Postmodernizm denilen akim ortaya ciktigindan beri mozaik kultur mikro kultur” gibi kavramlar bizde de dillere pelesenk yapilmaya calisiliyor. Aslinda Aydinlanma hareketi ferdi on plana cikaran bireyselci bir akim idi. Modernizmi de beraberinde getiren bu hareket baskin bireyselci ozelligine mukabil modernizme karsi cikan postmodernizm ondan daha bireyselci oldu. Mikro kulturleri ayakta tutayim derken neredeyse ferde kaybettirecek. Postmodernist anlayisa gore her grup neredeyse her birey kendi dogrularini kendi hayat tarzini yaratir; insanlari kaynastiran kavramlar artik yoktur. Onun nazarinda gercekler yapay ve kurmacadir. Fertler kitlelestirilerek fert eziliyor ve yok ediliyor. Boyle bir anlayisin marjinal gruplara kucuk etnisitelere 40-50 bin nufuslu ozerk bolgelere yayilmasi grup bireyciligini veya grup benligini cemaat ENE sini yuceltmektedir. Bu da toplumda ve millet hayatinda yasanmakta olan kulturun iyi bilinmemesinden onun ters okunmasindan kaynaklanmaktadir. Bu cercevede milleti var eden ve ayakta tutan milli kultur” mozaiklestirilmek icin ugrasiliyor. Bizim senelerden beri bu mozaik kultur uzerinde durusumuz buradaki bakis acisinin yanlisligindandir. Bazilarinin ozellikle dillendirdigi bir mozaik kultur” var midir? Bu soruya sihhatli bir cevap verebilmek icin kultur” milli kultur” ve mozaik kultur” kavramlari uzerinde biraz durmak gerekiyor. Insanlari birlestiren ortak payda: Din... Kultur uzerine binlerce tarif vardir. Kultur Bir toplumun belli bir iman cercevesinde gerceklestirdigi hayat tarzi” tabiata ilave edilen her sey” diye tarif edilebilir. UNESCO ise Bir insan toplulugunun tarihi tekamulu hususunda sahip oldugu suur” diye tarif etmektedir. Bir sosyal grubun ortak hafizasinin temsil ettigi kultur kazanilmis kulturdur; muzelerdeki kutuphanelerdeki eserler bu tarz kulturdur. Yunan Roma Bizans Hitit Lidya Frigya ve Urartu gibi kavimlerin kulturleri muze kulturudur. Bize gore bunlarin yasanan hayatla hicbir ilgisi yoktur. Bogazkoy”deki Hitit kalintilari gunumuzde hangi insanin hangi grubun hayatini davranislarini yonlendiriyor? Nemrut Dagi’ndaki Tanri heykellerine kim tapiniyor? Olsa olsa birkac sanatcinin eserlerine motif olarak giriyor. Bu mikro kulturler olu kultur”lerdir. Bir de yasanan kultur” var. Bu kultur surekli gelisme icinde olan bir kulturdur. Toplumsal alanda etkili olan ferdin ve grubun etkinligiyle kendini gosteren kulturdur. Kulturun yayginlik ve yogunluk boyutlari bakimindan da olu kulturlerin tesirleri yok gibidir. Bilgiye dayanmasi acisindan ferdi kulturun manasi onemli ama kulturu de bilgiyi de meydana getiren kelimeler kavramlar ve dildir. Burada maseri anlam kendini gosterir. Toplumsal anlam olarak kulturun hayattaki rolu algilari butunlestirmektir. Kulturu meydana getiren kavramlarin kelimelerin yapisi muhtevasi nelerden meydana geliyor? Burada bircok unsur olmakla beraber en belirleyici unsurlar din ve dildir. Dini inanislar dini dunya gorusunun dildeki kazandigi kavramlar inanislarin kazandirdigi gelenekler tarihi birikim bakis acilari yorum sekilleri degerler muhtevayi doldurur. Bunlarin dini inanislarla degerlendirilmesi yapilir. Inanclar iman toplumun inanc sisteminin butunudur; amelleri eylemleri cogu zaman belirleyen ve yonlendiren de imandir. Dinin ve inanc sisteminin kazandirdigi bakis acilari imana gore eylemleri daima toplumun butun faaliyetlerini etkiler yonlendirir. Bu acidan bakildiginda Turkiye’de uc buyuk kultur grubu veya farki vardir. Bunlar Muslumanlarin Hiristiyanlarin ve Musevilerin kendi inanc sistemlerine gore meydana getirdikleri hayat tarzi ve kulturleridir. Turkiye’de Ben ateistim” diyen taninmis birtakim kisiler bile Besmelesiz” yere basmiyor ve Ben kultur Musluman’iyim” diyor. Musevi ve Hiristiyan kulturunu temel alan bir kisim anlayislar Ermeni ve Rum kilisesi farklilassa bile Turkiye’de Muslumanlarin hayat tarzlarindan etkilenmislerdir. Bugun bunun yasayan bircok ornegi vardir. 