Diaspora Ermenileri tarihcilerin soykirim davasini kabul ettigini soyluyor. Ortada diasporanin cizgisini onaylayan soykirim uzmanlari birligi olarak nitelendirilen sacma bir orgut var; ancak bunlar kim ve ne tur ehliyetlere sahipler? Ruanda Bosna ve hatta Auschwitz hakkinda bir seyler biliyor olmak onlara 1915 teki Anadolu yu tartisma salahiyeti vermez... Ermeni soykirimi emperyalist bir komplo. Marksist bir uslup icinde boyle dile getirmisti Dogu Perincek ve bunu Isvicre de soylemeyi tercih etmisti. Isvicre 1915 yilinda Osmanli Ermenilerinin soykirimdan gectigini inkar eden herhangi birine hapis cezasi ongoren bir yasayi kabul etmisti ve Perincek sirf buna karsi cikti diye polis tarafindan sorguya cekilmisti. Ne yazik ki diger ulkelerde de benzer olaylar cereyan ediyor ve simdi de Fransiz parlamentosu Isvicre den daha sert bir yasayi onaylamis durumda: Bir yil hapis ve agir para cezasi. Bu sacma gulunc ve de rezilce bir is - tarihin karalanmasi ve ondan geri kalmayan populist politikalar. Aslinda mali acidan da cok kirli bir is. Zira hepimiz biliyoruz ki Ermeniler icin yasal sistem isleyebilir: mahkeme davalarinin sonunda kârlarin paylasimi karsiliginda hukukcular hicbir sey yapmama konusunda anlasacaktir. Mahkeme davalari her zaman cok pahalidir ve bu nedenle bankalar sirketler ya da hastaneler icin herhangi bir sorumluluk kabul etmeden odeme yapma anlasmasi yapmak daha kolaydir; cunku davayla ugrasmak absurd bir bicimde pahali olacaktir ve -Amerikan juri sistemi prosedurunde oldugu gibi sonucun ne getirecegi kestirilemez. Ne ironiktir ki hirsizlik yapmak istedigi evin catisindan dusen ve feci sekilde yaralanan hirsiz ev sahibini mahkemeye veriyor: Sonuc ugradigi kaza dolayisiyla kendisine odenen zarar miktari bir milyon dolar! California da Ermenilerin soyundan gelen diaspora uyelerinin sinif eylemleri de 1915 tarihine giden iddialar nedeniyle Deutsche Bank i silkeledi ve 17 milyon dolar topladi; daha sonra ayni seyi bir Fransiz sigorta sirketiyle denemeye calistilar. Tumuyle emin olabiliriz ki Turkiye nin soykirimi tanimasi durumunda mali iddialar da pesi sira gelecektir. Turkler soykirim yapmadi ... Ancak Turkiye bunu kabul etmeyi reddederse tamamen iyi bir zeminde kalacaktir. Soylenmesi gereken ilk sey soykirim isi hicbir zaman kanitlanmadi. Gosterilen en iyi kanitlar dolayli duzeyde ve Ingilizler Istanbul u isgali sirasinda hicbir zaman direkt bir kanit ya da belge bulamadi. Ingilizler Turklere karsi kanit bulmak amaciyla onde gelen bazi Turkleri Malta da tutsak etti; ancak hicbir sey bulamadilar. Ingilizler Amerikalilara bir sey bilip bilmediklerini sorduklarinda aldiklari cevap sadece hayir di. Sonuc oldugu iddia edilen soykirimin hicbir zaman dogru duzgun bir mahkeme surecine konu olmamasidir. Ingilizler Turk esirleri birakti (adi bir bicimde onlarin Malta dan ulkelerine donebilmeleri icin gerekli yol parasini odemeyi de reddetti). Bu olayin vuku bulmasinin ardindaki nedeninin milliyetci Turklerin Ingiliz yetkililerini rehin tuttugu yonunde karsi iddialar da mevcut; ancak gercek su ki kanun adamlari acik bir bicimde tutsaklarini yargilamak icin ellerinde yeterli kanitin bulunmadigini