler ve dinlerarasi iliskilerden soz edecegim. HELIN ALP: Fener Rum Patrigi ile de gorusecek. Sizce bu bir baris zirvesi mi? Ortodoks ve Katoliklerin barisi icin bir adim diyebilir miyiz? Siz nasil degerlendiriyorsunuz. MESROB II: Bilindigi gibi Istanbul Ortodoks Patrikligi ile Papalik makaminin arasi ozellikle teolojik konular nedeniyle 11. yuzyilin baslarindan itibaren olagan degildir. Bu ziyaretle Fener’le Vatikan arasinda birlik ve beraberlik yolunda bir adim daha ileriye gidilmesi ongoruluyor diyebiliriz. HELIN ALP: Papa nin son sozleri ve ozur dilememesinin ardindan Turkiye ye gelmesi bir sikinti yaratir mi sizce? MESROB II: Papa Hazretleri Katolik Kilisesi’nin kurallarina gore infallible yani yanilmaz. Bu nedenle ozur dilemesi soz konusu degildir. Ancak cesitli vesilelerle Islam aleminin gonlunu almak uzere hamleler de yapmadi degil. Koktendinci unsurlarin bu vesileyle asiri tepkide bulunmasi Avrupa ulkeleriyle iliskilerde ileride ulkemizin basini agritir. HELIN ALP: Siz Avrupa Birligi surecinde onemli rol oynadiniz? Ikili gorusmeleriniz oldu? Eskiden daha faaldiniz? Artik goremiyoruz acaba siz de biraz umidinizi kestiniz mi? MESROB II: Avrupa’daki hemen hemen tum anahtar ulkelerin baskentlerini ziyaret ederek yetkililerle Turkiye’nin neden AB’ye girmesi gerektigini kendimizce anlatmaya calistik. Simdiyse hayir bu konudaki umidimi yitirmis degilim. Sagduyulu Avrupalilar da Turkiye’nin Avrupa Birligi’ne uye olmasi gerektigi konusunda kusku duymuyorlar. Ancak AB’ne uyum reformlar surecinin kararlilikla surdurulmesi gerekiyor. Bu konuda hala faaliz. Patrikligimiz’i cesitli vesilelerle ziyarete gelen buyukelcilere baskonsoloslara Avrupa’dan gelen akademisyenlere bu konudaki goruslerimizi acikca aktariyoruz. HELIN ALP: Sizce Avrupa Birligi nin Turkiye icin ne ifade ediyor? Kopenhag kriterlerinde azinliklar ve haklari demokratiklesme ve insan haklari ifadeleri kullanilmistir. Sizce bu ulkede azinliklar dinsel kisitlamalara maruz kaliyor mu? Turkiye de yasayan Ermenilerin yasadigi sikintilar nelerdir? Bununla ilgili cozum oneriniz nedir? MESROB II: Ataturk zaten Turkiye’nin yerinin Avrupa ulkeleriyle olduguna inanmistir. Kitasal cografya baglaminda da Trakya ve Istanbul Avrupa’dadir. Bu ulke eskiden beri uygarliklar arasi kopru gorevini ustlenmistir. Siyasi kriterler acisindan da ulkemizin Avrupali oldugunu gosterebilecegini saniyorum. Azinliklarin bu ulkede din gorevlisi dil ve din bilgisi ogretmenleri hazirlayamamak disinda dinsel herhangi bir sorunu yoktur. Bu sorunlarin ivedilikle cozume kavusturulmasi gerekir. Aksi takdirde Devlet’in iyi niyeti sorgulanir. Gayri-Muslim azinliklarin gercekte yasadiklari en onemli sorunlar orgutlenme alanindadir. Patrikligimiz’in vakiflarimizin okullarimizin derneklerimizin yasadigi son derece yapay sorunlar vardir. Bunlari halletmek salt iyi niyetle ilgili sorunlardir. Bu konulari zaman zaman Devlet ve Hukumet yetkililerinin dikkatlerine sunmakla birlikte cogu zaman cevap vermeye bile tenezzul etmezler. Bu uygar bir davranis bicimi midir? HELIN ALP: Hep Patrikhane adi gecince Fener Rum Patrikligi daha one cikiyor. Mesela Ermeni Soykirimi tasarisi gorusulunce Fransa da ya da yasa