Bu yil da tarihi Kudus un Hiristiyanlari gectigimiz hafta Paskalya yi kutlarken Israil polisinin her yil artan siddetiyle karsi karsiya kaldi. Hiristiyanlarin Kudus teki varliklari tum bu bo-lun-mus-luklere ne kadar dayanikli olduklarina bagli. Uc dinin de kutsal mekanlarini barindirmasiyla siklikla birlestiriciligi vurgulansa da Kudus bo-lun-mus bir sehir. Bu bolunmusluk hali en cok da dini bayramlarin kutlandigi tarihi kentin sokaklarinin acik birer ibadet yeri haline geldigi zamanlarda gosteriyor kendini. Aslinda tarihi kentin Yahudilere ait olan kismi her gun ve her dakika Aglama Duvari ile acik bir ibadethane halinde ama ibadet edenler Hiristiyanlar ve Muslumanlar olunca durum degisiyor. Bu yil da tarihi Kudus un Hiristiyanlari gectigimiz hafta Paskalya yi kutlarken Israil polisinin her yil artan siddetiyle karsi karsiya kaldi. Paskalya dan bir gun onceki Isik Ayini Kudus teki hacilar icin en onemli gun sayiliyor. Sehrin tum Hiristiyan gruplari; Rumlar Ermeniler Latin Katolikler Kiptiler Etiyopyalilar Suryaniler ayri ayri kortejlerle izcilerinin onculugunde muzik esliginde Yeniden Dirilis Kilisesi ne geliyor. Hac ziyaretine gelenler ise bu kortejleri takip ederek kalabalik gruplar halinde kiliseye variyor. Ermeniler de tarihi kentin kendilerine ait kismindan onde izciler arkada Turkiye Ermenileri Patrigi II.Mesrop Mutafyan in onculugunde din adamlariyla Yeniden Dirilis Kilisesi nin onune kadar vardi. 300 ziyaretci kiliseye alinmadi Ben ilk grupla iceri girebilen sanslilardandim. Kilisenin icindeki Ermenilere ait olan bolum diger bolumlere kiyasla cok kalabalik degildi cunku Ermenilerin kilise icindeki yeri oldukca buyuk. Ancak ilk gruptan sonra Israil polisi kalan ziyaretcileri ve din adamlarini kiliseye almadi. Boylece yaklasik 300 kisilik bir Ermeni grubun kiliseye girmesine izin verilmedi. Isa gelse yolu acmam Kiliseye girmesine izin verilmeyenler arasinda iki din adami da vardi. Olay yerinde bulunan ve kiliseye alinmayanlardan bir kisinin anlatimina gore din adamlari kiliseye gitmeleri gerektigini cunku ayinde gorevli olduklarini soylediklerinde Israil polisinin su sozleriyle karsilastilar Sizin kim oldugunuz onemli degil buraya Isa gelse yolu acmam polis sefim yolu ac demedikce. Polis din adamlarini dovdu Gorgu taniklari Israilli polislerle din adamlari arasinda cikan tartismanin sonucunda polislerin din adamlarini dovdugunu ve nezarete goturdugunu aktardi. Polis 300 kisiyi kiliseye almadi ve grubu iceri birakmamasinin sebebinin kilisenin kalabalik olmasini Ermenilerin Ruslari ittigini sorun ciktigini bu yuzden iki tarafi ayirmak icin araya girdiklerini iddia etti. Ermenileri tarih sehirden silecegiz Son yillarin en meshur olaylarindan Ortodoks Yahudilerin hac gorunce yere tukurmelerinden dolayi cikan olaylara bu yil da bir benzeri eklendi. Ermeni izcilerin yuruyusunu engellemeye calisan bir Ortodoks Yahudi ile izciler arasinda cikan kavga sonucu Ermeni izciler emineyete alindilar. Emniyette polisin kendisine Kendinizi ne zannediyorsunuz. Siz Ermenileri tarihi kentten silecegiz dedigini aktaran izci Levon Deldelian (17) Israil polisinin kendisine surekli hakaret ettigini ifade etti. Isik Ayinin in ardindan Turkiye Ermenileri Patrigi II.Mesrop Mutafyan kortejle Ermeni Manastiri na donerken Emniyet in onunde korteji durdurarak polisin nezarete aldigi Ermenileri birakmadan yola devam etmeyecegini soyledi. Izciler din adamlari ve hacca gelen Ermeniler hep birlikte polis karakolunun onunde durarak eylem yapti ve yarim saat sonra nezarete alinanlar serbest birakildi. Israil Rumlar arasinda gerginligi korukluyor Bu arada Isik Ayini oncesi bir baska gerginlik daha yasaniyordu. Gecen yil tarihi sehirde Rumlara ait binalari sattigi icin aforoz edilen eski Rum Patrigi Irineos I in ayine katilacagina iliskin haberler dolasiyordu. Israil Kudus un yeni Rum Patrigini hâlen resmen tanimadi. Israil yeni Patrik Theofilos III u tanimayarak Rumlar arasinda sorunlari koruklemeyi amacliyor cunku boylece eski patrigin mal satma yetkisini kullanabilecegini umuyor. Ayin baslamadan once Irineous I in Kudus te Israil polisi tarafindan korunan evinin onunde gostericiler toplanarak Irineos un konutundan cikmasina izin vermediler. Boylece buyuk bir fiyasko engellenmis oldu. Isik Ayini yeni secilen Rum Ortodoks Patrigi Theofilos III tarafindan sonlandirildi. Ayin sirasinda kilise icinde ve etrafinda silahli farkli timlerden toplam 3000 polisin gorev yaptigi dusunuldugunde olaganustu bir beklenti icinde olundugu tahmin edilebilir. Israil polisi kilisenin icine