Simdilerde Diyarbakir in son Ermeni si Anton Dayi Istanbul da Yedikule Ermeni Hastanesinde yitik hafizasi ile belki de elinde kalan son kartpostaliyla yatiyor. Keske 100 Yil Once Turkiye de Ermeniler kitabindaki kartpostallarin dili olsa da konussa! Bizim Diyarbakir da Hancepek te nami diger Gavur Mahallesinde bir kilise var. Adi Surp Giragos Ermeni Kilisesi. Simdilerde tavani cokmus virane baykus yuvasi sadece sutunlari ayakta ve her ugradigimda biraz daha harap buldugum bir mekân. Cemaatten kalan tek kisi Nedense her yolum dustugunde kiliseden cok kilisenin avlusunun soluna denk dusen uzun suredir kapisi kilitli mustemilat bolumunun tek sakini Anto yu Antranik Zor u gozlerim arar. Onu en son birkac yil once ziyaretimde elinde siyah beyaz bir fotografi bana gosterirken animsarim. Kendisiyle esinin fotografiydi gosterdigi. Sikica kavramisti ve sadece kendi elleri arasindan gosteriyordu. Baska fotograf var mi Anto Usta! diye sordugumda Bir tek bu kaldi derken tek zenginliginin o fotograf oldugunu dingin bir erdemle ifade etmeye calisiyordu. Sonra tavani cokmus kilisenin ironik bir sekilde anahtari kendisinde olan kilitli kapisini aciyordu. Aciyor ve dolastiriyordu yikintilar arasinda. Yitik kilise cemaatinin sesi oluyordu. Bir zamanlar bes horanli bu kilisenin cemaati avluya sigmazdi. Bir tek ben kaldim. Bir cogu oldu. Bir kismi da birakip gittiler. Bir basima ben kaldim diyordu. Ve kendisiyle fotograf cektirmek isteyen ve fotografini cekmek isteyen hicbir istege de hayir demiyordu. Simdilerde Anto Dayi yi o kapisi kapali mustemilat bolumunun girisinde gozlerim ararken hep o ani ve o kartpostali dusunuyorum. Sireli Yegpayris sergisi Sonra da 2005 yilinda acilisina davet edildigim ama gidemedigim gidemedigim icin de kitabini gordukten sonra hayiflandigim Sireli Yegpayris (Sevgili Kardesim) sergisini dusundum. Epeyi bir suredir zaman zaman elime alip sayfalarini karistirip inceliyorum okuyorum en cok da fotograflara kartpostallara gozlerimi kacirmadan dakikalarca bakakaliyorum. Sozunu ettigim Orlando Carlo Calumeno Koleksiyonundan Kartpostallarla 100 Yil Once Turkiye de Ermeniler kitabi. Osman Koker in editorlugunde Bir Zamanlar Yayincilik ta cikmis kitap. Baskisi dizgisi fotograflarin taranma kalitesi ile mukemmel bir calisma olmus. 1900 ile 1914 yillari arasinda bugunku Turkiye sinirlari icinde yasayan Ermenileri 750 adet kartpostalin adeta bir film seridi gibi sunumu esliginde yazili metinlere de yer vererek anlatimidir kitap. Kartpostal koleksiyonun sahibi Calumeno nun anlatimiyla; Donemin kartvizit ve zarflarinda Ermenice Rumca Ladino (Yahudi Ispanyolcasi) Turkce (Osmanlica) hatta bazen Fransizca da eklendiginde bes ayri alfabeyle bes ayri dilin kullanimi Anadolu kulturel mozaiginin aynasi olma niteligini tasimaktadir. Koleksiyonun amaci da kaybolan kulturel mozaigimizi insanlarimiza hatirlatabilmektir. Sergi notlari Dogrusu Edirne Canakkale Afyon Bursa Izmir Nazilli Cankiri Trabzon Sivas Adana Antep Diyarbakir Harput Erzurum Van Siirt Hakkari gibi kitabin adina da gonderme yaparcasina 100 yerlesim yerinden bir dolu kare ile tarihe ve yakin gecmise bir gezintiye cikiyoruz. Ciktigimiz o gezinti bakin sergi sonrasi neleri animsatiyor. Iste ziyaretci defterinden birkac not: Yuzyil once daha mi mutluyduk acaba? Calismaniz bunu gosteriyor. Ne mutlu ki ben boyle bir sergiyi gorerek olecegim. (Yasli bir Ermeni) Kaybolmus bir tarih yeniden gun isigina kavusuyor. Bir daha geri gelemeyecek degerlerimize isik tuttugunuz icin tesekkurler. Son derece etkileyici acitici ve sonucta utandirici sergi. Kartpostallardaki gibi kalabilseydik ne kadar guzel olurdu. Boyle olmamaliydi. Burasi cok guzel bir yer. Burada ben ve butun arkadaslarim cok mutlu olduk. Annemi ve babami da getirecegim. (Bir Ermeni ilkokulu ogrencisi) Duygulanmamak elde degil. Ama daha da onemlisi ogreniyoruz... Umarim biz Turkler kalbimizin gozlerini acarak biraz daha gormeyi ogreniriz. O zaman her sey cok daha farkli olabilir. Butun bu sergiyi `bu insanlara ne oldu simdi nerede bu insanlar ve torunlari diye ofkeyle sorarak gezdim. Keske simdi de Diyarbakir da `mama sesleri ile kosusan Ermeni cocuklari olsa ve kardeslerim onlarla oynasa. Simdilerde Diyarbakir in son Ermeni si Anton Dayi Istanbul da Yedikule Ermeni Hastanesinde yitik hafizasi ile belki de elinde kalan son kartpostaliyla yatiyor. Keske kitaptaki kartpostallarin dili olsa da konussa!