Etyen Mahcupyan Turkiyeli bir Ermeni olarak netameli bir konu olan Ermeni sorununu ele aliyor. Iste Mahcupyan in gozunden Ermeni meselesinin guncel ve tarihi boyutlari Bazi kitaplari okumak zordur. Her seyden once sabir gerektirir. Bir kere ele aldigi konu itibariyla daha isin basinda okuyucuyu zorlar kimi kitaplar. Nasil mi? Kimi kitaplarin okuyucuyu zorlamasinin baslica nedenleri arasinda ilk once bu kitaplarin hemen herkesin uzerinde konustugu bir konuyu ele almasinin sebep oldugu tekrar hissi yer alir. Ayrica okuyucunun zihninde herkesin kendi mesrebince uzun suredir tartistigi bir konu hakkinda bu noktadan sonra farkli olarak neyin soylenebilecegi meselesi de onemli bir soru isareti olarak yer alir. Konunun tartisilma biciminin sebep oldugu zihinsel yorgunluk ve dusunsel erozyonun da etkisiyle soz konusu kitaplar okuyucu acisindan bu sefer farkli olarak ne bulacagim ki yaklasimi dolayisiyla piyasaya bir parca dezavantajli olarak gelirler. Bu zorluklar sebebiyledir ki Etyen Mahcupyan in kaleme aldigi Icimizdeki Oteki adli kitap da okunmak icin bir parca sabir ve gayrete ihtiyac var. Ama en onemlisi onlar kadar demokrat bir zihniyet dunyasina da ihtiyac duyuyor. Eger butun bu ozellikllerin bir okuyucu olarak kendinizde var olduguna kanaat getiriyorsaniz icinizdeki otekinin kim oldugunu kesfetmeye basliyabilirsiniz. Karsimizdaki sorun son yillarda cokca dinledigimiz ama ne olduguna bir turlu karar veremedigimiz bir mesele. Yazarin bizzat kitaptaki ifadesiyle Turkiye Cumhuriyetinin yanlis yaklasimlar neticesinde kendi ayagina doladigi bir konu ayni zamanda. Bir de buradan bakin Konuyu tartismak ve buradan hareketle bir cozume ulasmak isteyenler icin bu cabalar gecmisiyle hesaplasabilen ve dolayisiyla da kendisi ile barisik bir toplum olabilmeyi on kosul olarak karsimiza getiriyor. Buna karsin boylesi girisimler bir kesim icinse adeta kutsallik zirhina burundurulmus durumdaki bir gecmisi kurcalamak ve bundan dolayi da o kutsal gecmise halel gelmesi anlamina geliyor. Bir sorun eger birbirinden boylesine uzak iki uc arasinda degerlendirilebiliyorsa onu saglikli bir sekilde tartismak ve oradan da bir sonuca varmak elbette o kadar da kolay olmuyor. Iste belki de bu zorluklarindan oturudur ki Ermeni sorunu bu ulkede bir turlu olmasi gerektigi sekliyle tartisilamiyor. Ancak kiyisinda kenarinda dolaniliyor. Bu durumda sonucta cozumsuzluk uzerine kurulu kisir dongunun devami anlamina geliyor. Iste Etyen Mahcupyan in Icimizdeki Oteki kitabi soz konusu kisir donguden cikabilme cabasi olarak karsimiza cikiyor. Ya da en azindan o denli iddiali olmasa da cikis yolunun bulunabilmesi konusunda bir caba gosterilmesinin gerekliligine isaret ediyor. Ancak bu kitabi ilginc kilan ozellikse Ermeni sorununun bizzat Turkiye Cumhuriyeti vatandasi bir Ermeni tarafindan ele alinarak islenmesinde yatiyor. Zaten bu sebeple olsa gerek daha kitabin hemen basinda Mahcupyan kendisinin hem Ermeni cemaati icindeki konumunu hem de Turk toplumu icindeki yerini belirterek ise girisiyor. Nerede