Dayanma gucumuz 2005 e kadarmis. Ekipler kitap gormeyecegiz alip gotururuz demeye basladilar. Bir de acikcasi o eski kitap meraklilari da yok... Avini bekleyen tazi gibi duruyorum dar sokakta. Bir sey dagilmayagorsun toplamasi oyle zor olur ki. Istanbul da yasayanlar Galatasaray dan yuzlerce kez gecmistir muhtemelen hatta gun icinde uc-dort defa gecenler de oluyordur herhalde. Vahan amca (Kocaoglu) kirk senedir ayni noktada Galatasaray Lisesi nin yaninda duruyordu; kendisini hic fark etmediniz mi? Simdi gidip bakalim derseniz artik cok gec cunku kendisi Beyoglu ndan Besiktas a tabir caizse tehcir edilmis durumda. Vahan amca oylesine gorunmezdi ki Istiklâl Caddesi kalabaligi arasinda iplere bagladigi kitaplariyla kendisi onde esi arkada yururken bile bir golge gibiydi adeta. Ona Hayal Sahaf denmesinin sebebi buydu belki de... Sokaklarda sahaflik yapmaya 1960 larda baslayan ve son 25 yildir ayni noktada Galatasaray Lisesi nin bitisigindeki Kartal Sokak ta duran Vahan Usta bu sokakta acilan bir sark kahvesi nedeniyle ve belediyenin tezgâh acmasina artik izin vermemesi sebebiyle kitaplarini satamiyor. Beyoglu nda herkesin bildigi tanik oldugu sevdigi sevmedigi karsilastigi simalar vardir. Siz yururken arkanizdan sizi korkutmak icin bagiran param yok sarap alicam diye yaniniza sokulan Kari Marx i andiran beyaz sakallariyla piposunu icen pala biyiklariyla tespih ceken âsiklara siir yazan terazisi yanlis tartarsa bedava tartan sokagin butun pisligine inat bembeyaz onluguyle nefis icli kofteler satan kor gozleriyle saz calan geceleri 2 den sonra karsilastigimiz kucucuk orguyla uzun havalar calan rahmetli Madam Anahid ve Paganini Bulent daha onlarcasi Beyoglu nu yaratan ve Beyoglu nun yarattigi insanlar... Onlari durduklari noktalardan daha uzaga goturemezsiniz. Fatih Akin in son filmi Kopruyu Gecmek-Istanbul Hatirasi nda Siya Siyabend den Bizon Murad Taksim den Galatasaray a sonra Tunel e Tarlabasi na dogru surulduklerinden bahsediyordu. Siya Siyabend umariz ki tutunabilir Beyoglu nda ama Hayal Sahaf Vahan Usta 74 yasinda tutunabilir mi ki acaba hayata?. Istanbul a ne zaman geldiniz Vahan Usta? Istanbul a Tuna nehrinden buz yiginlarinin geldigi yil geldim uc yasimda 1928 de. Yozgat tan goc ettik. Ilk Once Besiktas kilisesinde derme catma bir barinakta kaldik bir sure sonra Ihlamur Setustu nde ardindan Yildiz da surekli sefalet icindeki yerlerde kaldik. 1934 un sonlarinda simdiki Sakip Sabanci Lisesi nin orada bir okul vardi o okulun arkasinda bitisik olarak bir kerezman (mezarlik) vardi. Biz o kerezmana yerlestik birkac aile zaten battal bir mezarlikti ve sanirsam 50 lere kadar da kaldi o mezarlik sonrasi istimlâk. Dusunun Besiktas tan buraya (Yildiz) bir tek yol vardi. Bostanlikti burasi alabildigine Barbaros falan yoktu... Bizim gibi bircok aile bu mezarlikta kaldi uzun sure ve o donem istimlâk basladi. Biz bu apartmani yaptigimizda burada hicbir sey yoktu tek tuk araba gorurduk ben cocuklugumda balkondan Sisli tramvayinin isiklarini gorurdum o kadar