Dunyanin ilk ve tek Hemsince albumu olarak piyasaya cikan Vova unutulmaya yuz tutan bu dilin hâlâ var oldugunu hatirlatmak istiyor... Vova muzik marketlerdeki yerini sessiz sedasiz aldi. Oysa onun diger albumlerden cok buyuk bir farki var; Sadece Turkiye de degil dunyada yapilmis ilk ve tek Hemsince muzik albumu. Cogumuz ilk defa duysak da Rize nin Camlihemsin Cayeli Pazar Ardesen ilceleri ile Artvin in Hopa ve Borcka ilcelerinde yasayan insanlarin bir bolumu kendilerini Hemsinli olarak ifade ediyor ve yuzlerce yildir o topraklarda Hemsince konusuluyor. Ancak Ermenicenin bir lehcesi olarak kabul edilen bu dil yok olma tehlikesiyle karsi karsiya. Bu nedenle de iki Hemsinli mali musavir Hikmet Akcicek ile Ersin Celik muzisyen Mustafa Biber i de yanlarina alarak bu dilin unutulmasina karsi Vova yi yapmaya karar vermisler. Onlari ayni noktada bulusturansa yine dunyadaki ilk ve tek Hemsince film olan Ozcan Alper in Momi si olmus. Vova Kimdir anlamina geliyor ve bir anlamda Hemsinliler kimdir? sorusuna bir cevap niteligi tasiyor. Ada Muzik ten cikan albumde Hemsince ve Turkce 13 turku bulunuyor bolgeye has enstrumanlardan Karadeniz kavali tulum kemence duduk kullaniliyor. Lazca albumlerinden tanidigimiz Birol Topaloglu da tulum caliyor. Ersin Celik askerde oldugu icin katilamadi ama Hikmet Akcicek ve Mustafa Biber le yine Hemsinlilere ait Lusnika Kafe de Hemsinliler ve Vova albumu uzerine konustuk. Vova yi yapma fikri nasil dogdu? Hikmet Akcicek: Bu album kulturumuzun yok olmasina karsi bir cabanin urunu. Cocuklugum oralarda gecti. Hâlâ da akrabalarimiz orada yasiyor ve oraya gidip geliyoruz. Vova da yer alan ezgiler cocuklugumun son demlerinde yakaladigim ezgiler. Artik Hemsin turkuleri uretilmiyor. Dogaldir ki diger turkuler gibi bu turkuler de kapali ekonomi toplumunun urunleri. Yani bundan 30 yil oncesine kadar Hemsinlilerin yasadigi bolgede uretilen her sey koy icinde tuketilirdi ve bu nedenle de her urun imece bir sekilde uretilirdi. Hep birlikte misir ekilir ekin birlikte toplanir birlikte yaylaya cikilirdi. Dugunler koyde evin onunde yapilirdi. Turkulerin uretildigi donem boyle bir donemdi. Artik tarlalara misir ekilmiyor cay ekiliyor disariya satabilmek icin. Yaylaya cikilmiyor. Pazara yonelik bir uretim olunca dayanisma da bitiyor. Artik dugunlerimiz de salonlarda yapiliyor. Dugun salonda olunca kavalin ve tulumun yerini org aliyor. 80 li yillardan itibaren kulturumuz tamamen yok olmaya basladi. 1981 de universitedeyken arkadaslar arasinda Hemsince turkuler soylerdim. O zaman ilk defa bu turkulerin kaybolmamasi gerektigi fikri dogdu. Bundan tam 15 yil sonra ise yani 1996 da artik bu isin basa dustugunu anladim ve bildigim turkuleri kaydetmeye basladim. Nerede yasli bir Hemsinli gorsem onlarla konustum asklarini yasamlarini anlattirdim dortlukler soylettirdim. 2000 yilinda ise ilk Hemsince film olan Momi vesilesiyle yonetmen Ozcan Alper ve Ersin Celik le tanistim. Ersin o donem yeni besteler yapmaya calisiyordu. Ama ben eski turkulerin gun yuzune cikarilmasini oncelikli goruyordum. Momi filmi icin dort-bes Hemsince turku soyledim ve bundan sonra da Ersin le bu yonlu calismalar yapmaya basladik. Mustafa Biber le de Momi vasitasiyla tanistik. Biber e bu fikrimizi actigimizda yanimizda olacagini soyledi. Boylece calismaya basladik. Altyapisinin kalitesi tamamen Mustafa nin emegidir. Son iki yilini tamamen bu albume adadi. Turkuleri ezberlemek yeterli degil Siz Hemsinli olmadiginiz halde neden boyle bir albumde yer aldiniz? Mustafa Biber: Ben Kurt sanatcilarla uzun donem calistim. Momi yi izledikten sonra farkli bir dilin