6-7 Eylul devlet tarafindan duzenlenmis bir provokasyondu. Halkin icinde bu isi yapacak gonullu cok. Yeter ki yesil isik yakilsin simdi bile yapanlar olur. 1964 te 120 bin Rum buradan cikarildi. Turkiye de Ittihat mantigi hâlâ devam ediyor. Basta Rumlar olmak uzere Gayrimuslimlere yonelik Istanbul da 6-7 Eylul 1955 tarihinde baslatilan saldirilarin uzerinden 51 yil gecti. Kibris ta Rum-Turk catismasinin bahane edildigi ve Ataturk un Selanik teki evine bomba atildigi haberiyle provokasyonun yaratildigi olaylar da 16 Rum bir Ermeni yasamini yitirirken 32 kisi agir yaralandi 4348 isyeri 110 otel 23 okul 21 fabrika 73 kilise ve mezarlik ile 1000 e yakin ev tahrip edildi. Devletin acikladigi ekonomik zarar ise 69 5 milyon. Eski MGK Genel Sekreteri Sabri Yirmibesoglu nun gazeteci Fatih Gullapoglu ile yaptigi bir roportajda 6-7 Eylul olaylari Ozel Harp Dairesi isiydi. Ve muhtesem bir orgutlenmeydi. Amacina da ulasti dedigi olaylari yasayanlar o gunlerin aci izlerini hala atlatamadi. 1915 te Ermenilere uygulanan tehcir sonrasi 1916 da Halep te dogan ve 6-7 Eylul olaylari sirasinda dukkani tahrip edilen Sarkis Cerkezyan olaylar sirasinda yasadiklarini anlatti. Cerkezyan 6-7 Eylul olaylarinda gayrimuslimlerin canlarinin ve mallarinin yagma edildigine dikkat cekti. 6-7 Eylul olaylarini yasadiniz bize o gun yasadiklarinizi anlatabilir misiniz? O zaman daha genc yaslardaydim bir oglum kundakta ve Yedikule de oturuyorduk. O yillarda Yedikule Rumlarin yogun olarak yasadigi bir yerdi. Ben iyi hatirliyorum Genc Agac Caddesi nde oturuyordum ve Kumkapi da marangoz dukkanim vardi. 6 Eylul gunu olaylar cikinca kacarak eve gittim. Dukkanin uzerinde de Demokrat Parti vardi. Samatya Karakolu nun ustunde ustleri baslari parcalanmis kendilerini karakola atmis Rum kadinlar gordum. Neyse eve gittik. Aslinda olaylar baslamadan once de olabilecegine dair isaretler vardi. Istanbul Ekspres gazetesi Selanik te Ataturk un evine bomba atildi diye bir haber yayinladi. Ama bunlar tertiplenmis provokasyonlardi. Hepsi halki tahrik etmek icindi. Yedikule deki eve yeni tasinmistim. Rahmetli annem nedir bu ya yine bunlar kudurdu gibi laflar etti. Farkinda degildi. Sandalyeyi attim kapinin onune oturdum ve her seyimi hesaplamisim. Cevredekiler benim Ermeni oldugumu da bilimiyorlar. Ev sahibi de Ermeni ama onlar da yazliga gitmislerdi. Alt katta oturuyoruz yeni evliyiz. Olaylar baslayinca her tarafi kirdilar doktuler bilmem ne yaptilar.... Bir yagma bir talan ve oradaki Rum kilisesini atese verdiler kivilcimlar bizim evin ustune geliyor... Bir kaos... Ben yeni tasindigim icin komsular beni tanimiyor. Kapinin onune sandalyeyi attim anneme sen basina bir Musluman kadini gibi turban bagla ve hanima da sen cocugu al yukari kata cik dedim. Kapinin onunde oturdum. Boyle gruplar halinde ellerinde Turk bayraklari ile geliyorlar. Turk bayraklari ellerinde olanlar onde pesinde ise yagmacilar gidiyor. Rumlar tarafindan bir karsilik olmadi. Evlere girdiklerinde evler tarumar oluyordu. Canlarimizi ve mallarimizi yagma ediyorlardi. Eger bizim eve girerlerse cebime silah koymusum kac kisi gelirse vuracagim. Ama ona firsat vermemek icin elimden geleni de yapiyorum. Neyse uc kisi geldi birisi sarkik biyikliydi gozlerinde insani bir isilti kalmamisti. Bizim evin onunde bir seyler konusuyorlar ve Gayrimuslimlerin