tenhaydi Istanbul. Babam rahmetli cebinde bes kurus yokken bu evi yapti iste sagolsunlar cogu kisinin yardimiyla birisi cimento verdi birisi tugla verdi birisi harcini karistirdi... Kerezmandan laf acilmisken biraz gereksiz bilgi olacak beni affedin ama Taksim Gezi parkindaki mezarligi da hatirlarim ben. Orada hatta kilise vardi simdiki Divan Oteli nin yerinde onu da istimlâk ettiler. (Surp Krikor Lusavoric Kilisesi) Orada hatirimda Asci Hasip vardi boyle kocaman bir adam. (taklidini yapiyor) Bir de Berber Hagop ufak tefek sevimli bir adam. Bana gel kucuk adam sacini keseyim derdi. Bende para yok ki mahcup olurum diye cekinirdim. Sipahi Ocagi vardi bizim Surp Agop tan 200 metre uzaklikta bir de cesme hatirliyorum caddeye bakan tarafta. Ataturk heykeli her zamanki gibi ondeydi o hedefiniz Akdeniz isaretiyle... Nasil gecinirdiniz? Ben her turlu is yaptim Elmadag ve Harbiye taraflarinda cok calistim Cihangir de Taksim de ayrica Emirgan da. Ailemin hic gecim kaynagi yoktu. Dort kardesim vardi sefalet icinde buyuduk. Babam da amelelik yaparak gecimini kazanirdi rahmetli. Cok zor buyuduk efendim. Imkânsizliklar beni hep sosyal yasamdan uzak tuttu ben cok istememe karsin ne bir sinema ne bîr konser. Bilir misiniz Safiye Ayla yi? Ben onu camdan seyrederdim okudugu mikrofonu uzaktan gorurdum bu dedigim 40 lar ben gencim ve hayata en imrendigim donemler. Ama o donemler daha iyiymis simdi cok daha zor ayda bir-iki gazinoya meyhaneye giderdik simdi... ormeyecegiz alip gotururuz demeye basladilar. Bir e acikcasi o eski kitap meraklilari da yok... Ne icersiniz? Raki mi? Ben raki icerim ama pahaliliktan agzimiza koyamiyoruz. Rakiyi hep tercih ederim ama dusunuyorum ki sanirim benim gibi halk da pahalilikta baska seyler iciyor. Onune gecilmez bir zam... Hemen hemen 8O lerin sonu 90 larin basina kadar halkin bir yasama gucu vardi; arkadaslarla bir meyhaneye bir gazinoya bir birahaneye gidip icebilirlerdi. Ama simdi zamanin getirdigi agirliklar her seyimizi altust etti. Simdi bir sise alirsam onu idareli iciyorum... Yani istek var ama bu yasam sartlarinda devani etmek mumkun degil. Kitaplarla iliskiniz ne zaman basladi? Emirgan da bir doktorun yaninda bahcivan yardimcisiydim 43 lerde yedi-sekiz ay calistim orada. O yila kadar 15 ini asmis gibi bir cagdaydim ve kitap hakkinda bilgim vardi. Kitap alacak gucumuz yok gunde aliyoruz bir lira para. Nasil gectiyse elimize bir formalik bir kitap gecti. 15 sayfada inanir misin yeni bir dunya kesfettim. Bir de sanirim Emirgan da calisirken o Bogaz in guzelliginin kitapla bulusmasi bende baska bir donem acti. O ruh guzelligini gorunce ben bir seyler aramaya basladim. Neydi bu? Elime ne gecerse okumaya basladim param oldukca kitap almaya basladim. Haftaligimin yarisindan fazlasini verirdim cilginca bir istekti... Gunler gecti dukkân actim Cihangir de ayakkabi ustune. Orada zaruri bir sey oldu ve kirayi veremedim. Kirayi da bir sekilde odemem lâzim. Altida kapatmaya basladim dukkâni Beyoglu nda kendi kitaplarimi satmaya basladim. Boyle boyle basladim sahafliga. O donem benden baska kitapci yoktu sokakta... Nerelerde dururdunuz? Ilk Tokatliyan Oteli nin onune koydum oradan kalktim Is Bankasi nin oraya Halkbank in oraya indim. Sirayla Tunel e dogru kapi aralari her turlu bosluk set ustleri... Bir gucumuz yoktu yer tutmaya... 