Sevan Nisanyan in kitabindaki piriltili fotograflarin arkasinda gozu donmus bir maceraperestin seyahatleri var Robert Kolejli Sevan in adini ilkgencligimde duymustum. Belli bir ogrenci cevresinde zekâsindan ve engin kulturunden efsane gibi bahsedilirdi. Daha sonra bundan nerdeyse otuz yil once Paris te tanistik ilk kez. O zamanlar basimi kitaptan pek kaldirmadigimdan ustumde bir etki birakmamisti ama on yil sonra ayni boluge dustugumuzde bir iki saat icinde esi benzeri olmayan biriyle karsi karsiya oldugumu anlamistim. Birlikte orduyu isyana tesvik ten yargilanacak kadar dost olduk. Gozunu kan burumus bir savci yirmi yil hapsimizi istedi. Insafsiz bir hakim istenen cezayi gule oynaya vermeye hazirdi. Genctik. Goz gore gore ve durduk yerde hayatimiz kararacakti. Zor gunlerdi dogrusu. Ama birbirimizi hic yalniz birakmadik. O gun bugun dostuz. En cetin sinavlardan gecmis bir dostluktur bizimkisi. Cepecevre makinali tufekli askerlerle cevrilmis cezaevinden kacma planlarini anlatirdi bana. Yirmi yil kodeste curuyemezdik belli ki ceza alacaktik durusmalarin seyri belliydi kacmaliydik. Anca beraber kanca beraber. Askerlerin bir anlik dalginligini firsat bilip pirrr... Icimden deli mi ne disimdan da olur derdim; hatta mukemmel kacma planina katkida bile bulunurdum kuskulanmasin diye. Olmaz desem o aksam kacmaya kalkisabilirdi nemelazim. Form kazanmak icin iki bucuk metre uzunlugundaki hucrede her gun saatlerce done done kostu. Her sabah jimnastikten kan ter icinde kaldi. Ben ranzama uzanmis hayranlikla ve hayretle bu kararli adami izlerdim. Romanlarda ya da filmlerde olur boyle tipler diyebilirdim. Para biriktirmek ve nefesini acmak icin gunde uc paket ictigi sigarayi cezaevinde birakti. Ciddiydi yani. Neyse ki aklandik kolay olmadi ama aklandik. Yoksa bugun delik desik olmus cesedimiz kim bilir hangi selvinin altinda yatiyor olacakti cunku adim gibi biliyorum bir geceyarisi beni durterek uyandirip hadi diyecek ve kacmaya ikna edecekti. Bu Sevan in beni ilk oldurme cabasidir. Son olmadi daha sonra sik sik denedi. Hakkâri nin mayin dosenmis yollarina surukledi pesinden. Ucurumlarla sona eren issiz yollara girdik. Acaba ne zaman tarayacaklar korkusuyla jandarmaya zoraki gulumsedigim anlar oldu. Kim vurduya gidecegiz son sozlerim ah yandim! olacak diye kac kez yuregim agzima geldi. Ama yigitlige krem surdurmedim. Ne o? Sevan tas ustunde tas birakilmamis bir kilise gorecek... Azrail ile samimiyet Iste o yolculukta anladim Sevan in yasalardan muaf tutulmasinin hem onun hem de insanligin yararina oldugunu boyle bir ayricaligi cok kotuye kullanmaz. Bir baska gun iki cocugumu birden alip Ege daglarinda kucuk bir kir gezintisine cikti. Safagin sokmesine az kalmisti cocuklarimi yeniden bagrima bastigimda. Devasa kayayi asamayan kulustur Kartal i kayanin tepesinde birakip dagin obur tarafina yuruyerek inmisler. Hangi guzergâhi secmislerse. En kotu mevsimde Kackar daglarini ayagimizda mokasenlerle asmaya kalktik. Kecilerin bile anneee diye bagirip kacacaklari daracik patikalardan gectik derinlikten gokyuzu mavisine calan yarlari tirnak gucuyle astik. Tam bir cilginlik! Ilk kez orada onu yalniz biraktim. Ikna etmesine firsat tanimadan gorunurde yokken sivistim. Hâlâ da utanirim ama el insaf bir gunde bir insan kac kez olum tehlikesi atlatmaya tahammul edebilir ki? O ise belli ki Azrail le benden daha samimiydi. Karni