Ermeni meselesi ile ilgili tartismalarla birlikte arsiv konusu da ulusal bir mahiyet kazandi. Bir sure once bir devlet yetkilisi arsivleri acalim cagrisini takiben Ermenistan’a kendine guveniyorsan gures minderinden kacma diye seslenmisti. Derken Fransiz arsivlerinde Mayis 1915’deki Van isyanina iliskin belgeler bulundugu anlasildi. Curumeye terk edilmis birtakim Osmanli arsivlerinde de benzer katliam belgelerinin bulundugunu okuduk... Belge tasnifiyle sorumlu yetkili soz konusu evrakdan hareketle yasananlarin bir soykirim degil savas donemine ait genel bir cezalandirma olarak algilanmasi gerektigini” soyledi. Her konuda derin bilgiye sahip bir yazarimiz da soykirim ithaminda veriler arsivlerdir” diyerek konuyu belirginlestirdi. Butun bunlardan cikarsanacak sonuc arsivler olmadan tarihsel gercekligin bilinemeyecegi; hatta yasanmisligin ancak arsiv belgesiyle kanitlandigi takdirde yasanmis’ olacagidir... Gerci Milli Guvenlik Kurulu’nun 1962-74 arasi doneme ait toplanti tutanaklarinin arsivde bulunmuyor olmasi biraz rahatsiz edici olduysa da; belgeye olan guvende halen bir azalma gozukmuyor. Tabii kimse de MGK tutanaklari yok diye o toplantilarin yapilmamis oldugunu soylemiyor... Cunku herkes biliyor ki arsivler yasanmis olani degil soz konusu yasananlara iliskin tespit ve niyetleri gosterir. Belgelerden bir olayin nasil duzenlenmek istendigini ya da olayin nasil algilandigini gorebiliriz; ama olayin gercek anlamda nasil yasanmis oldugunu anlayamayiz. Hele tarihsel aktorlerden biri belgeye gecen bir degerlendirme yapmadi diye herhangi bir konunun yasanmamis oldugunu one surmenin gulunc oldugunu iyi biliriz... Ancak gene de arsiv meselesine birkac kucuk not daha eklemekte yarar var: Oncelikle arsivlerin her ulkede buyuk capta acik oldugunu; en kapali tutulan arsivlerden birinin bizde bulundugunu; ote yandan bircok ulkede makbul arastirmaci’ tercihi yoluyla ayrimcilik yapildigini vurgulamak gerekir. Ayrica arsivlerin daima iki yonlu bir evrak trafigi ima ettigini unutmamakta yarar var. Yani yazilan her belgenin hem yazanda hem de gonderilende bir nusha olarak kalmasi beklenir. Dolayisiyla uluslararasi belgeler daima acik arsivleri olustururlar; cunku siz gizleseniz bile baska bir ulke arsivinde belgenin kopyasi bulunacaktir. Buradan hareketle anlasilacaktir ki arsivlerin kapali bolumleri neredeyse daima ic yazismalardir. Ancak ornegin savas zamaninda muttefik olan Osmanli ve Alman devleti arasindaki yazismalarin ic yazisma’ huviyeti tasiyabilecegi de unutulmamalidir. Arsivlerin kapali tutulan bir kisminin bulunmasi devletin yasanan olaylara ait itiraf etmekten kacindigi tasarruflari oldugunu ima eder. Dolayisiyla boyle bir uygulama karsisinda yasanmis gercekligin soz konusu ulkenin resmi tarih tezine aykiri oldugunu anlariz. Nihayet hicbir belgenin tek basina’ durmadigini da soylemek gerekir. Cunku belgeler birbiriyle baglantilidir ve aralarinda iz surmek mumkun ve gereklidir. Bu nedenle de belirli bir bilgi alanini tumuyle gizlemek olanakli olmadigi gibi; arsivlerden tarihi degistirecek bir belgenin cikma ihtimali de yoktur... Kisacasi acilacak’ arsivlere tarihi yeniden yorumlamamizi saglayacak bir kaynak olarak bakmak populer bir cehaletin gostergesi olmaktan ote gidemez. Onun yerine Almanlarin gonderdigi fotokopilerin nicin tarihcilere sunulmadigi Ittihatcilarin 1913-18 arasi tum yazisma ve tutanaklarini kapsayan arsivin nicin kayip’ oldugu gibi konular uzerinde dusunmek cok daha ogretici olabilir. Tabii bu arada isteyenler kirk yil gorevde kalmis olan Azinlik Tali Komisyonu’nun nicin hicbir belgesinin acik’ olmadigini da sorgulayabilirler...