Lubnan da tartisma ve sohbetlerin en onemli merkezi Prag Kafe. Sosyal ve siyasal kaygilar icinde olan sol cevreler Hizbullah-Aun ittifakina Lubnan birligi temel fikri cercevesinde destek veriyor. Bu ittifakin destekcileri Hizbullah in koktendinci ideolojisini Lubnan in cogulcu ve liberal atmosferiyle uyumlu hale getirdigini ozellikle vurguluyor Beyrut un meshur entelektuel canliligi yikima ragmen devam ediyor. Tartisma ve sohbetlerin en onemli merkezi birkac ay once acilan ve herkesin bulusma yeri haline gelen Prag Kafe . Prag i kesfetmem Beyrut a geldigimin ertesi gunu Timur Goksel sayesinde oldu. Zaten Beyrut ta Timur Goksel i bulursaniz gerisi kolay. Kim kimdir ne nerededir ondan soruluyor. Simdilerde bir nevi ofisi haline gelen Prag Kafe de etrafinda universitedeki ogrencileri bir yana surekli bir gazeteci-televizyoncu kalabaligi var firsat buldukca bizi onlara onlari bize tanistiriyor. Hizbullah diger Islami hareketlerden farkli Prag Kafe ye gittikten sonra arkadasim Olga Nakkas i bile aramama gerek kalmadi orada rastlastik. Yine Hizbullah hakkinda kaynak haline gelen bir arastirma yayimlayan Emel Saad-Ghorayeb le randevulasmaya calisirken onun da her ogleden sonra kafeye gelip soylesilerini orada yaptigini ogrendim. Emel Saad genc bir ogretim uyesi son olaylarda sonra kitabi o kadar aranir olmus ki kitapcilarda tukenmis. Kitabini (Hizbollah; Politics and Religion) bulup okuduktan sonra tekrar gorusmek uzere sozlestik ama bu arada iki kez sohbet etme imkânimiz oldu. Hizbullah in Lubnan icin onemini uzun uzun anlatti Ortadogu daki diger Islamci hareketlerden farkli oldugunun altini cizdi. Hatta benim Hizbullah in Islamci bir orgut olarak ornegin dini evlilik kanununu savunup sivil evlilik kanunu tasarilarina karsi cikmasi soruma epeyce gulerek Iyi de Lubnan da hemen herkes tum cemaatler buna karsi diye cevap verdi. Lubnan in ozgullugu Hizbullah i siyasi olarak destekleyenler onun koktendinci ideolojisini Lubnan in cogulcu ve liberal atmosferiyle uyumlu hale geldigini ozellikle vurguluyor. Diger taraftan ulke kuruldu kurulali en onemli tartisma konularindan biri olan Lubnan in ozgullugu fikrine karsi onun ulkenin Arap dunyasinin bir parcasi oldugu tezi arasindaki catisma bugunun kosullarinda ilginc bir degisim gecirmis. Lebanism yani Lubnan in ozgullugu tezi daha ziyade ulkeyi Arap dunyasindan farkli ve Bati ya yakin bir kimlik icinde goren Marunilerin itibar ettigi bir politikaydi. Bu politika basindan beri ama ozellikle Arap milliyeciliginin Nasir in yukselisiyle bulustugu noktada ciddi ayrisma konusuydu. Karmasik tarihsel surec icinde bu ayrisma turlu sekiller aldi. Ancak gelinen noktada cephelesme ilginc donusum sergiliyor. Lubnan i Ortadogu dan kopuk bir ada olarak goren goruse karsi tavir zaman icinde Arap milliyeciligi veya Arapciligin yerini alan Islamcilikla temsil edilir olmus. Zamaninda Marunilerin temsil ettigi Lubnan in ozerkligi dusuncesine yakin bir durusuysa Hariri nin takipcileri ve eskiden bu goruse karsi olan Durzilerin lideri Velid Canbolat sergiliyor. Bu tezin anlami Ortadogu daki kargasanin uzaginda durup Bati yla iliskileri gelistirmek seklini almis. Buna karsi aslinda ummet fikrini esas alan Hizbullah Lubnan kimligi fikrine yakinlasarak Lubnan birligi temel fikri etrafinda Marunilerin lideri Michael Aun la ittifak icinde. Lubnan i Ortadogu nun finans ve turizm merkezi yapmanin otesinde sosyal-siyasal kaygilar icinde olan sol ve sivil cevreler ittifaka bu genel cercevede destek veriyor. Asil burjuvalar Prag Kafe ye gelmez Prag Kafe disaridan bakildiginda genelde Hizbullah- Aun ittifakina destek verenlerin toplanma yeri olarak alisildik bir goruntu sergilemiyor. Ben bile tum onyargilardan bagimsiz bakis gelistirme iddiama ragmen Nisantasi kafelerini andiran ve gece genclerin geldigi bir bar halini alan mekânin bu ozelligini biraz garipsedim. Kafenin sahibi Raad Habib eski solcu ve dinle alakasi olmasa da Sunni. Mekânini fazla burjuva bulmama karsi Lubnan in asil burjuvasi buraya gelmez gelmelerini de istemiyoruz diyor. Burjuvadan kastettigi Hiristiyan mahallesi olarak bilinen Dogu Beyrut ta oturan Fransizca konusup Lubnan i Fransa nin Ortadogu uzantisi olarak goren ve cogu Maruni olan kisiler. Lubnan in farkli kesimleriyle unlu Filistinli dusunur Edward Said in kiz kardesi Jean Said Makdisi yle konusmak isterdim. Jean Said i once Edward Said in kiz kardesi olarak degil ailesinin uc nesil kadininin hayati etrafinda Ortadogu da tarihsel surece iliskin gozlemlerini anlattigi kitabi Teta Mother and Me vesilesiyle bir yazar olarak kesfetmistim. Marasli Antranik bey Yine Timur Goksel in rehberligi sayesinde kesfettigim International kitapcisinin sahibi Antranik beyin cabalari sayesinde sonunda Jean Said in izini buldum. Ancak dagdaki evindeydi ve tekrar geldigimde gorusmek uzere soz aldim. Bugunku bolumu bitirmeden Ortadogu yla ilgili aradiginiz tum kitaplari bulabildiginiz International Bookstore un sahibi Antranik beyden soz etmeliyim. Antranik bey Turkiye den gocmus Beyrutlu bir Ermeni. Rahatlikla Turkce konusuyor. Ailesi Maras tan gocmus kendini hâlâ Marasli sayiyor Insanin hasi Marasli olur diye saka yapiyor. Gecen yil gezdigim Ermenilerin yogun oldugu Burj Hamud bolgesinde hemserilik baglarinin devam ettigini hatta Urfa Maras gibi bolgeler bulundugunu soylemislerdi. Antranik bey Burj Hamud da yasamiyor ama geldigi yerle bagi guclu. Ermeni meselesi gibi caprasik konulara girmedik. Neredeyse her sabah kahvemi ikram edip sadece kitap konusunda degil her konuda yardimini esirgemedi. Tekrar Beyrut a gittigimde yardimina guvendigim birkac kisiden biri haline geldi.