12 Eylul un isiksiz gunlerinde Hatay. Bir arkadasimla kenti derininde akani sezmeye calisiyoruz. Minibusle o acayip dagin etegindeki ilceye gidiyoruz. Yerliler ilcenin adini Arapca soyluyor. Hatay yer adlarinin binlerce yildir degisip durdugu bir toprak. Ilce tek bir cadde. Bastan basa yoksul ve sessiz. Insanlarla konusabilmenin yolunu ariyoruz. Arapca bilen arkadasim bolgeyi iyi taniyor. Caddedeki esmer manavla birkac kelam ediyor. Sonra Arapca sohbeti iyiden koyultuyorlar. Ben selam vermekle yetiniyorum. Hemen yan sokaga sapiyoruz. Oradaki berberle de arkadasim konusuyor. Ayrilir ayrilmaz usulca soruyor: Anladin mi? Tabii ki anlamadim. Ikisinin de Ermeni oldugunu nasil bilebilirdim? Bunca uzak oldugum Dogu ile ilk kez karsi karsiya kaliyorum. Lubnan da okumus bir Fransiz a gore daha fransizim . Bu duygu uygarligina asina olmama duygusu yillar gectikce ense kokumden hic ayrilmiyor. ASALA terorunun diaspora icinde destek ve ragbet gordugu yillardi. Turk diplomatlarinin katledilmedigi saldiriya ugramadigi ay gecmiyordu. Arsivlerde Su Ermeni belgelerinin tumunu toparlasak diyen insanlara rastlar olmustum. Paris te diplomat arkadasim kiz haliyle tabanca tasima zorunluluguna direniyordu. Dizlerinin uzerindeki kucuk cantaya o ruhsuz demiri koymak istemiyordu. Hatay uzerinde calisirken Musa Dagi olayiyla karsilastim. Arsivler cogu kez aradiginizin disinda seyler de gosterir. (Ermeni konferansi nda S. Deringil Arsivin bogazina sarilmamak geregini hatirlatiyordu.) Hatay arsivlerine bakarken ilgisiz konularla ilgilenmeye basladim. Pera Palas in millilestirilmesi Ataturk un sirozunun seyri ve kamuoyuna yansi(ma)masi bunlara dahil. Musa Dagi ise dogrudan Hatay la ilgili. Tehcirle surulen Ermenilerin bir kismi guneye Musa Dagi na siginmislardi. Arkadasimla gittigimiz ilcenin yaslandigi o acayip ve dik daga. Birinci Savas in sonunu orada beklemislerdi. Tehlike aninda kayiklara atlayip Akdeniz e acilivermeyi umarak. Savasin sonunda Fransizlar topraklara asker sokunca onlar da yanlarina sokuluvermislerdi. Tipki Izmir de Rumlarin Elen ordusu saflarina alkis tutusu gibi. Hatay daki Turklerin ilk gunden itibaren Turkiye ye katilma yonunde kararli olusunda bunun da rolu vardir denilebilir. Iskenderun Sancagi 1939 da Hatay vilayeti olduktan sonra On binlerce Ermeni Musa Dagi ve cevresinde kaldi. Onlar tehcirden kurtarabildigimiz son vatandaslarimizdi. T.C. onlari ozellikle yoksul olanlari tutmak icin ugrasti. Sonunda 1940 ta kitle halinde daha guneye gittiler. Tam 26 bin 500 kisi. Iyi kotu mallarini yanlarinda goturup belki biraz tazminat alarak. Ermeni konferansi ni izlerken aklima onlar geldi. Ayni gun Hatay da yapilan torensel bulusmaya davetedilemezler miydi? Belki seneye? 66 yil sonra. Boylece o bos laf bulusmasi da anlam kazanmis olur. Ermeni Konferansi sonunda Avrupa ne der? tartismalari arasinda yapildi. Biz sevdigimizi ve terk etmeyecegimizi gosterdik. Disarida onlar vardi. Yumurta ve domates atanlar vardi. Elleriyle kurt isareti yapanlarin yaninda D. Perincek in adamlari ve Ataturkcu Dusunce Dernegi yoneticileri vardi. Onlar kendi aralarinda bir biz olmuslardi. Ellerde buyutulmus Ilhan Abi (Selcuk) makaleleri gordum. Galiba bir tarih fayini yasiyorduk. Polis ilk kez bize bu kadar yakin durdu. Ustelik elinde cop yoktu. Alismamisiz yadirgadik.