ciktiktan sonra sizin hep ilimli ve yatistirici yaklasimlariniz oldu? Acaba golgede kalma gibi bir durum soz konusu mu sizin icin? Ya da bunu bilerek mi yapiyorsunuz? MESROB II: Istanbul Rum Ortodoks Patrikligi’nin kurulus tarihini 324 yilina dayandirmak mumkundur. Istanbul ve Turkiye Ermenileri Patrikligi’nin kurulus tarihi ise 1461’dir. Baska bir deyisle hem tarihsel hem de kidem acisindan Rum Ortodoks Patrikligi once gelir. Patrik Bartholomeos Hazretleri her konuda tipatip ayni fikirde olmasak da ruhani agabeyimizdir. Yani golgede kalma durumu sozkonusu degildir. Herkes kendi yerli yerindedir. Az once sizin de degindiniz gibi Turkiye’deki Ermeni toplumu nufus acisindan bir numarali gayri-Muslim azinliktir. Turk-Ermeni iliskilerinde ise baris ve uzlasi konusunda cok kisitli olanaklarimizla elimizden geleni yapmaya devam edecegiz. Turkiye Ermenilerinin yasam alani Turkiye’dir. Anadolu’nun en eski yerli halklarindaniz. Sevgili Turk Musluman komsularimizla huzur dolu ve karsilikli saygi ve esit vatandaslik anlayisina dayanan iliskiler disinda da hicbir beklentimiz yoktur. Bu ugurda varolan dengeleri korumak adina biz sadece gorevimiz neyse onu yapmaya devam edecegiz. Gerisi kamuoyunun takdirine kalmis. HELIN ALP: Hukumetle iliskileriniz nasil? MESROB II: Benim acimdan iyi. Umarim Hukumet de oyle dusunuyordur. HELIN ALP: Istanbuldaki ve Anadoludaki Ermeniler in tarihini anlatir misiniz?1915 te yasanan acili olaylar sonrasi tartismalari nasil degerlendiriyorsunuz? Fransa Parlamentosu karari Ermeniler icin ne ifade ediyor? MESROB II: Fransiz Devrimi’nin yol actigi milliyetcilik akimi zamanla tum diger devletler gibi Osmanli Imparatorlugu’na bagli tum halklari da etkisi altina aldi. Ozellikle 19. yuzyilin sonlarina dogru iliskilerin gerginlesmeye baslamasinda gerek Osmanli Devleti’nin gerek Alman Amerikan Fransiz Ingiliz ve ozellikle Rus devletlerinin gerek Ermeni siyasî partilerinin gerekse o donemde gorevlerini Turkiye Ermenilerinin sivillerden olusan Cismanî Meclisi’nin gudumunde ifa eden Istanbul Ermeni Patriklerinin de sorumlulugu bulunmaktadir. Varilan aci sonucta taraflarin sorumluluklari esit olmasa bile adi gecen taraflardan herhangi birinin cikip da olaylarin gelismesinde kendi sorumlulugunu reddetmesi veya tamamen diger taraflara yuklemesi ahlaken dogru bir yaklasim degildir. Fransa Parlamentosunun kararinin ifade ozgurlugunu ihlal ettigine Turkiye ile Ermenistan ve Diaspora arasindaki diyalog surecine engel teskil eden bir karar oldugunu saniyorum. HELIN ALP: Kuskusuz bu ulkede yasayan Ermeniler bu ulkenin sahiplerinden. Fakat hala tarih referans alinarak Ermeni dusmanligi yapiliyor mu? Ermeniler ne yasiyor? Devletle ya da toplumla ne gibi sikintilar yasiyorlar? MESROB II: Basin organlarinda yer bulan Ermeni aleyhtari yazilar her gun duzenli olarak calisma masama geliyor. Bazilari apacik irkciliga giren her acidan asiri yazilar. Bunlarin cogu para karsiliginda yazildigini dusunursek demek ki Ermeni dusmanliginin ne yazik ki ulkemizde rant kapisi olduguacikca goruluyor. Halbuki Ermeni halki Anadolu’nun aslî unsurlarindandir. Asirlar boyunca bu topraklara buyuk katkilarda bulunmustur. Toplumla hicbir sorunumuz oldugunu