Ermeni soykirimi iddialariyla o kadar mesguluz ki soykirim alaninda vuku bulan gelismeleri takip edemiyoruz. Soykirim hukuku 1945-46 Nuremberg mahkemesi ve Nazi isgalinde kalan bazi ulkelerde yapilan mahkemelerle olusmaya basladi. Ardindan BM sozlesmesi imzalandi. Bunu izleyen 40 yil icinde Eichmann davasi bir yana pek bir ilerleme olmadi. 1990 larin basinda Ruanda ve eski Yugoslavya da cereyan eden soykirimlar dolayisiyla Arusa ve Lahey de kurulan mahkemelerin verdigi kararlar ile Uluslararasi Ceza Mahkemesi-ICC nin statusu konusunda yapilan muzakereler soykirimi uluslararasi toplumun gundemine getirdi. Bosna-Hersek soykirimi Avrupa nin tam ortasinda AB nin gozu onunde vuku bulunca Holokost tan sonra tekrarlanmayacagi sanilan soykirimin geri geldigi anlasildi. Soykirimlarin tekrarini onlemek icin soykirim olgusunu anlamaya oncelik verildi. Boylece konuya iliskin yaygin ve daginik sosyolojik calismalar baslamis oldu. Simdi de felsefe isin icine giriyor. Filozoflar genelde soyut ve evrensel bilgi urettiklerinden ne kadar onemli olursa olsun olaylarin analizini yapmaktan kaciniyorlar. Bu konuda John K. Roth un derledigi 25 filozofun makalelerini iceren Genocide and Human Rights A Philosophical Guide Palgrave Macmillan 2005 belki de bir ilk. Konu Ermeni soykirim iddialarinin cok otesine giden bir oneme sahip. Turk toplumu Ermeni meselesinden hareketle soykirim konusuna egilmek ve uluslararasi calismalara katkida bulunmak gibi bir sansa sahip. Nihayet Bilgi Universitesi nde yapilabilen konferansla ilgili olarak basina sizan haberlerden konusmacilarin cogunun soykirim konusuyla yeni tanistiklari anlasiliyor. Soykirima iliskin asil bilgi birikiminin bulundugu hukuk alaninda kimse teblig sunmamis. Oysa filozoflarin onemli bir kismi kendilerine hukukun yol gosterdigini ornegin insanliga karsi sucla soykirim arasindaki cok onemli farki hukukun belirledigini soyluyor (Thomas W. Simon s. 72). Konferans Ittihat ve Terakki nin ve Turk milliyetciliginin Ermenilere katliam yaptigini benimsemis. Cogu konusmaci bu katliamin soykirim oldugunu dolayli yoldan bazilariysa acikca soylemis. Oysa siyasi gucun birdenbire soykirim yapmasi mumkun degil. Nazi Yahudi soykirimindan cok once filozoflar ve bilim adamlari soykirimi bilerek veya bilmeyerek hazirliyorlar (Colin Tatz s. 82). Yani bizimkilerin tarih analizi boyle bir fikri hazirlik aramayi dusunmuyor. Bir vahset karsisinda sahte bir adalet ve merhamet duygusuyla ya da pratik olmak ihtiyaciyla hemen soykirim etiketinin yapistirilmasina karsi cikan ve katliamla soykirimi dikkatle ayiran filozoflar var (Raimond Gaita s. 165 167). Bu baglamda kitaptaki filozoflarin hemen tumu Hume Voltaire Kant Hegel Nietzsche ve Heidegger in zenciler Tahitililer kisaca beyazlar disinda tum irklarin asagi niteliklerine atfen uygarlik derecesine gore bir irk hiyerarsisi kurduklari geri ve zayif irklarin yasamasinin gereksizligini ima ettikleri uzerinde duruyor. Daha sonra bu fikirler Gobineau gibilerin bilimsel irkcilik ve sosyal Darvinizm kuramlariyla destekleniyor. Felsefenin konuya egilmesi kuskusuz cok onemli. Ama iki noktada ciddi eksikleri oldugu goruluyor: Aydinlik caginin insan ihtirasini dizginleyen dini iki yuzyil once tahrip etmesiyle Holokost un fikri hazirliginin basladigi konusunda hepsi muttefik. Oysa Holokost un temel nedeni olan anti-Semitizm cok daha eski. Ote yandan soykirimin altindaki psikolojik mekanizmalari arastirmadiklarindan nedenlerin analizinde guclukle karsilasiyorlar. Begenelim begenmeyelim Turkiye de dusunenlerin cogu liberal aydinlar. Bunlar kendilerine resmi Ermeni tezi olan soykirimla resmi Turk tezi dedikleri olayin inkâri arasinda bir yer acmaya ugrasiyorlar. Rahmetli Buyukelci Kamuran Gurun un 1983 te olayi trajedi olarak nitelemesini goz ardi ediyorlar. Soykirimin hukuku ve psikolojisi hakkindaysa fikirleri yok. Hic olmazsa ise felsefeyle baslasalar.