burnunda esi Mujde yle Gurcistan ic savasinin tam gobeginde bulmustur kendini. Bu maceradan birkac yil once gene karni burnunda Mujde yle Sri Lanka hapishanelerinde yatmisligi vardir. Peru daglarindaki akillara durgunluk veren maceralari basli basina bir hikâyedir. En son hapis macerasini biliyoruz olaganustu bir etimolojik sozluk kazandirdi dilimize. Daha neler neler bildigim her seyi yazamiyorum ki... Allah gecinden versin benden once olurse ve elim hâlâ kalem tutarsa yazarim. Ve kimbilir bilmedigim daha ne maceralari vardir. Gozu donmus bir maceraperestin gezi kitabiyla karsi karsiyasiniz yani. Siz aldanmayin o rengârenk parlak huzur dolu fotograflara o kitabin her iki uc sayfasinda bir hayati tehlike atlatilmistir. Her yaptigi ise yanilgiya imkân vermeyecek bicimde imzasini attigindan Sevan in tanitimi kitabin tanitimi demektir. Bu kadarlik tanitim Sevan a haksizlik olsa da anlayana yeter. Gene de kitaptan soz etmeli: Kendisinden ve belgelerden baska hicbir seye guvenmeyen bagimsiz bir dusunurun kaleminden cikma. Oznelle nesnel cok belirgin bir bicimde birbirinden ayrilmis; okura saygi duyan bir yapit. Icten ve dogrudan bir anlatim. Uc noktalardan ustalikla kacinilmis ama yerleri incelikli bir bicimde belli edilmis. Kendinizi kitaba kaptirmaniz ve hatta elinizden birakamamaniz icin illa Dogu ya gitmek istemeniz gerekmez; tarih cografya sosyoloji ya da ne bileyim ben harabelerle ilgilenmeniz de gerekmez. Sevan in neyi degil neyi nasil yazdigina ya da nasil yazmadigina kaptiracaksiniz kendinizi. Minimalist bir belagat saheseri. Haci Bektas Menkibesine gore Horasan da dogdu Hace Ahmed Yesevi den feyz aldi. Guvecin donuna [kiligina] girerek Rum ulkesine uctu. Suluca Karahoyuk te Kadincik Ana nin evine yerlesti. Tapduk Emre ye Karadonlu Can Baba ya Sari Saltuk a Kolu Acik Hacim Sultan a ve daha nicelerine hilafet verdi. Akla ziyan mucizeler gosterdi. 1270 dolayinda vefat etti. Urgup Kayalarinda Yasam [...] Magaralar alelade TC tapusuyla alinip satiliyor. [...] Dis gorunus Anitlar Kurulu izni olmadan degistirilemiyor. Icerde oyus serbest. Aziz Vasil Kilisesi Kapadokya daki yuzlercesinden biri. Farki 20. yuzyilda onarilip kullanilmis olmasi. 1905 te yenilenmis guzelce badanalanmis yeni duvar resimleri yapilmis. Oteki kaya kiliselerinde olmayan olaganustu bir gerceklik duygusu iletiyor. Bilmeyince yerini bulmak imkânsiz. Kapisi kilitli. Turizm burosundan bekciyi alip beraber gitmek lazim. Mor Gabriel Manastiri. Yerel adi Deyrul Umur. Kus ucmaz kervan gecmez bir colde yapayalniz mustahkem bir manastir. Agir demir kapilar ardinda bir uygarlik vahasi gizli. [...] Ilginc olan sadece uygarlik vahasi olmasi degil. Bu topraklarin malzemesiyle ve kulturuyle de bir uygarlik vahasi yaratilabilecegini gostermesi. Ne mimaride ne muessesenin ruhunda Avrupai-taklit yapmacik modern-bir sey yok. Uygarligi ikibin yillik gelenegin uzerine kurmuslar. Demek ki olabiliri gormek icin gidilmesi gereken yerlerden. Kurtler Neden Isyan Eder? Insanlar dunyanin hicbir yerinde sirf fakir olduklari icin isyan etmemisler. Bos oturacagimiza isyan edelim diyenlere cok sik rastlanmiyor. Buna karsilik onuru cignendigi icin haksizliga olarak algiladigi seylere dayanamadigi icin bazen -sonunu bile dusunmeden- isyan edenler gorulmus. Kitaptan ANKARA NIN DOGUSUNDAKI TURKIYE Mujde Nisanyan Sevan Nisanyan Boyut Yayinlari 2006 395 sayfa 24 YTL