1930 lu yillarda itfaiye binasi olarak insa edilen yapi kent muzesine donusturuldu. Tarih boyunca buyuk yanginlar yasamis Izmir. En son 1922 yangini Rumlarin mi Ermenilerin mi Turklerin mi cikardigi hâlâ tartisilir. Kentin merkezini yok eden o yangindan sonra kurulan Turkiye nin ilk modern itfaiye muzesi simdi Kent Arsivi ve Muzesi olarak hizmet veriyor Yangin Mustafa Kemal in karargâhina dogru ilerliyordu. Ama o hic de telasli degildi. Hicbir sey olmamis gibi davraniyordu. Izmir isgalden kurtarilmisti. Turk ordularinin Izmir e girisinden dort gun sonra 13 Eylul de baslamisti buyuk yangin. Alevlerin tehdit ettigi karargâha yaverleri bir kamyon dolusu askerle birkac otomobil getirdiler. Mustafa Kemal Izmirlilerin hediyesi olan acik arabasina bindi. Korfezin guneyine Goztepe ye Latife yle iki gun once tanistiklari eve gidiyorlardi. Sadik Bey kosku olarak anilan Usakizadelerin evi karargâh olarak en guvenli yerdi. Aksam yemegi koskte yendi. Yangin tum dehsetiyle suruyordu. Kordonboyu ve bugun fuarin yer aldigi alan alevler icindeydi. Mustafa Kemal Latife ye sordu: Bu yangin yerinde size ait emlak var miydi? Latife Emlakimizin muhim bir kismi yanan sahadadir dedi ve heyecanla ekledi. Pasam isterse hepsi yansin. Yeter ki siz sag olun. Bu mesut gunleri goren insanlar icin malin ne kiymeti olur. Memleket kurtuldu ya. Ileride onlari yeniden ve daha mukemmel bir surette yaptiririz. Bu cevap Mustafa Kemal in cok hosuna gitti. Evet! Yansin ve yikilsin dedi. Hepsinin telafisi mumkundur. Yazdigi Latife Hanim kitabinda Izmir yangininin cikisini boyle anlatiyor Ipek Calislar. Sonra da soruyor: Izmir i bugun soylendigi gibi gercekten Rumlar mi yakmisti? Kaybeden tarafin yakmis olmasi akla uygun gelse de yanginin cikisi uzerine yazilanlar celiskili. Konuyla ilgili titiz calismasinda Falih Rifki Atay in Cankaya sindan bir alinti yapiyor Ipek Calislar: Gâvur Izmir karanlikta alev alev gunduz tute tute yanip bitti. Yangindan sorumlu olanlar o zaman bize soylendigine gore sadece Ermeni kundakcilari mi idi? Bu iste ordu komutani Nurettin Pasa nin hayli marifetli oldugunu soyleyenler coktu.(...) Izmir i nicin yakiyorduk? Kordon konaklari oteller ve gazinolar kalirsa azinliklardan kurtulamayacagimizdan mi korkuyorduk? Birinci Dunya Harbi nde Ermeniler tehcir olundugu vakit Anadolu sehir ve kasabalarinin oturulabilir ne kadar mahalle ve semtleri varsa gene bu korku ile yakmistik. Bu kuru kuruya tahripcilik hissinden gelme bir sey degildir. Bir Avrupa parcasina benzeyen her kose sanki Hiristiyan veya yabanci olmak mutlak bizim olmamak kaderinde idi. Yanginlar ve afetler tarihi Dr. Sabri Yetkin le Dr. Fikret Yilmaz in ortak calismasi olan Itfaiye Binasindan Izmir Kent Muzesi ve Arsivi ne baslikli calismada da Izmir in tarihi bir olcude yanginlar ve dogal afetler tarihidir deniliyor Gercekten de tarihsel surec icinde Izmir de yasanan yanginlar kentin fiziksel yapisinin surekli olarak degismesine yol acmistir. Bu anlamda Izmir de yasanmis tahrip gucu yuksek pek cok yangin gormek mumkundur. Ornegin 1688 yilinda yasanan depremi izleyen yangin kelimenin tam anlamiyla felaket nitelemesini hak eden bir yikima yol acmisti. Kent adeta yerle bir olmus can ve mal kaybina ilave olarak kentteki ticari aktivite kesintiye ugramisti. 1742 yilinda meydana gelen buyuk yangin da sonuclari itibariyla kentin yeniden insa ve imarina yol acacak bir tahribata neden olmustu. Bu ornekler disinda 1763-1861 arasindaki yaklasik 100 yillik donemde 12 buyuk yangin oldugunu belirtirsek hemen hemen 10 yillik sureler icinde Izmir i tuketen yanginlar oldugu kendiliginden anlasilacaktir. Calismada 1922 yanginina da deginiliyor: Savas ve isgalin bittigi gunlerde Izmir de 13 Eylul 1922 de cikan yangin kentin buyuk bolumunu yok etmis ve kullanilamaz hale getirmisti. Yanginin nasil basladigi uzerindeki sir perdesi aralanmis olmasa da kontrol altina alinmasi 15 Eylul u bulmus tamamen sondurulmesi ise ancak 18 Eylul gunu mumkun olabilmistir. 