barikatlar kurarak elinde hoparlor belinde silahla ve yangin sondurucu tuplerle gorev yapti. Isik Ayini 1200 yildan beri yapiliyor. Yeniden Dirilis Kilisesi ise tum Hiristiyanlarin hak sahibi oldugu bir kilise olarak savas zamani bile gun ve gece boyu dini torenlerin hic aksatilmadan gerceklestirildigi bir kilise. Taraflarin birbirine karsi son derece hassas oldugu ve neyin nasil olmasi gerektigini cok iyi bilen bir yonetime sahip kilise. Hal boyleyken Israil polisinin aldigi abartili onlemlere ziyaretcileri kiliseye sokmamasina din adamlarini dovmesine kilise icinde silahla ve hoparlorle gezmesine kendilerine soruldugunda catisan gruplari ayirdiklarini iddia etmesine anlam vermek kolay degil. Eger Israil polisi tum dunyaya bakin Hiristiyanlar surekli kendi aralarinda catisiyor biz olmazsak birbirlerini yiyecekler gibi bir imaj vermeye calismiyorsa. Israil in Kudus u ele gecirmesinden once Paskalya ve Isik Ayinlerinin nasil yapildigini soruyorum Kuduslulere. Urdun polisinin sembolik bir sayiyla kilise ve cevresinde gorev yaptigini ancak kilisenin kurallarina uyduklarini silahla hoparlorle iceri girmediklerini anlatiyorlar. Ve ayin Butun bunlara ragmen ayin aksatilmadan 15 bin kisinin katilimiyla gerceklestiriliyor. Tum ziyaretciler saat 13:30 da kilisenin kubbesindeki bir pencereden Hz. Isa nin mezari olduguna inanilan kilisenin ortasinda bulunan bolume sizip mumu yakmasini bekliyor. Her ziyaretcinin kendi dini mezhebine ayrilmis yerde durmasi onemli cunku kilise kalabalik. Ben dahil bircok kisi sutunlarin kaidelerine cikmis kalabalikta neler oldugunu gormeye calisiyoruz. Suryaniler kiliseye davulla zurnayla sevinc cigliklari icinde giriyorlar. Kalabalik icinden her gruptan ayri sesler yukseliyor. En heyecanli an ise mezarin icinden cikacak isigin mumlarla her bir Hiristiyan mezhebinin bolumune goturulusu. Mucizevi olduguna inanilan bu isigi ilk kimin alacagi cok onemli. Isigin alinmasindan once kilise tam bir stadyuma donusuyor. Her mezhep kendisinin isigi ilk alan olmasini istedigi icin kendi ulkesinin ya da etnik grubunun ismini haykiriyor. Bu yil da gecen yil oldugu gibi ilk Ermeniler aliyor isigi Ermenilerin bulundugu bolumden sevinc cigliklari yukseliyor. Saniyeler icinde kilisenin icindeki herkesin elindeki buyuk mum demetleri yakilarak olaganustu bir goruntu ortaya cikiyor. Kilisenin canlari caliyor herkes buyuk bir mutluluk icinde dualar okuyor. Ve Kudus un yeni Rum Patrigi tum kortejiyle kalabaligi yararak mezarin etrafinda hacca gelenleri kutsamaya basliyor. Ayni gunun gecesi Kudus un uyumadigi bir gece. Tum dukkanlari kapandiginda taninmaz hale gelen sehrin Hiristiyan kisminda dukkanlar gece boyunca acik. Rumlar kiliseden donuyor gece yarisi. Pastaneler ortasinda boyali yumurtalarin bulundugu corekleri sabah icin firinlardan cikartiyor. Kudus u gece bu kadar hareketli gormenin ne kadar ayricalikli oldugunu hissediyorum. Israil in kilidini degistirdigi manastir Paskalya dan bir gun once Cumartesi gunu yapilan Isik Ayini nin aksaminda bugun Etiyopyalilarin kullandigi Deir El Sultan Manastir inda bir baska Isik Ayini var. Etiyopyalilarin Paskalya dan once 55 gunluk oruclarinin son gununde yapilan ayinde manastirin bahcesinde ellerinde mesalelerle dans ederek yerel ensturmanlarini calarak dualar ediyor Etiyopyalilar. Ancak Deir El Sultan Manastiri etrafinda da politik tartismalar daha az degil. Deir El Sultan Misirli Kiptilere ait olmus bir manastir tarih boyunca. Israil in Misir la savas halinde olmasi manastirin kaderini belirlemis. 1970 yilindaki Paskalya ayini sirasinda Israil askerleri manastirin kilidini degistirip Etiyopyalilara teslim etmis. O tarihten bu yana Israil yuksek mahkemesinin manastirin Kiptilere geri verilmesine hukmetmesine ragmen manastir halen Etiyopyalilarin elinde. Israil bunun yargisal degil politik bir surec oldugunu kabul ediyor. Bo-lun-me ve dayanma Bati-Dogu diye bolunmus tarihi sehir icindeki Hiristiyan Ermeni Yahudi Musluman Mahalleleri ne bolunmus ozel gunlerde kontrol noktalariyla bolunmus birbirinin mahallesinden gecmemeye ozen gosteren insanlariyla bolunmus Israil in yeni ilhak planlariyla yeni bolunmelere gebe bir sehir Kudus. Israil tarihi kentin Hiristiyan unsurlari arasindaki dengelerle oynamak icin elinden geleni yapiyor. Tarihi kentteki Hiristiyanlar ise gunluk bazda maruz kaldiklari politik oyunlara hakarete ve kimi zaman da siddete aliskin bir hayat yasamak zorundalar. Cunku Hiristiyanlarin Kudus teki varliklari tum bu bo-lun-mus-luklere ne kadar dayanikli olduklarina bagli Talin SUCIYAN