nasil ve hangi sartlara istinaden durdugunu deyim yerinde ise koordinatlari ile vererek konuyu tartismaya basliyor. Katolik mezhebinden olmasinin gecmisiyle yuzlesmek istemeyen kentli bir aile ortaminda yetismesinin okudugu okullardaki kozmopolit ortamin ve genclik yillarinda baglandigi sol dusuncenin kendisini hem Ermeni cemaati icinde hem de Turk toplumu nezdinde farkli bir konuma oturttugunu ve dolayisiyla da mevcut ortamdaki hassasiyetlerden bagimsiz kildigini belirtiyor. Iliskilerden bagimsiz Mahcupyan butun bunlarin sonucunda da hayatinin akis cizgisi uzerinde bugune degin adimladigi bu guzergâhlarin onu butun bu karmasik iliskiler ortamindan bagimsiz bir konuma oturtugunu da sozlerine ekliyor. Iste bu sebepledir ki hemen hic kimsenin el surmek istemedigi bir konuya bu tarafsiz konumunun sagladigi avantajlar sayesinde el atabildigini soyleyen Mahcupyan bu yuzden de Turkiyeli bir Ermeninin Ermeni sorunu gibi netameli bir konuyu tartismasinin yadirganmadigini belirtiyor. Ilk bolumu bu sebepten dolayi bir tartisma kitabindan ziyade ani kitabini andiran Icimizdeki Oteki birazda zorunlu gorulmus olan bu aciklamalarin ardindan ikinci bolumde esas konuya giris yapiyor. Bir kismi daha once cesitli gazete ve dergilerde yayimlanmis olan yazilarin belirli bir sistematik altinda derlenmesiyle olusturulmus bulunun kitap Ermeni sorununu hem guncel meseleler hem de tarihi boyuttaki kadim tartismalari etrafinda ele alarak inceliyor. Tartisma devletin Osmanli da dahil ozunde niteligi degismeyen azinlik politikalarinin irdelenmesi ile basliyor. Ve aydinlarin devletin kimlik sorununun milliyetciligin hukuk etik ve siyaset gibi olgularin bu tartismanin neresinde durdugunu ele alarak devam ediyor. Nihayetinde de kendimiz olarak oteki basligini tasiyan ucuncu ve son bolumde sorunun 1915 te yasanan Ermeni tehcirine giden yolda aldigi sekil ve sonrasinda o gunlerden bugunlere degin uzanan yansimalari etrafli bir sekilde ele alinarak sona eriyor. Ermeniler ile Turklerin paylasilabilir bir cozume gidip gidemeyeceklerinin ele alindigi son sayfada ise bu isin cozumu icin gerekli olan iradeye biraz da temenni edasiyla isaret ediledikten sonra asagidaki sozler esliginde son nokta konuluyor. Turklerin ve Ermenilerin bu isin altindan kalkip kalkamayacagini bilemiyoruz. Bunu isteyip istemediklerini de bilemiyoruz. Umut dunyanin yoneldigi demokrat zihniyetin bizim cogfrayamiza da ugramasinda ve kendisini yesertecek bir insan malzemesi ile karsilasmasinda yatiyor. Umudu gerceklestirmek de her iki tarafin demokratlarina dusuyor... Gerekli sabri gosterip de bu kitabi son sayfasina kadar okuduysaniz Ermeni sorununa iceriden ama farkli bir gozun esliginde bakmis oldugunuzu goruyor ayni zamanda bugune kadarkilerden cok daha baska boyutlardan bakmanin cozum adina zaruri olduguna da kanaat getiriyorsunuz. Ancak bu baglamda sorunun cozumunun en azindan yakin vadede pek mumkun olmadigini da goruyorsunuz. ICIMIZDEKI OTEKI Etyen Mahcupyan Iletisim Yayinlari 2005 304 sayfa 15.5 YTL.