daha ortaya cikmasi beni heyecanlandirdi. Varolup da yok sayilmaya karsi bir seyler yapmak gerektigini dusunuyorum ve bu yonlu muzikal calismalar yapmayi tercih ediyorum. Ben varliginin bilincinde olup sesini yukseltenin yanindayim. Bu amacla bu albumde yer aldim. Bunu sadece bir album olarak degil yasamin kendisi olarak goruyorum. O ezgilerden cok etkilendim bu da beni olumlu yonde motive etti. Elimden gelen her seyi sunmak istedim. Neredeyse yok olmaya baslayan bir kulturun dilinde turkuler soyluyorsunuz. Sizce albumun Hemsince nin unutulmamasina bir katkisi olacak mi? H.A: Dogrudan bunu soylemek pek mumkun degil. Ama en azindan bu albumden sonra insanlar Hemsince turkuler soylemeye basladi. Anne babalarinin konustugu dilde bir album cikmasi Hemsinli gencleri etkiliyor. M.B: Turkuyu ezberlemek o dilin unutulmamasi icin yeterli degil. O dilin yasatilmasi gerekir. Ama ben bile bu albumle birlikte Hemsince ogrenmeye basladim. Album kapagi da oldukca ilginc. Temal i Muzafferin Garmi Dodgesi nin bir hikayesi var mi? Album kapaginda soyle dedik; Vova; Temal i Muzafferin Garmi Dodgesi ne dolusup cikilan yaylalardan kaval ve tulum sesleriyle horona durulan Hemsin koylerinden ve genc kizlarin huzunlu ezgilerine gaz lambasinin eslik ettigi gunlerden sesleniyor. Temal i Muzaffer in Garmi Dodgesi yani Temel in oglu Muzaffer in kirmizi kamyonu albume kapak oldu cunku bu anonim bir kamyon. Ortak kullanilan ve tomruk tasiyarak gelir elde edilen ilk arac olan bu kamyon Hemsinlilerin simgesi gibi. Hemsinli olup da bu kamyonla hikâyesi olmayan yoktur. Garmi Dodge nin uzerinden bircok Hemsin turkusu yukselse de bu kamyonlarin artmasiyla Hemsinliler ortak uretimi birakti ve turkuler de giderek azaldi. Yani Temal i Muzafferin Garmi Dodgesi hem o gunlere ozlemi hem de huznu ifade ediyor. Ermenicenin lehcesi Sanirim artik Hemsince konusan cok az kisi kaldi. Yeni kusak Hemsinliler bu dili biliyorlar mi? Ya da bu dilin kaybolmamasi gerektiginin bilincindeler mi? H.A: Sol fikirle tanismis gencler boyle bir dile sahip olmaktan mutlular ve bu dili konusuyorlar. Ermeni kimligine sahip olma fikri de onlari urkutmuyor. Biraz daha bilincliler. Siz bu konuda ne dusunuyorsunuz? Hemsinliler Ermeni halkinin bir parcasi mi? H.A: Album kapagina yazdigimiz yazida bunu cok net belirttik. Iki tezi de soyledik. Turk kokenli veya Ermeni kokenli olmak Hemsin kulturunun yok olma gercekligini degistirmiyor. Tarihciler de bu konuda kesin bir yargiya varmamislar. Bununla ugrasmak yerine bizim de yaptigimiz gibi bu kulturun yok olmamasi icin ugrasmak gerekiyor. Ben Turk veya Ermeni irkindan oldugum icin ne ovunurum ne de yerinirim. Hemsinlilerin buyuk cogunlugu kendilerini Turk olarak gorurler. Resmi soylemin de etkisiyle Ermeni olmak istenmez. Ama benim boyle bir derdim yok. Cok aciktir ki Hemsince Ermenice nin bir lehcesidir. Eskiden sadece Kurtce albumler vardi elden ele dolasan. Ama simdi Lazca Gurcuce Megrelce Ermenice bircok album yapiliyor. Nasil degerlendiriyorsunuz bu durumu? H.A: Bu dunyadaki donusumle ilgili bir durum. Turkiye nin biraz yol katetmesiyle ilgili bence. 10-15 yil once boyle bir album yapmak cok zordu. Hemsince Ermeniceyle ilgisi oldugu icin ortaya cikmasi biraz zaman aldi. Yasanan kulturel ve siyasal atmosfer bilmedigimiz kulturel degerlerin ortaya cikmasina yariyor. M.B: Biz belli halklari biliyoruz ancak Turkiye de yasayan cok sayida etnisite var. Onlarin muzikleri nasildir merak ediyorum. En azindan var olanlarin ortaya cikmasi cok guzel ve onemli. Umarim diger farkli etnik gruplar da seslerini duyururlar. Ben ses vermelerini bekliyorum.