soyledi. Diaspora Ermenileri tarihcilerin soykirim davasini kabul ettigini soyluyor. Ortada diasporanin cizgisini onaylayan soykirim uzmanlari birligi olarak nitelendirilen sacma bir orgut var; ancak bunlar kim ve ne tur ehliyetlere sahipler? Ruanda Bosna ve hatta Auschwitz hakkinda bir seyler biliyor olmak onlara 1915 teki Anadolu yu tartisma salahiyeti vermez ayrica Osmanli uzmanlari hicbir sekilde soykirima ikna olmamislardir. Aslinda diaspora cizgisini hicbir zaman kabul etmeyen ayri bir tarihciler takimi bulunmaktadir. Fransa da Selanik tarihcisi ve muthis bir bilgin olan Gilles Veinstein L Histoire de 1993 yilinda yayinlanan o unlu makaledeki kaniti yeniden inceledi. O zaman da Ermeni diasporasi hop oturup hop kalkiyordu ve Veinstein tarafsizca takdire sayan bir sekilde soykirim iddialari ve aksi argumanlari ozetledi. Gercek su ki ortada bir soykirim kaniti yok bir bakima Ermenilerin imha edildigini gosteren hicbir belge ortaya cikmadi. Ancak duzmece bir kanit var. 1920 yilinda Andonian isimli bir gazeteci tarafindan Ingilizlere verilen bazi belgeler var. Andonian bu belgelerin kendisine Naim ismindeki bir Osmanli yetkilisi tarafindan verildigini iddia ediyordu. Belgeler Ingilizce ve Fransizca olarak bir kitapta yayinlandi ve eger bunlari itibari degere alirsaniz etkileyicidirler: Burada valilere Ermenileri katletmelerini soyleyen bir Talat Pasa vardir tabii yetimhanelerdeki cocuklarin katledilmeleri unutulmayacaktir; ancak her sey gizli tutulacaktir. Ermeniler duzmece dokumanlari one suruyor Ancak dokumanlarin duzmece oldugu cok asikardir -tarihler ve imzalarda basit hatalar yapilmistir. 1920 yilinda yeni Ermeni Cumhuriyeti dagiliyordu. Kazim Karabekir Kars a (hemen hic direnis olmadan dustu) ilerliyordu ve Turk milliyetcileri Moskova ile isbirligi yapiyordu (aslinda ortada bir pazarlik vardi: Turkiye Azerbaycan i terk edecek Rusya da Anadolu Ermenistan ini). Ermeniler caresizce Trabzon a asker cikaran Ingilizlerin mudahale etmesine ve kendilerini korumalarina muhtacti. Bununla birlikte Ingiliz in (ve daha fazla Fransiz) Kucuk Asya da yeteri kadar problemi zaten vardi ve esas mutluluk yeni Turkiye ye yerlesmekti. Onde gelen Ermeni soykirimcisi V. Dadrian hâlâ tutkulu bir bicimde bu belgelerin dogrulugunu savunuyor; ancak bu cabalar onun uzmanligina fazla bir itibar saglamamaktadir: Ornegin belgelerin yazili oldugu kagidin Halep teki bir Fransiz okulundan geldigi yonundeki iddiaya karsin Dadrian o donemde kagit sikintisi oldugu yanitini veriyor (Tabii yonetimdeki Osmanli valisi Fansiz bir okul mudurune kendilerinin okul kagidini kullanip kullanamayacagini sormustu? Hic ihtimal dahilinde degil.) Naim-Andonian belgeleri kazara bir mahkemede test edilmedi. Ingilizler onlari kullanmayi reddetti ve bir Alman mahkemesi ise onlari bir kenara salladi. Sonra ortadan yok oldular-tum soykirim kanitinin bu belgelerden ibaret oldugu goz onunde bulundurulursa kaybolmamalarini beklersiniz degil mi? Aksi halde bir Ingiliz mahkemesinin ikincil kanit karariyla kalakalirsiniz -bir tanik baska bir tanigin baskasina soyledigi bir seye taniklik ediyor. Boylesi bir sey kanit sayilmaz. Son uc yildir Ermeni tarihciler