80 darbesi sonrasi cadde ustunde durmaya izin verilmedi o yuzden bir ara sokaga girmek gerekti. 80 den beri Galatasaray Lisesi nin yanindaki o sokakta duruyorduk iste taa ki kanun cikana kadar. Hakkinizda yayinlanmis epey soylesi makale kitap fotograf hatta karikatur var. Bunlara goz atarken fark ettik ki 6-7 Eylul de korkulu dakikalar yasamissiniz... Anlatayim. Osmanli Yokusu nda Karekin Varbed in ayakkabi dukkâninda ciraklik yapiyordum ayakkabi ustune. Dusun ki meydana 100 metre uzaklikta. Olumle yuz yuze geldim ben kilpayi kurtuldu deriz ya... Ben o gece dukkândaydim. Varbed giderdi saat 7 de ben 10-11 lere kadar calisirdim. O gece saat 7 gibi usta giderken endise verici bir ugultu geliyordu zaten meydandan ustam gitti bir baktim sesler cogaliyor bir bakayim dedim bagirma cagirma geri geldim dukkâna dedim ki Emniyet nasil olsa bunu onleyecek. Aradan 15-20 dakika gecti siddetli darbe sesleri gelmeye basladi; kepenklerin ve camlarin kirilisini duyuyorum esyalar dusuyor hucum edislerini hissediyorum. Icerden ben bunlari duyuyorum cunku kepengi kapatmisini. Sesler geliyor: Vurun kirin acimayin! Butun o sokak neredeyse Ermeni-Rum zaten. Ben dedim simdi cikarsam an meselesi beni doverek oldururler ama cikmazsam da olecegim. O muhitin adamlari da gosteriyorlar surasi Ermeni burasi Rum diye bagiriyorlar... Yahu ben kapana kisildim acip kepengi kacacagim ama inanir misin kilidi acamiyorum. Oturdum kara kara dusunurken pat pat pat diye ayak sesleri duyuldu alttan bakinca ayaklari gordum bir manga polis ben o anda artik nasil olduysa kilidi acabildim ve polislerin arkasindan fiydim. Hemen Beyoglu na cunku kardesim orada. Allah tan o erken eve gitmis. Gerisini anlatmaya gerek yok her yer tarumar... Peki neden 45 yillik Beyoglu nu birakip Besiktas a geldiniz? Kesinkes yasak geldi cunku. Bu yasak aslinda 2003 te gelmisti ama zabita bizi idare ediyordu. Zor bela iki yil durduk ama dayanma gucumuz 2005 e kadarmis. Ekipler kitap gormeyecegiz alip gotururuz demeye basladilar. Bir de acikcasi o eski kitap meraklilari da yok... Ben boyle avini bekleyen tazi gibi duruyorum dar sokakta. Neydi arada gelip cayimizi icen dostlarimiz vardi bizi unutmazlardi Vahan Usta deyip gelir sarilirlardi. Bir sey dagilmayagorsun toplamasi oyle zor olur ki. iste aynen boyle benim durumum. Fazil Husnu Daglarca her gectiginde ustacigim her gectigimde seni goruyorum seviniyorum ve uzuluyorum derdi bunu unutmuyorum. Simdi de gelsinler diyorum ama hayat sartlari belki uzak geliyor Besiktas onlara ya da nerede oldugumu bilmiyorlar. Lafi dolandirmayalim kitap koyamiyorsun caddeden gozetliyor surekli memurlar. Ben burada aslinda zabitaya da kabahat bulmuyorum kesinlikle. 