Massachusetts eyaletinin egitim mufredatindan Ermeni soykirimi tezine karsi goruslerin cikarilmasi dava konusu oldu. Mahkemeye gidenler arasinda ABD li bir lise ogrencisi tarih ogretmenleri ve akademik ozgurlugu savunan bir avukat var. Milliyet sonuclariyla sadece ABD deki soykirim tartismasinda degil Fransa ve Isvicre deki yasaklarla Turkiye deki ifade ozgurlugu kisitlamalari acisindan da dolayli bir emsal olusturabilecek davanin taraflariyla gorustu Baskalarindan bagimsiz dusunun ama baskalarini da dusunun. Forum gazetesi bu sloganla cikiyor. Yazi Isleri Muduru Ted Griswold a gore Ermeni soykirimi tezinin ABD de tek tarafli ogretilmemesi biraz da bu slogan nedeniyle gerekli. Griswold insanin bagimsiz fikirli ve baskalarinin goruslerine acik olabilmesi icin kucuk yastan itibaren tarihsel olaylara iliskin farkli tezleri irdelemesi gerektigine inaniyor. Bu inancla ekimde Massachusetts Eyaleti Egitim Kurulu nu mahkemeye vermis. Talebi ise Soykirim tezine karsi cikan tarihcilerin yazdiklarinin da Ermeni gorusleriyle birlikte mufredat rehberinde yer almasi. Griswold la Forumun yazi isleri odasinda konusuyoruz. Haberciligi ciddiye aldigi sayfa duzeninden ve one cikardigi konulardan hemen belli olan Forum Boston a 40 kilometre uzakliktaki Sudbury kentinde Lincoln - Sudbury Bolgesel Lisesi nde yayimlaniyor. Griswold bu okulda son sinif ogrencisi. Resmi tarihe karsi Sivilceleri ince uzun bedeni ve gozundeki dalgaci isiltiyla tipik bir 17 yas genci Griswold. Tipik olmayan; Yale Universitesi nde felsefe okumayi planlayan bu parlak ogrencinin akademik hayatini hak ve ozgurlukler alanindaki siyasi ugraslarla butunlestirmesi. Lisesinde Amerikan Sivil Ozgurlukler Birligi nin (ACLU) subesini acmis ve ABD de 11 Eylul den sonra cikarilan Yurtseverlik Yasasi na karsi yerel bir karar alinmasini saglamis. Ermeni meselesine bulasmasi ise tarihe taraf olmasindan degil. Ermeni ya da Turk tezine herhangi bir yakinligim yok. Tarihin resmilestirilmesine karsiyim diyor. Osmanli nin son doneminde cok sayida Ermeni nin tehcir edildigine ve olduruldugune inandigini ancak bunun soykirim olup olmadiginin tarihciler ve ogrencilerce tartisilmasi gerektigini soyluyor. Davaya destek veren Turk Amerikan Dernekleri Asamblesi (ATAA) yetkilileriyle hic karsilasmamis ama Ermeni kokenli okul arkadaslarindan ve Ermeni basinindan tepki almis. Yine de davaya taraf olmaktan memnun Griswold: Mesele tarihi Ermeni Turk ya da Amerikan devletinin tanimlamamasinda. Soykirim yapilmadi demiyorum ama Soykirim yok diyen tarihcilerin tezi de ogrencilere anlatilmali. Turk ajani diyorlar Griswold u davaya katilmaya davet eden kisi 32 yildir tarih ogretmenligi yapan Bill Schecter. Schecter i telefonla aradigimda ilk sozu Hayatimda konustugum ilk Turk sunuz ama ne zamandir Turk ajani olmakla suclaniyorum oldu. Lincoln-Sudbury Lisesi nde bulustugumuzda Hicbir Turk kurumuyla baglantiniz yok mu? diye soruyorum. Tek bir Turk kurumuyla cok yakin iliskideyim o da Brookline Aile Lokantasi. Isletenler Turk. Turkce bilmedigimden onlarla diyalogum olmasa da surekli yemeklerini yiyorum diyor. Schecter hayati boyunca irkciliga ve zulme karsi mucadele ettigini tarih hocaligini da ogrencileri bu konulara duyarli kilmaktan ayri dusunmedigini soyluyor. Emekli olduktan sonra bir film senaryosu yazmayi planliyor; konusunu Schecter Ailesi nin pogromlarda ve Holocaust ta dagilmis olan Musevi bireylerinin 70 yil sonra yeniden bulusmasindan alan bir oyku. Ailesinin gecmisi kendisini Holocaust inkârcilarina benzeten Ermeni lobisine karsi busbutun duyarli kilmis Schecter i: Kesin belgeler var Nazilerin karar ve uygulamalari konusunda kesin belgeler var. Osmanli tarihiyse tartismali. Ermeni ve Turk tezlerini okudum. Bernard Lewis Justin McCarthy ve Guenter Levy gibi tarihcilerin yasananlara soykirim denilemeyecegine iliskin tezini ogrencilere neden aktarmayalim? Schecter Bana Turkiye deki okullarda