Agop Arslanyan 1915 ten sonra Anadolu da kalan Ermenilerin hayat aci ve eglencelerine kisisel bakis acisiyla isik tutuyor Ikinci Dunya Savasi nin ister istemez Turkiye ye de yansiyan yokluk yillarinda verimli baglarla meyva bahceleriyle cevrili Tokat ta buyuyen bir Ermeni cocugu Agop Arslanyan. Arslanyan in taniklik kitabi Adim Agop Memleketim Tokat 1915 te yasananlardan sonra Anadolu da kalan Ermeni koylulerin hayatlarina acilarina ve eglencelerine kisisel bir bakis acisindan isik tutan naif ve akici bir dille yazilmis lezzetli bir kitap. Arslanyan 1934 te babasinin degirmencilik yaptigi Tokat in Dodurga koyunde dogar. Ailesi Sivas in tamami Ermeni kazalarindan Tavra dandir. 1915 yilinda pehlivanlardan olusan bu sulaleden altmis bes aile tehcirde bir zorlukla karsilasmadan Tokat a getirilir. Cunku Sivas la Tokat arasindaki degirmenlerin calistirilmasi icin usta degirmencilere ihtiyac vardir. Bes kardesin en kucugu Agop un dogdugu bu ailede takma adi deli dir cunku cok yaramaz ele avuca sigmaz bir cocuktur. Caliskan olmasina ve cok istemesine ragmen ilkokul bittikten sonra okula devam edemez. Sekiz yasindan itibaren yaz aylarinda kuyumcu yaninda ciraklik yapar. On iki yasinda okuma israrlarina dayanamayan ailesi onu Istanbul a amcasinin yanina yollar. Ama yine okuyamaz Agop ona kotu davranan amcasiyla yengesinin evinde cile cekerek Kapalicarsi da kuyumcu cirakligina devam eder. Taa ki hâline uzulen komsulari Sirpuhi Hala onu amcagilinin zulmunden kurtarip yanina alana dek... Memleketini ozleyince... Ellili yaslara geldiginde hep ozlemini duydugu memleketi hakkinda yazmaya baslayan Arslanyan in yazilari Istanbul da Ermenice yayimlanan Marmara gazetesinde diaspora gazete ve antolojilerinde yayimlanir. Arslanyan 1997 de ailesiyle birlikte Kanada nin Toronto kentine yerlesir. Hâlâ orada yasiyor. Arslanyan in kitabindan 20. yuzyil baslarinda Tokat ve civarinda yaklasik yirmi bes bin Ermeni nin yasadigini ogreniyoruz. Onun dogdugu yillarda ise sayilari bugunku gibi neredeyse hice indirgenmemisse bile oldukca azalmis. Inancli bir kadin olan annesi Markirit Hanim in dua edebilecegi her seyiyle ayakta duran bir kilise resmi bir papaz bile yok Tokat ve civarinda o yillarda. Yedi kilisenin tumu yikilmis. Agop annesiyle yikintilara gidiyor dua etmeye. Kimi zamanlar da ozellikle bayramlarda evleri bir kucuk kiliseye donusuyor. Yuzyil baslarindan itibaren genellikle zanaat ve tarimla ugrasan Ermeni nufusun bolgenin sosyal ve ticari hayatina ne kadar onemli katkilari oldugunu goruyoruz. Tokat ta ilk hizarhaneyi kuran onlar keresteleri ve kutukleri nehirden asirmak icin elektrikli nakliye sistemini getiren onlar. Hepsi yetenekli demirciler kuyumcular tas ustalari. Bolgede cesitli farkli etnik gruplardan insanlarla Cerkesler Aleviler Yahudiler Kurtler ve Turklerle ic ice yasiyorlar. Agop Arslanyan in taniklik ettigi 1930 larin ortalarindan 1940 larin sonlarina uzanan donem aslinda Tokat Ermenilerinin son temsilcilerinin yasantisi bir bakima. Kitapta Agop un buyuklerinden komsularindan dinledigi cok aci tehcir anilari var. Yollarda kaybolan hastalanan olen kacirilan binlerce Ermeni. Kendisinin ve ailesinin yasadigi ayrimcilik oykuleri var; olulerini gomerken gevur diye onlari taslayan muhacir cocuklari yolda karsilarina cikip onlari dovenler annesinin dua ettigi yikik kilise taslarina tukurenler. Ama Arslanyan bunlari anlatirken kin gutmuyor suclamiyor hep bagislayici hep alttan aliyor. Yasantilarinin keyiflerini ve eglencelerini daha cok on plana cikarmayi tercih ediyor. Hasat zamaninin coskusu bagbozumu ve uzumun sapi dahil her seyi kullanilarak yapilan saraplar pekmezler envai cesit yiyecek ev yapimi rakilarin sazin ve sozun esliginde uzun piknikler kislik erzak hazirlamanin heyecani... Bu bilgi dolu zevkle okunan kitaptan unun ogutulmesindeki ustaliktan bin bir cesit yoreye ozgu yemegin ve icecegin hazirlanmasina kadar bircok sey ogreniyoruz. Yer yer huzunlu yer yer eglenceli ve komik ama her satiriyla samimi ve gercek bir kitap... ADIM AGOP MEMLEKETIM TOKAT Agop Arslanyan Aras Yayinlari 2005 223 sayfa 14 YTL.