Ermeni Konferansi nda suclama soylenti ve bos láf cinsinden her sey mevcuttu ama boyle bir toplantida en gerekli olan sey ortada gorunmuyordu: Belge... Turkiye’nin gundemini aylardan bu yana mesgul eden konferansin bu sekilde láf’ uzerine sekillendigini gorunce dayanamadim ve 1915 olaylariyla ilgili bir belge yayimlayayim dedim. Iste 1915 olaylarinin mimari’ olmakla suclanan Talát Pasa’nin simdi bende bulunan ozel arsivinde yer alan ve daha once hic yayimlanmamis son derece onemli bir belge: Ermeni nufusun 1915 olaylarinin oncesinde ve sonrasinda viláyetlere gore dagilimi. AYLARDAN bu yana tartistigimiz Ermeni Konferansi ite-kaka nihayet yapildi ve dun sona erdi. Konferansa dinleyici olarak davet edilenler arasinda ben de vardim ama gitmemeyi tercih ettim fakat iceride konusulanlardan áninda haberdar oldum ve soylenenlerin mahiyetini ogrenince de gitmemekle gayet iyi yaptigimi vakit kaybetmedigimi anladim. ZAVALLILAR EDEBIYATI Iclerini dokmeye calisan katilimcilarin bir kismi 1915 Turkiyesi’nde bir soykirim yasandigini ispat edebilmek icin var gucleriyle caba gosterirken bir kismi isi nostaljiye vuruyor ve konuyu kulaktan dolma hikáyelere dayandirip Zavallilar nasil da yok edildiler’ edebiyatina sariliyor hatta hizlarini alamayan kimi katilimcilar da isi Ermeniler’i sadece 1915’te degil 19. yuzyilda da oldurmustuk’ demeye getiriyordu. ISTE BENIM BELGEM Málum konferansta suclama soylenti ve bos láf cinsinden her sey mevcuttu ama boyle bir toplantida en fazla gerekli olan sey ortada gorunmuyordu: Belge... Romanci yayinci filolog ekonomist yahut sosyolog gibisinden meslek gruplarina mensup olan ve 1915 olaylari hakkinda soz soyleyebilmek icin mutlaka gidilmesi gereken yerlerin basinda gelen Osmanli Arsivleri’nden iceriye adimlarini bir defa bile atmamis olan katilimcilar ortaya tek bir belge koyamamis aydin’ olma iddiasiyla sadece láf etmislerdi. Iste Turkiye’nin gundemini aylardan bu yana boylesine mesgul eden málum konferansin bu sekilde láf’ uzerine sekillendigini gorunce dayanamadim ve 1915 olaylariyla ilgili bir belge yayimlayayim dedim. VILAYETLERE DAGILIM Bu sayfada gordugunuz belge tehcirin mimari’ olmakla suclanan sonraki senelerin sadrazami Talát Pasa’nin su anda bende bulunan ve tamamini yakinda yayimlayacagim ozel arsivinde yer aliyor ve Osmanli Imparatorlugu’nda 1915 olaylarinin oncesinde ve sonrasinda var olan Ermeni nufusun viláyetlere gore dagilimi gosteriliyor. Ilk sutunda viláyetlerde 1915 sonrasinda var olan Ermenilerin sayisi ikinci sutunda da ayni viláyetlere tehcir sonrasinda baska bolgelerden gelen Ermenilerin adedi bulunuyor. SEVABINA HEDIYEM Diger bolgelerde’ baslikli sutunda o viláyetin cevresinde yasayan Ermeni nufus yer alirken son sutunda tehcir oncesinde 1914 sayiminda mevcut bulunan Ermeni nufusun dagilimi kaydediliyor ve en altta da genel toplamlar veriliyor. Talát Pasa’ya gore 1915 oncesinde Anadolu’da 1 milyon 256 bin 403 Ermeni yasiyor tehcir sonrasinda bu sayi 400 bin civarina iniyor. Konuyla ilgili olarak birinci derece kaynak olma ozelligi tasiyan ve daha once hicbir yerde yayimlanmamis olan bu listeyi konferansin belgeden nasibini almamis olan katilimcilarina sevabina hediye ediyorum. TEHCIR ONCESI VE SONRASI RAKAMLAR 1914’teki nufus kaydina gore Diger bolgelerde Yabanci nufus Su anda bulunanyerli nufus Ankara 44.661 4.560 410 12.766 Musul 0 0 7.033 253 Nigde 4.939 547 850 193 Izmit 56.115 9.464 142 3.880 Kutahya 4.023 0 680 3.932 Eskisehir 8.620 1.104 1.096 1.258 Bolu 3.002 56 551 1.539 Afyonkarahisar 7.498 1.484 1.778 2.234 Icel 350 0 116 252 Karesi 8.663 1.696 124 1.852 Kayseri 47.974 6.778 111 6.650 Adana 51.723 19.664 4.257 12.263 Maras 27.306 2.010 198 6.115 Sivas 141.000 3.993 948 8.097 Beyrut 1.224 0 1.849 50 Kastamonu 9.052 211 185 3.437 Konya 13.078 3.639 14.210 3.730 Aydin 19.710 0 5.729 11.901 Suriye 0 0 39.409 0 Zor 63 0 6.778 201 Hudávendigár 59.038 10.251 178 2.821 Halep 37.031 19.091 13.591 13.679 Urfa 15.616 451 6.687 1.144 Erzurum 125.657 3.364 0 0 Bitlis 114.704 1.061 0 0 Van 67.792 160 0 0 Diyarbekir 56.166 1.849 0 0 Trabzon 37.549 562 0 0 Eláziz 70.060 2.201 0 0 TOPLAM 1.032.614 94.206(1) 106.910 97.247 Istanbul 80.000 0 0 80.000 GENEL TOPLAM 1.112.614 94.206 106.910 177.247 1330 sayiminda Ermeni Gregoryenler’in genel nufusu 1 milyon 187 bin 818 ve Ermeni Katolikler’in sayisi 63 bin 967’dir. Her ikisinin toplami1 milyon 256 bin 403’den ibaret olarak gosterilmistir. Mevcut nufusun tamamen kaydedilmedigi icin gercek miktar 1 milyon 500 bin kadar olacagi gibi bugun bulunan ve yukaridaki listede gorulen yerli ve yabancilarin 284 bin 158 sayisina ihtiyáten %30 kadar iláve yapmak gerekir. Bu takdirde gercek mevcut 250 bin ile 400 bin arasinda bulunmus olur. (1) Isbu miktar esásen yabanci sayisina dahildir. 1914 nufusuna nazaran 68 bin 433’dur.