Gecmis katliamlarin izini surenler bu olaylarin somut delili olan toplu mezarlari kesfetmek uzere ozel caba harcarlar. Dogal olarak her katliam bir toplu mezarla sonuclanmaz: Denize ve kuyulara atilmanin yanisira gecmisteki toplu insan olumlerinin buyuk kismi yakilarak gerceklesmistir. Ancak is gizli yapilmaktaysa ya da cinayeti isleyenler olayin gectigi mekani kullanmak istemekteyse uygun bir toplu mezar yeri aranir... Bu baglamda genellikle hicbir toplu mezarin kazicilarinin olenlerle ayni taraftan’ olmadigina dikkat cekmekte yarar var: Cunku hangi inanctan olurlarsa olsunlar insanlar kendi olulerine saygi gosterirler. Dolayisiyla ortada bir toplu mezar varsa bunun anlami mezari kazanlarin olulerle karsit tarafta olduklaridir. Ote yandan akincilarin yaptigi katliamlarda yani katliami yapanin soz konusu bolgede yerlesik olmadigi durumlarda canilerin mezar kazma gibi bir incelik gosterdikleri de pek gorulmemistir. Sonuc olarak toplu mezarlarin bolgede yerlesik kimselerin oteki’lere karsi isledigi katliamlari gizlemek uzere kullanildigi soylenebilir... Turkiye’de de 2004 yilinin sonlarina dogru Diyarbakir’in Kulp ilcesine bagli Alaca koyunun Keper mezrasinda koyluler tarafindan bir toplu mezar bulundu. Yore sakinleri bu mezari 1993’de askeri operasyonda gozaltina alindiktan sonra kaybolan’ 11 kisinin olumuyle bagdastirdi. Yetkililer ise iddialari reddetti... Hatta Genelkurmay 2. Baskani soz konusu iddianin PKK’ya yandas saglama amaciyla yapilan bir provokasyon oldugunu soyledi. Ne var ki Meclis Insan Haklari Komisyonu adina olayi inceleyen alt komisyon askeriyenin savunmasini kusku altinda birakacak detaylara ulasti. Gozaltina alinan koylulerin PKK ile ne resmi ne de ozel baglamda bir iliskilerinin olmadigini hatta resmi kayitlarda da boyle bir iddianin bulunmadigini vurgulayan rapor; kaybolma olayinin gozaltina alinmayla birlikte gerceklestigi kanaatini ortaya koydu. Bu olayin faili ozel harekat icin bolgeye getirilmis olan general Yavuz Erturk komutasindaki Bolu Komando Dag Taburu’ydu. Ayni birligin diger operasyonlarinda da benzer sekilde insanlarin kaybolduklari’ Meclis gundemine yansimis durumdaydi. Ancak askeri yetkililer sorumlulugu reddettiler ve bolgede sadece terorist yakaladiklarini simdiye kadar yakalanmis olanlarin da bu nedenle sadece teroristler oldugunda israrci oldular. Ne yazik ki askeriyenin de sahip olmaktan gurur duydugu teknoloji’ yeni marifetler uretmis durumda... Nitekim bir yila yakin suren calismalarindan sonra Adli Tip nihayet kaybolan insanlarin ailelerini iceren DNA testlerinin sonuclarini acikladi. Buna gore mezardaki cesetlerden en az ikisi kesin olarak kaybolmus addedilen koylulere aitti... Askeriye tarafindan gozaltina alinan ve sonra serbest birakildiklarinda ani olarak topluca kaybolduklari iddia edilen bu insanlar; yanlarinda uzun namlulu silahlara ait mermiler ve konserve kutulari ile birlikte toplu mezara atilmislardi. Hemen hepsi yasli evli ve cok cocuklu olan bu koyluleri bile oteki’ haline getiren zihniyet devlet adina cinayet islemenin cezasiz kalmasi icin cok ugrasti. Kendi kazdigi mezari inkar etmenin devlet hizmetinin’ parcasi olarak algilanmasi icin calisti... Ama bu utanc sadece is’i yapan faillerle sinirli degil... Guneydogu’nun assiz issiz sagliksiz egitimsiz birakilarak goz gore gore yillarca toplu mezara birakilmasina ardindan dusman ilan edilerek uzerine toprak atilmasina seyirci kalan hepimizin. Toplu mezarlar oteki’ sayilanin oldurulmesinin nasil mesru kilindigini bizlere hatirlatmakla kalmaz faillerin hala aramizda oldugunu da ima eder... Bu yozlasmayi artik durdurmamiz insanligi yeniden hatirlamamiz ve arinmamiz gerek... Etyen Mahcupyan