evlerini gosteriyorlardi. Anladim bizim evi de hedefe aliyorlar. Gidip birisinin omzuna elimi koydum; bu evin sahibi Ermeni dir ve su an yok yazliktadir asagida da ben oturuyorum bir yanlislik olmasin dedim. Sen kimsin diye soramadilar. Yagmacilarin bazilari gelip kapinin onunde oturdu. Annem de kahve pisirdi. Derken gece saat bir. Kose basinda duduk sesi geldi. Bunlar korktular ve basladilar kacismaya. Birisi de sasirdi bizim eve girmeye calisirken engel olunca sasirdi hem kahve veriyor hem de evine almiyor diye. Biraz sonra bir yuzbasi geldi uc tane askerle birlikte. Ben de elimde kahve fincani ile bekliyorum. Delikanli sizi tebrik ederim kahvenin tadini cikaracak gunu ve saati iyi secmissiniz her Turk sizin gibi olmali ama kahvenizi icerde icin artik ordu bu ise mudahale etti dedi. Neyse biz eve girdik. Ve o gun kendi kendime dedim ki simdi su saatlerde dunyada oyle ulkeler var ki ufacik cocuklar baslarina yastiklari koymuslar misil misil uyuyorlardir hicbir korkulari olmadan. Oyle bir ulkenin hasretini cektim. Yani o gunku duygularimi soyluyordum. Neyse sabah oldu karsidan bir adam delikanli seni tebrik ederim uyanikmissin dedi sonra ogrendim ki polismis o. Sizin marangoz dukkaniniza da zarar vermisler miydi? Tabii ki zarar verdiler. Olaylardan sonraki sabah Kumkapi daki dukkanima gittigimde kepengin sokuldugunu gordum. Iki dukkan asagida Karadenizli Mehmet isminde bir kisi vardi daha once beraber hep kahve icerdik. O gelmis bizim dukkanin kepengini kirmis dukkanin karsisinda duran muhtar mudahale edince yarim kalmis isi tahribat yapmis yani. Dukkanin onunde otururken gencten bir kadin geldi Bizim evde tahribat var gidip bakalim dedi. Marangozuz ya kalktik gittik. Evin parmakliklarini bile yikmislar. En yukari katta Rumlarin ibadet yeri olarak kullandigi bir yer var. O odadaki her seyi kirip dokmusler ve odanin artasina koyup bir de ustune yapmislar korkunc bir sey. Biz dukkanda otururken o Karadenizli Mehmet burdan geciyordu. Yanima gelen kadin iste bu adam geldi gardirobu acip annemin zihniyet esyasini aldi su bacagindaki pantolon da kocaminki dedi. Bu Laz Mehmet yakinda bir camii var her gun gelir orda 5 vakit namaz kilardi ve biz bir daha onunla konusmadik. Ama haber gonderdim ona boyle bir olay olursa aynisini ben ona yapacagim diye. Tevfik Bey diye bir kisi vardi o da ustumuzdeki Demokrat Parti dendi. Hep gelip beraber nargile icerdik. Ama olaylar sirasinda mahallenin orta yerinde halki galeyana getirdi. Peki sizce bu olaylara sebebiyet veren etken neydi? 6-7 Eylul devlet tarafindan duzenlenmis bir provokasyondu. Kibris bagimsiz bir cumhuriyetti ve Makaryos reisicumhurdu. O zaman Yunanlar Kibris ta daha da hakim olmak istediler. Orada Ingilizlerin deniz ussu vardi onlari atmak istediler. Her gun olaylar oluyordu. Ingilizler bu sorundan kurtulmak icin Menderes i o donem Londra ya cagirdilar. Londra da Turkiye ye yesil isik yakildi ve boylelikle Turkler Kibris a girdiler. Ingilizler kendilerini Yunanlardan kurtarmak icin Turk-Rum catismasini cikardi. Peki olaylarda daha cok mal kaybi oldu. Neden mallara yonelmislerdi? Ben marangoz oldugum icin Karakoy de Resat bey diye birisinin kundura magazasini yaptim. Magazanin ismi de Newyork tu. O olayin ertesi gunu gittim baktim Resat Bey in dukkaninin ortasina ayakkabilarin hepsini ortaya yigmislar ve