sadece resmi Turk gorusu degil Ermeni tezi de ogretilmeli diyen bir dilekce getirseniz hemen imzalarim diye de ekliyor. Gercek yorumu Bir sonraki duragimiz Boston dan Charles Nehri yle ayrilan universite kenti Cambridge de Harvard kampusuna bitisik Cambridge Rindge and Latin Okulu. Siyah ogrencilerin agirlikta oldugu Amerikan alt-orta sinifinin cehresini tasiyan bir lise. 40 yildir tarih ogreten Larry Aaronson la afislerle kapli duvarlari basli basina bir hak ve ozgurlukler manifestosu havasindaki sinifinda bulusuyoruz. Kendisini radikal diye tanimlayan bu aktivist ogretmen benimle de iceri girerek mulakati bolen ogrencileriyle de tonton bir aile buyugu uslubuyla konusuyor; yumusak neseli: Avukat dostum Harvey Silverglate Egitim Kurulu nu mahkemeye vermemizi onerince guldum. Hayatini insan haklarina adamis Musevi bir avukatla ogretmenin soykirim tezine karsi cikmasinin tepki cekecegini biliyordum. Buna ragmen davaci olmasini Ermeni soykirimi tezine degil cogunlugun diktasina karsiyim. Osmanli tarihi konusundaki Ermeni tezi dunyada cogunluk gorusudur. Azinliktaki soykirim yok tezi belki yanlis. Ama bu tezi pesinen sansur edersek tarihsel tartismanin onunu keseriz diye acikliyor. Unlu aktorler Ben Affleck ve Matt Damon in hocaligini yapan her ikisiyle kucaklasan fotograflari sinifinin duvarinda yer alan Aaronson Good Will Hunting (Can Dostum) filminin de ilham kaynagi. Ogrencilerime kendilerine ogretilen tarihi sorgulamalarini soylerim diyor Cunku cogunluktaki tarih tezi de zamanla degisir. ABD de Kristof Kolomb u goz ardi eden goge cikaran ve kinayan donemler yasandi. Kolomb bugun Italyan kokenliler icin kahraman Amerikan yerlileri icin soykirim suclusu. Bu tur farkliliklari ogretmemiz sart. Davayi kazanacagiz Davacilarin bas avukati Silverglate ABD de ifade ozgurlugu deyince akla gelen bir isim. 1965 ten beri ideolojik olarak kendisine cok uzak kisilerin bile ifade hakkini mahkemede savunmus ve bu alanda sayisiz dava kazanmis. Golge Universite: Amerika nin Kampuslarinda Ozgurluge Ihanet adli kitabin yazari Silverglate le Harvard Universitesi nin yani basindaki ofisinde kalin dosyalar arasinda soylesirken Bu davayi kazanacagiz diyor. Bolge yargicinin egitim mufredatina Turk tezinin dahil edilmesine kararlastiracagina inaniyor: Ozerklik davasi bu Herhangi bir tezin durup dururken mufredata dahil edilmesini istemiyoruz ki! Uzman egitimcilerin en basta mufredat rehberine koydugu soykirim karsiti argumanin sonradan siyasi mudahaleyle disarida birakilmasina karsiyiz. Silverglate e hakkindaki Ermeni propagandasini hatirlatip davacilar arasindaki Turk dernegi ile parasal baglantisini soruyorum. Davayi cok kucuk bir mali katkiyla actim diyor Paranin kimden geldigiyse onemli degil cunku 40 yillik kariyerimi adadigim cizgide akademik ozerklik yonunde bir dava bu. Tersini yapip sansuru savunsam o zaman beni birilerinin yonlendirdigi soylenebilirdi. Turk tezi nasil mufredattan cikarildi? Massachusetts de Ermeni kokenli nufus yogun. 1998 de Ermeni soykiriminin eyalet okullarinda ogretilmesi kararlastirilinca mufredat rehberine ilkin uzman karari geregi Turk tezi de dahil edilmis. Ermeni lobisinin protestosu uzerine eyalet senatosundan Demokrat Steve Tolman devreye girmis ve soykirim iddiasina aykiri kaynaklari rehberden cikarttirmis. Tolman mudahalesini Turk devletinin inkarci tezlerini ogretmek zorunda degiliz diye acikliyor. Egitim Kurulu nu mahkemeye veren avukatlar Silverglate ve Malick Ghachem davayi kazanmayi bekliyorlar. Ghachem ABD Anayasasi sadece yaygin olarak benimsenen goruslerin degil benimsenmeyenlerin de ifade hakkini garantiler. Bu sayede kazanacagiz diyor. Silverglate ise eyalet yonetimi temyize giderse konunun Yuksek Mahkeme ye kadar tirmanabilecegine dikkat cekiyor: Keske is oraya varsa sonucta hem ABD geneli icin hem de belki Fransa Isvicre ve Turkiye deki ifade ozgurlugu kisitlamalarina karsi bir emsal karar cikar.