Tiyatrolarin ve sanatci atolyelerinin bulundugu yillarca alternatif arayislari agirlayan Tarlabasi ndaki Istanbul Sanat Merkezi kapandi. Binanin son kiracilari Kum Pan Ya Tiyatro Oyunevi Bedri Baykam ve Inci Eviner tasiniyor Tarlabasi ndaki eski okul binasinda yillardir sanatci atolyeleri ve tiyatrolari agirlayip alternatif bir yasam alani olarak adini duyuran ISM kesin olarak kapaniyor. 18 yillik seruveni boyunca cesitli kereler kapandi kapaniyor tartismalarinin haberlerinin basin toplantilarinin protestolarin ve sessiz kabullenmelerin odaginda yer almisti bu bina. Hicbir zaman kesin ve kalici bicimde sanatin hizmetine girmedi ama bir Ermeni manastiri olmanin icekapanikligini tedirginligini sanatcilarla birlikte gecirdigi bu donemde atti uzerinden onu herkes ISM (Istanbul Sanat Merkezi) diye tanidi. Yoksa kim bilirdi sirtini caddeye donmus Anarat Higutyan Okulu nu bu sehirde. Ermeni Katolik Anarat Higutyan Vakfi binayi Agaoglu Insaat a kiraladi. Sirket de actigi davalari kazandi. Bunun uzerine Tiyatro Oyunevi ve Kum Pan Ya sahnelerini Bedri Baykam ve Inci Eviner de atolyelerini toplamaya basladilar. Onlar yillar boyu burada atolye acan oyun sahneleyen performans atolye calismasi gerceklestiren yuzlerce sanatcidan geriye kalanlar... 1843 te insa edilen bina yillarca Katolik Ermeni cemaatine rahibe yetistirmis. 1920 lerde liseye donusturulen bina 1982 de ogrenci kalmayinca kapilarini kapatmis. Dort yil sonra Cahide filmine mekân olmak uzere kepenkleri acanlar bir daha burayi birakmamislar. Pek cok filmin cekildigi mekân 1989 da vakifla anlasan Adnan Vurdevir tarafindan sanat merkezine donusturulmus yani sanatcilara ve eglence yerlerine kiralanmis. Boylece hem bina bos durup kaderine terk edilmekten kurtulmus hem de Ermeni Vakfi elde ettigi gelirle Ferikoy ve Samatya daki okullarini destekleme olanagi bulmus. Azinlik vakiflarinin uzerindeki baski 90 larin ortasinda ve sonunda iki kez binanin bosaltilmasi tesebbusuyle sonuclanmisti. Ilgili yasadaki azinlik vakiflarinin hayratlarini kiraya veremeyecegi belirtildigi icin davalar acildi. Sanatcilar basin azinliklari hedef alan bu uygulamaya itiraz edip epey gurultu kopunca araya giren siyasetcilerin de inisiyatifiyle eski duzen devam etti. Iki yil once Adnan Vurdevir oldu. AB surecinde vakiflarla ilgili yasalarda onemli degisiklikler oldu ve vakif yonetimi gonul rahatligiyla binayi -bu kez baska birisine- kiraya verdi. Hazir Beyoglu Belediyesi de Tarlabasi ni donusturmek uzere calismalara baslamisken binayi devralan insaat firmasi da binaya restore etmek uzere calismalara basladi. Yeni hayatinda islevi ne olacak simdilik belli degil ama sanat doneminin kapandigi asikar. Mahir Gunsiray alti yildir ISM 2. katta. Ilk zamanlar burayi birlikte kullandigi Mustafa Avkiran ve 5. Sokak Tiyatrosu gecen yildan bu yana Garaj Istanbul adiyla kendi sahnelerini acmak uzere farkli bir yola cikti. Ikinci kat hep farkli topluluklarin oyunlarini sahneledigi provalarini yaptigi bir yer olmustu... Gunsiray telasli birkac gunun ardindan buyuk bir depo buldu ve kolilere doldurduklari dekor kostum hatira parcalari ile teknik ekipman ve sandalyeleri buraya tasidi. Oyunevi icin bir gecis sureci bu diyen Gunsiray rahat gozukuyor Belki daha iyi olur zaten biz gocebeligi