80 den beri de yasakti ama bakin zabitanin guzel bir anlayisi vardi. Bir sekilde hallediyorduk ama onlar da istemeden basvurdular bu duruma. Eh Besiktas ta yasak yok mu? Var. Var ama idare ediyoruz iste bir mendilci geliyor yanina bir takici ucumuz cok yayilmadan duruyoruz... Yuz kitap yerine yirmi kitap koyuyoruz. Adam geliyor kaldirin diyor peki abi diyoruz ne yapacaksin?.. Neden Hayal Sahaf diyorlar size? Evet Hayal Sahaf Vahan Usta. Hayal... Bu kisisel yapidan geliyor gorunmememden... Bana derlerdi ki git sikintilarini anlat zabitaya konus. Ben bunu yapamam zabita zaten beni idare ediyor bir de ustune nasil gidip derim bana bir cozum diye? Fazla ortaya cikarsam siniri gecersem olmaz benim yapim da biraz naif. Bu beni de dusunduruyor inanin Hayal Sahaf... Ben acaba topluma gereken bir hizmet veremedim mi diye dusunuyorum. Hizmet vermisim ama gerektigi kadar verememisim... Peki ya toplum sîze geregi kadar onem vermemisse? Onu bilemeyecegim... Neden toplum bana ilgi gostersin? Kitapla ugrasiyorsunuz sahaflik eski bir meslek ve 45 senedir Beyoglu nda yilmadan kitap satiyorsunuz... Ben girgin birisi degilim naif bir insanim... Belki konusabilseydim insanlarla bir yerim de olurdu ama... Hos seyler bunlar iste... Ermenilerle iliskiniz nasil? Aktivitesizlik olarak kabul etmek lâzim Ermenilerle iliskimi. Bu benim yapimin tuhaf olusuyla ilgili sanirim. Salih Kalyon u tanirsiniz belki oyuncu o kadar acik bir insan ki. Vahancigim diye gelir sarilir. Ben bu adama ne yaptim? Hicbir sey bir-iki kitap sattim belki almis Bostanci dan bir koli kitap getirdi satmam icin en azi 50-60 milyonluk kitap var icinde. Neden anlatiyorum bunu? Bizim cemaatten bir gun boyle bir adam cikmadi bana el uzatan bir kibirlilik bir kendini begenmislik... Ama diyeceksin itham ediyorsun hayir itham degil o kadar olur. Kibarlik bulasti onlarin tavrina birkac kisi var iclerinde arada Besiktas mutevelli heyetine gidiyorum ama bir sey de diyemiyorum iste ah bu karakterim... Varliklilar ya... (taklitlerini yaparak konusuyor) Ben boyle bir hayat mucadelesi icinde onlara uc-bes kurus verin diyebilecek insan degilim... Boyle bir cikmaz icindeyim hani bazi seyler hassastir onu boyle acamayiz. Salih Kalyon u anlatmam bu yuzden. Ulan bir gun de sicak bir merhaba de be cok degil... Merhabalari bile surekli yarim yamalak... Aslinda bir dakika belki de tuhaflik bende kardesim... Belki de ben eksigim... Gidip de ne kiliseye ugruyorum ne bir sey yapiyorum insan her seyi karsisindakinden beklememeli... Donup dolasip yine hayal kisilige geliyorum iste... Hayal Vahan... 1915 te neler yasamis aileniz? (biraz cekinerek) Bir ufak surgun hayati cekmisler evet. Bize hic anlatmazlardi... Ben size bir soru sorayim: Tehcirle gocu ayni anlamda kullanabilir miyiz? Tehciri zorla goc ettirilmek gocu ise kendi karariyla gitmek anlaminda kullanabiliriz galiba... (dusunuyor) Biz yasadik ikisini de o zaman... Yahu konusmak zor bu konulari. Bakin Hrant Dink i tanir misiniz? Ne zorluklar cikartiyorlar adama. Neden? Konusuyor cunku... Mihran TOMASYAN