1922 yanginindan sonra Cumhuriyet doneminin ilk Izmir Belediye Baskani Usakizade Muammer Bey (Latife Hanim in babasi) itfaiye kadrosunu artirir yeni donanimlar satin alir kente ve sigorta kumpanyalarinin itfaiyeleri de belediyeye devredilir. 1926 da belediye Itfaiye Merkez Istasyon binasinin yapilmasina karar verir. Itfaiye binasi kentin merkezine yangin yerinin tam ortasina kurulacaktir. Alinan borc itfaiye binasinin bitirilmesine yetmez. Buna bir de 1929 yilinda baslayan tum dunyadaki ekonomik kriz eklenince Turkiye nin ilk modern itfaiye binasi ancak 1932 de bitirilir. 2001 yilina kadar da bu bina Izmir Itfaiyesi olarak kullanilir. 2002 yilinda da bina Kent Muzesi ve Arsivi ne donusturulur. Izmir Buyuksehir Belediye Baskani Ahmet Piristina 2004 yilinda olunce de Meclis karariyla onun adini alir. En ayricalikli kultur mekâni Muze muduru Yrd. Doc. Dr. Oktay Gokdemir kurulusun bunyesinde barindirdigi degerleri siralarken hayli genis bir tarihsel zenginlikten soz ediyor: Izmir e iliskin her turlu yazili resmi ve ozel belgeler; 19. ve 20. yuzyil Izmir yerel basin koleksiyonlari aile ve bireylere ait belgeler Izmir in tarihsel surecte bir ticaret ve liman kenti olmasi dolayisiyla Izmir de faaliyet gosteren yabanci misyonlarin ve firmalarin faaliyetlerine iliskin belgeler Izmir ile ilgili gerek Turkiye gerekse baska ulkelerde yayimlanmis eserler Izmir kentine ait biyografi monografi istatistik veriler kentin fiziksel yapisini ve gelisimini gosteren degisik imar haritalari Izmir ve Ege Bolgesi ne iliskin ser iye sicilleri el yapisi gravurler tasbaski resimler ile kent yasaminin gecmisini aciklayici ve yansitici arsiv degeri tasiyan cesitli fotograflar yer almaktadir. Gokdemir e gore Ahmet Piristina Kent Arsivi Muzesi gerek Izmirlilerin gerekse Izmir e disaridn gelen arastirmaci turist ve misafirlerin gormeden gecmedigi kentin en ayricalikli kulturel mekânlarindan biri. Su anda muzemizin sergi salonunda Kent ve Ticaret temali sergimiz haftanin yedi gunu ziyaretcilerimize aciktir ve ucretsizdir. Arsiv ve muzemiz arastirma yapmak isteyen herkese aciktir. Teknolojik gelismeleri de yakindan izleyen arsiv ve muzemizde Turkiye de sadece Basbakanlik Osmanli Arsivi ile TBMM de bulunan hybrid kamera sistemi bulunmaktadir. Ayrica arsivde toplanan butun belgeler dijital ortama aktarilmakta arastirmacilar online sistemi ile arsive dahi gelmeden evlerinden ya da burolarindan verilerimize cok rahat bicimde ulasabilmektedirler. Sanki Gel diye cagiriyor Izmir ve Ege yemeklerinin sunuldugu lokantasi sergi tasarimi ve uygulamalari icin kurulmus heykel atolyesi 150 kisilik konferans salonuyla seminer ve drama calismalari icin kullanilan 70 kisilik sunum salonu kutuphanesi bilgisayar donanimi ile arastirmacilari sanki Gel diye cagiran bir gorunumde Kent Arsivi ve Muzesi. Muze muduru Gokdemir onumuzdeki yila Kent ve Egitim konulu bir sergiyle baslayacaklarini eylulden itibaren konferans salonunda periyodik soylesiler yapilacagini 2007 Eylulu nde uluslararasi yapmayi dusundukleri Akdeniz ve Akdenizlilik: Akdeniz Liman Kentleri adli bir sempozyumu hayata gecireceklerini anlatiyor. Ahmet Piristina Kent Arsivi ve Muzesi Izmir in eski yangin yerinde kente dair butun bilgilerin toplandigi; yangin yerinin kulleri uzerine kurulmus bir kent bellegi hazinesi . Ozenle restore edilen bina Ahmet Piristina nin uzak gorusunun bir kentin kullerinden nasil bir kulturel mekân yaratilacaginin abidesi olarak yukseliyor.