acik bir bicimde iki duzine ulkede neler bulundugunu arastirmak icin dilencilik ediyor -ornegin Danimarka arsivinde. Icerikleri ise bizim daha once bildiklerimiz-savas sirasina Anadolu nun bircok bolumunden goc ettirilen cok sayida Ermeni nin olduruldugu ya da oldugu. Osmanli bir irki imha etmeye mi niyetlendi ya da sadece cok berbat gecen bir sinir disi mi vardi? Bu hususa gelince uzmanlar bolunuyor. Yolunda gitmeyen bir sinir disi pek cok ehliyetli tarihcinin hukmu-Bernard Lewis Heath Lowry Justin McCarthy Yusuf Hallacoglu. Eski alfabeyi ve gecmisi bilen diger tarihciler bunun onceden tasarlanan bir imha kampanyasi olduguna inaniyor ve bu tarihcilerin bazilari Turk (Mete Tuncay Selim Deringil gibi). Kitabi savas suclari yargilamalarina dayanan bir Turk tarihci Taner Akcam Ingiliz isgalinin ilk donemlerinde katliamlar oldugunu yaziyor ve soykirim tezini kabul ediyor (her ne kadar surecin Nazi Almanyasi nda Nazilere karsi yapilanla karsilastirilamayacagina vurgu yapsa da). Uzmanlarin bu gorus ayriligi dusunuldugunde Fransiz ya da baska bir parlamentonun cevabin ne olduguna dair hukum vermesi acikca kepazeliktir. Ancak dahasi kotudur cunku Ermeni diasporasi asiri derecede intikamci. Ornegin Gilles Veinstein tarafsiz makalesine odul olarak bir iftira kampanyasi ile karsi karsiya kaldi. Veinstein seminerler vermeleri icin ulkedeki en iyi uzmanlari secen College de France icin aday olmustu. Ancak Ermeni diasporasi ona karsi bir kampanya baslatti her nedense ozellikle matematikciler arasinda. Ekonomi profesorlerinden birine bir butun olarak Fransiz tarihcilerin Veinstein i destekledigi ve soykirim tezini sevmedikleri soylenince onun cevabi Onlarin tumu Osmanlici oldu sanki bu onlari ehliyetsiz kiliyormus gibi. Gercek su ki Ermeni diasporasi bu iddialarini dogru duzgun bir mahkeme surecine tasimadi. Bunun yerine Veinstein gibi adamlari susturmaya calisiyorlar. Iki yil once bir Amerikan yayininda olaganustu bir olay vardi. Massachusetts Universitesi nde bir profesor olan cok iyi bilinen bir tarihci ve modern Alman tarihi uzerine birkac kitabi bulunan Gunther Lewy Alman dokumanlari cercevesinde Ermeni katliamlari uzerine bir kitap yazdi. Kitap ozellikle degerliydi; cunku Dadrian in Alman kanitini nasil da egip buktugunu gosteriyordu. Lewy her zamanki yayincisina Oxford University Press (New York) bu kitabi onerdi. Bir komisyon tarafindan hazirlanan rapor Lewy nin cok buyuk yanlislar yaptigini iddia etti: Ne yanlis olmamasi icin ugrastilar ne de herhangi birinin kolayca girisebilecegi gibi kucuk degisikliklere gittiler. Lewy nin kitabinin metni Turk inkarcilarinin konusmalari damgasi vurularak reddedildi. Lewy bir baska yayinevi buldu University of Utah Press. Ve karsina ne ciksa begenirsiniz ABD de kidemli bir Ermeni tarihcisi Richard Hovannisian (California Universitesi) yayini basan uniersiteyi Baskan Bush a sikayet eden bir protesto yazisi kaleme aldi. Fransa da gercegi haykirmaya hazirim... Bu arada aklima gelmisken Hovannisian in Bagimsiz Ermenistan Tarihi isimli eserinin son iki cildi iyi kaleme alinmis ve tarafsiz -bazi acilardan klasik bir tarihi yazi bile denebilir (daha once yazilan iki