kutulardaki tum ayakkabilari cikarmislar butun eski lastik ayakkabilar ise duruyor. Yenilerini giymisler geriye kalan ciftlerin de birer tekini kesmisler. Bazilari boyle bir firsat bekliyorlardi. Istiklal Caddesi ndeki Ingiliz kumaslarini arabalarin arkasina bagladilar ve yirttilar. Hukumet provokasyon yapti. Halkin icinde bu isi yapacak gonullu cok. Yeter ki yesil isik yakilsin simdi bile yapanlar olur. 1964 te 120 bin Rum buradan cikarildi. Aslinda o Ittihatcilarin eski gelenekleri bunlar. Ismet Inonu de Celal Bayar da Ittihatciydi. Turkiye de ittihat mantigi hâlâ devam ediyor. Olaylar oldugu zaman kendinizi o zaman bu ulkede yabanci hissettiniz mi? Tabii. Atalarim bu topraklarda yillarca yasadilar ve kendi ulkemizde bize yabancasiniz diye muamele yapildi. Su ulkede birak devlet dairesinde herhangi bir memuriyet ya da milletvekili olmayi copcu bile yapmadilar. Demek ki biz yabanciyiz yani. 1973 te benim Sovyet vatandasligim geldi. Ermenistan a gidecektim her seyim de hazirdi. Ama bizim hanim itiraz etti akrabalari buradaydi ve biz de gitmedik. 6-7 Eylul olaylarina gelene kadar baska olaylar da yasadiniz degil mi? Amcam 1909 daki Adana olaylarinda olduruldu. Tehcirden dolayi gittigim Suriye nin Halep kentinde dogdum. 1916 da orada kendi ulkemden uzakta yani. Ablam da tehcir sirasinda kucakta gitmis. Olaylardan sonra varlik vergisi yururluge kondu. Neden bu vergi cikarildi? Hiristiyanlarin elindeki ticareti almak icindi. Buradaki buyuk hanlarin hepsinin sahibi Ermeni idi. Sultan Ahmet teki emniyet bile handi daha once ve o da gayrimuslimlerin elindeydi. Sansaryan diyorlar ama aslinda Sanatsaryan dir. Herkes ganimete kondu. Olaylardan sonra Rumlar kendi haklarini isteyebildiler mi? Bu olaylar Turkiye de neye yol acti? Devlet olaylardan sonra Rumlara tazminat odedi. 4 milyon gibi bir para verdiler. Yiginca Rum aile vardi burada cogu gitti. Gitmeyenleri de kendileri surdu. Turkiye de ne kaybedecek ki. Bunlarin hatti hesabi yok. Onlarin biraktigi malin mulkun ustune kondular. Ataturk un zamaninda Meclis te bir Rum bir Ermeni bir de Yahudi olurdu gostermelik olarak. O da kalkti simdi. Geriye donup baktiginiz zaman su an neler hissediyorsunuz? Biz bu topraklarda dogmus bu topraklarda buyumus bir ailenin cocuguyuz. ABD ye gittim 87 de rahmetli bizimkiyle. Bir pazar gunu bizi bir piknige goturduler. Piknikte insanlar egleniyorlardi ve bizim de Istanbul dan geldigimiz duyuldu. Turkiye den geldigimiz duyulunca yasli yasli insanlar sandalyelerini cekip yanimiza oturdular. Memleket hasreti duyuyorlar. Soruyorlardi su soyadinda insani gordun mu duydun mu diye cunku herkes yakinlarini kaybetmis ve her tarafa dagilmislar. Kimi biz Urfa dan kimi de Istanbul dan ayrildik diyor. Buram buram memleket hasreti... O insanlarin hasreti... Insan dogup buyudugu yeri unutamiyor. Ama insanlar kendi keyfinden gitmemisler terk ettirmisler. ABD de Ermeni Villyam Saruhan (William Saroyan) diye bir yazar vardi. Bitlisli ama kendisi Amerika da dogmus. Adnan Menderes zamani Istanbul a geldi ve akrabalarindan duydugu memleketine gitti. Orda karsiladilar. Oradakilere sordu bizim saruhanlarin evi nerdeydi diye. Yikik bir duvar gosterdiler. Gitti o duvardan dusen bir tasi aldi onu sevdi. Ve o tasi da beraberinde goturdu. Turkiye nin nasil bir toplum oldugunu siz de yasayarak goruyorsunuz