96 yasinda olen bir Ermeni olmeden iki gun once torununa Yunus’un ilahisini ogretebiliyor. Muslumanlar ve otekiler... Simdi Turkiye’de Kurt Cerkez Bosnak Gurcu Arap Arnavut Cecen asilli oldugunu soyleyen insanlarin ateistleri hesaba katmazsak kahir ekseriyeti Musluman’dir. Bunlarin hepsi ayni Allah’a ayni peygambere kitaba dine (Islam’a) ve onun esaslarina inanirlar baglidirlar. Bunlarin hepsi de az veya cok gunah korkusuna sevap duygusuna ahiret inancina cennet-cehennem motifine hesap gunune cezaya azaba mukafata kul hakkina inanirlar. Hepsi kucuklugunde Hz. Nuh’un gemisini Hz. Musa’nin firavunla Hz. Ibrahim’in Nemrut’la mucadelesinin hikayesini dinleyerek buyumuslerdir. Hz. Peygamber’in sahabenin hayatindan ornek cizgiler davranislar dinlemislerdir. Ayri dilden ayri etnik yapidan gelen bu insanlarin bin yildir inanislarini davranislarini Islami gelenekler sekillendiriyor. Buyuk cogunlugu bu inanislarda ortaktir. Mezhepleri farkli olsa da bu boyledir. Diyarbakir’da Hanefilerin ve Safiilerin cuma namazi kildigi camiler karsi karsiyadir ama namazdan cikinca kucaklasirlar. Alevilerle Sunniler de bayram ve cuma namazlarinda ayni durumdadirlar. Dagdaki cobanin tarladaki ciftcinin fabrikadaki iscinin okuldaki ogrencinin dunyaya bakis tarzinda ortak noktalari bu musterek esaslar teskil eder. Cerkez de Alevi de Gurcu de Turk de Allah’in adiyla ve Peygamber’in kavliyle kiz isterler. Hepsinde sunnet kabul edilir. Hemen hepsinde namaz ve oruc vardir; zekat sadaka ve fitre verirler. Gucu yeten herkes ayni mekanlarda hacca gider. Fakiri bile gucu yeterse kurban keser. Bayramlari birdir. Ezandan zevk alirlar mevlit okuturlar Kur’an dinlerler. Sehit olmak isterler gaziligin Allah katinda yuceligine inanirlar. Vatanin bayragin sancagin azizligine baglanirlar. Allah rizasi icin hasta ziyaret ederler. Sevabina acikta kalana ac olana kimsesize yetime yardim ederler. Bazi Anadolu sehirleri mesela Denizli cumayi bayram gibi kutlar. Mulki erkan dahil herkes birbirinin cumasini ozel olarak ziyaretle veya telefonla tebrik eder. Hemen hepsi bir ise besmele ile baslar; hamd ile bitirir. Okuma yazma bilmeyen insanlarin bile dunyasini bu inanislar ve yasayislar belirler. Hepsi Hz. Peygamber’in ve Hz. Omer’in adaletine inanir ve onu arar. Hz. Huseyin’i Kerbela’yi bilir ve ona yanar. Durust olmasa bile durustlugu merhameti sefkati ister. Bunlari yerine getirince sevap umar Allah’in rizasini kazanacagina inanir. Aile anlayisinda namusu korumak ve kollamakta etnik farklilik ne olursa olsun buyuk cogunlugu hassastir. Insanlari sevmenin hayvanlari korumanin peygambere baglanmanin sevap oldugunu bilir ve buna inanir. Noksanlarini kamil orneklere bakarak tamamlamaya calisir. Etnik gruplarin hepsi Yunus’un ilahilerinden Bektasî nefeslerinden yoresel turkulerden sarkilardan zevk alirlar. Benzer agitlari yakarlar benzer sekilde eglenirler. Benzer ortak ozellikleri cogaltabilirsiniz. Bizim kulturumuzde ortak belirleyici unsurlarin Islamî inanis ve yasayis esaslari oldugu hatirda