cilt ayni sinifta degildi). Simdi ortada yanlis olan bir sey var. Dogru olduguna inaniyorsan o zaman kanitin bizzat kendisinin konusmasina izin vereceksin ve muhalefetle karsilasirsan su ya da bu sekilde argumanin kazanmasini umut edeceksin. Karsi sesleri susturma cabalari konferanslari boykot etmeler Justin McCarthy e yapildigi gibi kabadayilik etmek ya da yabanci politikacilari manipule etmek -bunlarin tumu Ermenilerin kendilerinin davalarinin cok guclu bir konumda olmaktan uzak oldugunu bildiklerini gosterir. Her halukarda bu lalettayin sey Ermenistan icin bir yarar saglamaz. Turkiye nin dogusuna ve Kars a giderseniz sinirdan karsidaki Ermenistan a bir bakin. Ulke cok fakir ve Turkiye ile ticaret baslamazsa oyle kalmaya devam edecek. Tek endustri Moskova ve Bagimsiz Cumhuriyetlerin verdigi vizeler sayesindedir (ya da Turkiye de yasayan 100 bin eski Sovyet Ermeni sidir). Ermenistan diaspora parasinin sirtindan geciniyor (ve Amerikan fast food yerlerinin yayginlasmasi simdi halkin daha fazla obez olmasi anlamina geliyor). Sovyet doneminde Ermenistan in nufusu 3 milyona yaklasiyordu. Daha sonra bagimsiz oldular ve Karabag savasi patlak verdi. Nufus gittikce azaliyor ve su an bir bucuk milyonun uzerinde degil. Absurd olansa bagimsizligin Ermenilerin 1915 te yok oldugunu varsaydiklari nufustan iki kat fazlasini kaybetmesine neden oldugudur. Diger bir deyisle tum samimiyetimle soyluyorum ki bu sacma isin ozunde bir hastalik var. Turkiye ne yapmali? Eger Fransiz yasasi onaylanirsa o zaman Turkler eyleme gecmek icin hazir olmali aksi takdirde tazminat icin devasa rakamlar odeme riski ile karsi karsiya kalacaktir. Orgutlenmek gerekmektedir. Ben gonullu olarak Fransa da sikinti cikarabilirim: Halka acik bir konferans vermek ve tum Ermeni soykirimi tezi icinde neyin yanlis olduguna isaret etmek benim icin cok kolay olurdu -aslinda sadece Veinstein in makalesini de okuyabilirim (ya da o donemin onde gelen ismi Alman General Bronsart von Schellendorf un makalesini). Fransiz hukumeti muhtemelen bir sure icin beni cezaevine koymak icin yeteri kadar siyirmis olacaktir (aslinda bu sucu cok sayida Afrikalinin kole ticaretine dahil edildigine isaret etmek olan ve bazi kolelerin bu ticaretin kendilerini yamyamliktan korudugu icin goturulmeye gonullu oldugunu yazdigi icin cezalandirilan saygin bir Fransiz tarihciye de yapilmisti). Ancak birisinin cikip da parlamentonun yetkisinin sacma bir sekilde suistimal edilmesine ve neredeyse yuz yil once ve iki bin kilometre uzaktaki ve dilini bugun sadece cok az sayida insanin konusabildigi bir ulkedeki bir olay hakkinda tarihcilere ne soylemeleri gerektigini dikte eden bir parlamentoya karsi bir durus benimsemesi gerekmektedir. *Bu yaziyi Zaman icin kaleme alan Prof. Dr. Norman Stone unlu bir tarihcidir. Uluslararasi alanda yakindan bilinen saygin tarihci Prof. Norman Stone Ingiltere eski Basbakani Margaret Thatcher a uzun sure dis politika danismanligi yapti. Tarih calismalari buyuk bir ilgi ile izlenen Prof. Stone alaninda onemli odullerden biri olan Wolfson Odulu sahibi. Prof. Stone su anda Koc Universitesi Ogretim Uyesi olarak gorev yapmaktadir. Prof. Dr. Norman Stone