sanmiyorum. Ermeni Hristiyanlar’la Turk Muslumanlar arasinda siki komsuluk hatta akrabalik iliskileri var. Dusmanligi korukleyenler bazi siyasetciler ve yazarlar. HELIN ALP: Acaba Turkiye Cumhuriyeti ve Osmanli Imparatorlugu diye bir donemi ayirsak degisen bir Turkiye- Ermeni iliskisi mi var? MESROB II: Ulkemizde varolan isikiler hakkinda zaten az once konustum. Turkiye-Ermenistan arasindaki iliskilerden bahsediyorsaniz buna her iki ulke de hala muvaffak olmus degil. HELIN ALP: Laiklik nedir?Sizce Turkiye Laik bir ulke mi? Siz yasanan laiklik tartismalari ile ilgili ne dusunuyorsunuz? MESROB II: Laiklik Turkiye’de bir slogan. Turkiye’nin gercek anlamda laik bir ulke oldugunu soylemek cok zor. Bir kere Devlet tum dinlere ayni mesafede degil. Diyanet Isleri Baskani Hukumet tarafindan atanmiyor mu? Demek ki Devlet din islerine karisiyor. Dinler arasinda esitlik de sozkonusu degil. Musluman komsularimiz hacca giderken konut fonu alinmiyor ama Musevi ve Hristiyan vatandaslarimiz Kudus’e hacca gittiklerinde konut fonu aliniyor. Olur mu boyle sey? Diyanet Isleri Baskanimiz’in yesil pasaportu var Rum ve Ermeni Patrikleri’yle Hahambasi’nin ise yok. Ornegin Israil’de tum ruhani reislerin diplomatik pasaportu var. HELIN ALP: Sizce Rumlar ya da Ermeniler vatandas olarak haklarindan yeterince yararlanabiliyor mu? Ya da Fener Rum Patrigi Bartholomes in dedigi gibi bir Rum ya da Ermeni Bakan olmamasi simdiye kadar sizce neden? MESROB II: Osmanli Imparatorlugu’nda olmuslar. Cumhuriyet doneminde ise mumkun olmamis nedeniyse asiri milliyetci ve irkci politikalar. HELIN ALP: Kilise ne gibi sikintilarla karsilasiyor. Turkiye ve Ermenistan arasindaki iliskiler sizi ne kadar etkiliyor? Fransiz parlamentosundan cikan kararlar Turkiye’deki Ermenileri nasil etkiliyor? MESROB II: Az once dedigim gibi baslica sikintimiz din gorevlisi dil ve din ogretmeni hazirlama olanaklarindan mahrum kalmamiz baslica sorunumuz. Basin cogu zaman ulkemiz vatandasi olan Ermeniler’le yurtdisindaki Ermeniler’i ayirt edemiyor. Ornegin Kustah Ermeni” diye bir manset atildiginda bu ulkemizin Ermeni kokenli vatandaslarini da yaralayabiliyor. Turkiye iliskilerinde sorunlar yasadikca ulkedeki her vatandas gibi bu durum Turkiye Ermenileri’ni de tabii ki uzuyor. Gonul isterdi ki bu olaylar yasanmasin ve bir an once tarihi konularda iki tarafi da tatmin eden bir uzlasi saglansin. Ortada kalan hep biz Turkiye Ermenileri oluyor. HELIN ALP: Ermenistan dan yaklasik 70 bine yakin kacak isci geldigi soyleniyor. Sizce neden Turkiye ye geliyorlar? MESROB II: 70 bin hatta 40 bin sayilarinin oldukca abartili oldugunu dusunuyorum. Gelenler ise tabii ki ekmek parasi tedarik etmek icin geliyorlar. HELIN ALP: Elif Safak in Baba ve Pic kitabini okudunuz mu? Kitapta (sayfa 65) soyle bana kac Turk Ermenice ogrenmis. Hani var mi boyle Turkler? Hic.Neden bizim annelerimiz onlarin dilini ogrenmis de tersi olmamis.. Gercekten Turkiye de birlikte yasamanin tam olarak ne oldugu biliniyor mu? MESROB II: Kitabi aldim ama itiraf etmeliyim ki hala okuyabilmis degilim. Birlikte karsilikli saygi ve anlayisla yasayabilme bir kulturdur ogrenecegiz. Benim Ermenice ogrenen bircok Turk Musluman talebem var.