tutulmalidir. Peki etnik farkliliklarin hicbir rolu ve tesiri yok mudur? Elbette vardir. Islamî esaslarin tesiri baskin ve sekillendirici oldugu icin etnik farkliliklardan gelen ozellikler cogu zaman dinî inanclara ve motiflere aykiri dusmemeye calisarak varliklarini devam ettirmektedirler. Bu bakimdan etnik farkliliklar ve ozellikler baskin ve belirleyici olanin gerisinde kalmaktadir. Etnik farkliliklar ve ozellikler cogu zaman buyuk kultur hareketleri meydana getirmeyebilir. Toros Daglari’ndaki Yoruk ile Kazdagi’ndaki veya Soke’deki Turkmen’in giyiminde kusaminda davranislarinda farklilik oldugu dusunulurse falan asiretle oteki asiretin arasindaki farkliliklar farkli kulturleri degil mevcut yasanan kulturun farkli algilanmakta oldugunu gosterir. Aksi takdirde her asiretin her oymagin her koy ve kasabanin ayri kulturleri olmasi gerekirdi. Durum boyle olmadigina gore bunlar hakim kulture bagli alt kultur gruplaridir. Farkliliklar ayrilik nedeni degil... Kultur insanin eseridir. Dolayisiyla evrenseldir. Kulturun bir kismi bir millete ait ve ona ozgu olabilir. O milletin damgasini tasir. Iran kulturu ile mesela bizim kulturumuz Musluman olmamiza ragmen farkliliklar arz eder. Ingiliz Alman Italyan ve Fransiz kulturleri Hiristiyanlik muhrunu tasimalarina ragmen farklidir. Milletlerin farkliligi kulturun bu ozelligiyle ilgilidir. Mimar Sinan’in camileri Turk eseri olarak taninir ama yine de butun insanligin malidir ve sanat abidesi olarak butun insanliga hitap eder. Tipki Yunus’un Mevlana’nin Haci Bektas Velî’nin ve digerlerinin insanliga mesajlari olmasi gibi. Bir milleti meydana getiren o milletin ortak degerleridir. Cunku bu ortak degerlerin kaynagi zaman ve mekan ustu olup metafizik menselidir. Milleti meydana getiren ferdî ben’liklerin uzerinde ortak millî benliktir. Millî kulture gelince o da bu milleti meydana getiren etnik unsurlarin bin senelik ortak yasayislarinin ve ortak degerlerinin mahsuludur. O halde mozaik kultur” nedir? Mozaik kultur modern Bati kulturudur. Onu mass-medya teknolojisi ile birlikte somurgeci israf ekonomisine dayanan zenginlik pesindeki kapitalist Bati yaratti. Mozaik kultur butunlugu olmayan butun gibi gorunen gelisiguzel bir araya getirilmis iplik parcalarindan meydana gelen bir yumak yahut bir yamali bohcadir. Mozaik kultur ferdin sahsiyetini elinden alir hicbir hiyerarsik duzen tanimayan celiskili mesajlar bombardimaninda kisiye kisiligini kaybettiren bir kulturdur. Bu kulturde bir fert bircok seyi bilebilir ama zihnî yapilanmasi asgarî seviyededir. Mozaik kultur Bizans’i cokertti Sovyetler’i parcaladi Yugoslavya’yi darmadagin etti. Demek ki hicbir birlestiriciligi yok. Esasinda onun niyeti birlestirmek degil mumkun mertebe kucuk parcalara ayirip somurmektir. Toros Daglari’ndaki coban ile Hakkari’deki Van’daki Edirne’deki siradan insanimizin kafasindaki kavramlar dunyasini birinci derecede inanclarindan gelen kavramlar doldurur. Dogu’dan Karadeniz’den Ege’den baska bolgelere giden yerlesen insanlarimiz neden oralarda yabancilik cekmeyip kolayca intibak edebiliyorlar. Bunda millet olmanin kardesce yasamanin ortak degerlerin bir rolu yok mudur? Yoksa cok mudur? Elbette coktur ve bu birlik ve beraberlik mozaik denen kulturden degildir. Cunku mozaik kultur bize empoze edilmekle beraber biz ona millî kultur ile cevap veriyoruz. Iste bu manada Turkiye’de mozaik kultur yoktur ve olamaz da. Mozaik kultur adiyla bin senelik birligi bozmak isteyenlere karsi uyanik olunmali degil midir?