Istanbul da 1955 yilinin 6-7 Eylul gunlerinde yasanan yagma olaylarinin uzerinden tam 50 yil gecti. O donemde bashakim olan Tumamiral Fahri Coker fotograflari yillarca sakladi. Dr. Dilek Guven tarafindan yapilan ve Tarih Vakfi tarafindan yayimlanan arastirmaya gore gayrimuslimlerin ev ve isyeri adresleri ayaklanmayi organize eden elebasilarin eline onceden verilmisti. O donemde Beyoglu Bolgesi Sikiyonetim Mahkemesi’nde askeri hakim olarak gorev yapan Tumamiral Fahri Coker’in ilk kez yayinlanan arsivinde yer alan fotograflar ise meselenin boyutlarini butun ayrintilariyla gozler onune seriyor. 6 Eylul 1955’te devrin aksam gazetelerinden Express’in sabah saatlerinde basip ogle saatlerinde kentin belli basli meydanlarina dagittilan baskisina gore Yunan teroristler Mustafa Kemal’in Selanik’teki evini bombalamisti.’ Daha haber’ duyulmadan Taksim Meydani’ni doldurmaya baslayan kalabalik kucuk gazete dagiticilarinin Yaziyor...’ cigliklari arasinda birdenbire artacak ve dananin kuyrugu da ondan sonra kopacakti. MUHTARLARDAN LISTE ISTENDI Dr. Dilek Guven’in Ingiliz Fransiz Alman ve Yunan arsivlerinde yaptigi arastirmalar Ataturk’un evi bombalandi’ gerekcesiyle 6-7 Eylul 1955’te Istanbul’da yasanan olaylarin bastan sona bir tertip oldugunu ve azinliklari korkutup kacirmayi amacladigini ortaya koyuyor. Dr. Guven’in Fransiz Devlet Arsivleri’nde buldugu belgelere gore olaylar baslamadan birkac hafta once mahalle muhtarlarindan azinliklara ait ev ve isyerlerinin listelerini istendi. Zaten Ikinci Dunya Savasi sirasinda boyle listeler hazirlanmisti. 6-7 Eylul’un elebasilarinin elinde iste bu listeler bulunuyordu. Dr. Guven Tarih Vakfi tarafindan yayimlanan Cumhuriyet Donemi Azinlik Politikalari Baglaminda 6-7 Eylul Olaylari’ isimli kitabinda soyle diyor: Grup onderlerinin gorevi her seyden once tahrip edilecek nesneleri kesfetmekti. Bunu yapmak icin cesitli yontemlerden yararlaniyorlardi. Bir kisminda gayrimuslimlerin ev ve isyerlerinin adreslerinin yazili oldugu listeler bulunuyordu. Hatta daha uzak semtlerde yasayan gayrimuslimlerin ev ve isyerleri bile adresler sayesinde kolayca bulunabiliyordu. Tarihi Yarimada’da (ozellikle Eminonu’nde) bu yontemle kapisinda isim ya da numara olmayan buyuk binalarin dorduncu besinci katlarindaki Rumlara ait esya depolarina dahi zarar verilebildi.’ EVLERE YALDIZ BOYA ILE ISARET CIZILDI Kitapta yer alan ve TBMM zabitlarindan elde edilen bilgilere gore ayaklanmalardan kisa bir sure once mahalle bekcileri bazi evlerin sakinlerinden duvarlardaki ev ve isyeri numaralarini belirginlestirmelerini bile istemisti. Hatta gayrimuslimlere ait bazi ev ve isyerleri tipki Nazi Almanyasi’nda oldugu gibi isaretlenmis bazi kapilara Turk’ bazilarina da Turk degil’ diye yazilmisti. Guven’in soylesi yaptigi Dokdais Danios tanik olduklarini soyle anlatiyor: Ben o zaman Yedikule’de oturuyordum. Olaylardan iki hafta evvel genelde Rum ama Ermeni evleri de yaldiz soba borusu boyasi ile isaretlendi. Biz bu isaretleri siliyorduk ama ertesi gun evler yine boyaniyordu.’ Ben olunce yayinlansin Hakim Tumamiral Fahri Coker (1913-2001) 6-7 Eylul’de gayrimuslimlere ait ev isyeri ve kiliselere yonelik saldirilardan sonra acilan sorusturma ve mahkeme surecinde Beyoglu Bolgesi Sikiyonetim Mahkemesi’nde bashákim olarak gorev yapti. Tumamiral Coker gorev sirasinda edindigi fotograf ve belgeleri olumunden sonra yayinlanmasi kosulu ile Tarih Vakfi Belge-Bilgi Merkezi’ne bagisladi. Bu fotograflar ilk kez gun isigina cikiyor. BAKIN SUNNETLIYIM Olaylarin neden oldugu kargasada bazi tuhafliklar da yasaniyordu. Turkler evlerine Turk bayraklari asarak ve butun isiklarini yakarak saldirilardan korunmaya calisirken gayrimuslimler de kendilerince birtakim tedbirler alma yoluna gidiyorlardi. Dr. Guven’in soylesi yaptigi taniklardan Jorgos Adosoglu gorduklerini soyle anlatiyor: Yuksekkaldirim’da bir Yahudi o kargasada kendi levhasini bir Turk dukkáninin tabelasiyla degistirdi. Yahudinin dukkánina hicbir sey olmadi ama Turkunki yagmalanmisti. Sonra komsusuna dedi ki Ne yapalim senin insanlarin bunu yaptilar.’ Ama garip hatalar da oluyordu. Benim bir profesor arkadasim vardi. Muayenehanesinin uzerinde Docent Dr.’ diye bir levha yazilmisti. Docent’ kelimesini gayrimuslim bir isim zannedip muayenehanesini tahrip etmisler.’ Yine olaylarin taniklarindan Sukru I. ise su ilginc bilgiyi veriyordu: Tunel’de Cevat Beye ait bir kumas dukkáni vardi. Adam Turktu ama onun da isyerini yagmalamaya basladilar. Adam hemen pantolonunu asagi indirdi ve sunnetli oldugunu gosterdi. O da bu sekilde adamlari durdurmaya calisti.’