seviyoruz diyor. Aslinda ISM Oyunevi nin avangard bagimsiz mucadeleci kimligine gayet uygun bir mekândi. Cok sik turneye cikan Oyunevi icin sahne bulmak zor degil ama Gunsiray in tabiriyle Seyirciye alternatif bicimler sunacak bir sahne farkli tadlar sunacak bir mekân bulmak zor. Burasi bir alternatifti Bedri Baykam dun kucuk bir veda partisiyle dostlarini son kez agirladigi mekânin ilk kiracilarindan biri. Daha gorur gormez Burada cok iyi resim yaparim demis. Binanin ucuncu katini tutmus. Burasi Istanbul un kurumsal entelektuel hayatina alternatif bir binaydi diye anlatiyor: Kirliligi boyanmamisligi o tarih kokusuyla herkeste hos duygular uyandiran bir bina... Cok guzel resimler yaptim burada dedigi ISM den ayrilmasinin bir tur zoraki bosanma oldugunun farkinda ama Kendimi huzne gommeyecegim bunu yeni bir sayfa olarak goruyorum diyor. Nitekim Taksim de kendine yeni bir yer bulmus bile tasiniyor. Baykam gibi ilk gunlerden beri ISM de olan tiyatro toplulugu Kum Pan Ya nin kurucularindan Naz Erayda da uzgun. Vakfin kararina saygi duyup hemen bir ofis tutmus. Ama onceki gun ISM nin arka sokagindaki bu ofiste calismaya dayanamayacagini fark edip anlasmayi iptal etmis. Bir donem ISM nin ne kadar aktif oldugunu hatirliyor. Haluk Bilginer den Emre Koyuncuoglu na pek cok tiyatrocunun performans sanatcisinin calistigi pek cok ressamin STK nin calistigi ISM nin kendisini oteki diye tanimlayan tiyatro topluluklari ve sanatcilar icin cok uygun bir yer oldugunu anlatiyor : Ciktik cikiyoruz duygusu hep vardi ama ben yine de cok sarsildim. Burayi icsellestirmistim cunku burada cok ozel isler yaptim. Tarlabasinin kimliginden binadan esinlenen isler urettim. Burasi essizdi cunku hem merkezde hem otekilerin yasadigi bir alanda hem de ucuz bir yerdi. Son uc yildir elektrigi suyu akmayan ISM 1. katta sahne acamasa bile toplantilarini provalarini yapan Kum Pan Ya artik herhangi bir ofiste surdurecek varligini. Inci Eviner de Naz Erayda gibi ilhamini mekândan alan sanatcilardan. O nedenle ayrilma fikrini hic kabullenmemis gibi. Herkes telasla tasinmaya calisirken o Bozcaada da calisiyordu Cok kotu ne yapacagimi bilmiyorum diyor. Inci Eviner de 15 yildir icinde calistigi bu binanin yarattigi tecrit duygusuyla odaklanmis calismalarina. Binanin kendisinden cevresinden ilham almis Bircok konu cikti oradan benim islerim oradan besleniyordu diyor. Istanbul a gelen yabanci sanatcilarin da mutlaka ugradigi evrensel anlamda atolyelerin sanatci yasam bicimlerinin var oldugu bir bina olarak anlatiyor ISM yi. Istanbul merkezde boyle bir yasam bicimini barindirmiyor diyor. Inci Eviner cok hakli. Istanbul hizla alternatif yasam bicimlerini merkezden disariya itmeye meyilli. ISM aslinda hic sahip olmadigimiz baska memleketlerde icabinda sanatcilarin isgal ederek sahip ciktiklari o her haliyle avangard ve ozgurlukcu sanat merkezlerinin bize ozgu bir versiyonuydu. Omrunu kisa surede tamamladi. Belli ki metruk binalar donemi simdilik kapaniyor ama tabii ki sanatcilar atolyesiz ve sahnesiz kalmayacak. Krediyle sponsor destegiyle mekânlar sahneye donusecek yapitlar bankalarin universitelerin uluslararasi fonlarin destekledigi atolye ve ofislerde yapilacak. Belli ki ISM yle birlikte kentin sanat yasaminda bir donem kapaniyor...