6-7 Eylul 1955 te azinliklara yonelik saldirilarin uzerinden 50 yil gecti. Olaylarin taniklari Milliyet e saldiri gununu anlatti. Yusufidis Bir grup gidiyor bir baska grup geliyordu. Mahallemiz mahvoldu. Olaylar sonrasinda Yunanistan a gittim. 5 yil kaldim orada ama yapamadim. Vatan hasreti agir basti dondum diyor Taniklarla 6-7 Eylul olaylari - 1 Ataturk un evinin bombalanmasi bahane edilerek Ya taksim ya olum slogani altinda gayrimuslimlerin mallarinin yagmalandigi 6-7 Eylul 1955 olaylarin ardindan tam 50 yil gecti. Olaylarinin taniklari aradan bunca zaman gecmesine ragmen o gunleri ve yasananlari unutamiyor. Pek cok tanik olaylari yonlendiren gruplarin basinda Kibris Turk tur Derneginin bulundugunu gosteriyor. Yine olaylari yasayanlarin ifadeleriyle degisik semtlerdeki yagmacilarin kullandigi sopalarin ayni tornadan cikmiscasina esit buyuklukte ve kalinlikta oldugu azinliklara ait ev ve isyerlerinin onceden tespit edildigi hatta kimi yerlerde bu ev ve isyerlerinin tebesirle isaretlendigi gercegi ortaya cikiyor. Istanbul da Rumca cikan Apoyevmatini gazetesinin yonetmeni 66 yasindaki Mihail Vasilidis taniklarindan sadece birisi. Tekrarlanmamasi icin olaylarin unutulmamasi taraftari olan Vasidilis olay gununu soyle anlatiyor: Orasi Musluman evi Riza Pasa yokusunda bir kumascida calisiyordum. O gun etraftaki Turk esnaf gayrimuslim komsularina Bugun dukkânlarinizi kapatin diyordu. Hem yardimci olmak istiyorlardi; hem de acik acik soyleyemiyorlardi. Sabah piyasa tuhafti. Tanimadigimiz musteri kilikli kisiler devamli bir asagi bir yukari gidip geliyordu. Dukkânlari kapattik. Evimiz Hammalbasi ile Tarlabasi caddelerinin kesistigi yerdeydi. Babam dis doktoruydu evde muayenehanesi de vardi. Apartmanda mal sahipleri Ermeni madam ve diger Rum komsular oturuyordu. Eve yaklastigimda kapici Ahmet Efendi telasla beni cagirdi. Kapiyi kapatti bayragi aldi ve disari cikti. O sirada buyuk bir kalabalik bagirarak gelmeye basladi. Bu arada Ekspres gazetesi cikti. Millet galeyana geldi saga sola saldirmaya basladilar. Bizim eve geldiklerinde Ahmet Efendi Orasi Musluman evidir orada Rum yoktur dedi. Onlar gectikten sonra Ahmet Efendi bayragi ve kazmasini aldi. Onlarin pesinden diger Rum evlerini tahrip etmeye yagmalamaya gitti. Bu adam bizi alisverisini yaptigi bahsisini aldigi evde yemek pistigi zaman ona da verildigi kisiler olarak goruyordu. Halbuki oburleri tanimadiklari Rumlardi. Rum ona empoze edildigine gore dusmandi otekiydi. Bizi Rum kimligiyle gorse belki kurtarmayacakti. Gocun baslangici Vasilidis 6-7 Eylul un gocun baslangicini hazirladigini soyleyerek soyle devam ediyor: Bilinli olarak azinliklari eritme ticareti ele gecirme cabasiyla bu olaylar gerceklesti. 6-7 Eylul den sonra Rumlar artik kendi geleceklerinin degil cocuklarinin geleceginin burada olamayacagina karar verdi. Islerini kuculttuler. Gocun hizlanmasi 1964 te Ismet Inonu nun basinda bulundugu CHP hukumetinin 12 bin Yunan uyruklu Rum u sinir disi etmesiyle oldu. Bunlar Turkiye dogumluydu Yunanistan i hayatinda gormemis kisilerdi ama 48 saat icinde tek bir bavulla ulkeyi terk etmeleri istendi. 5317 mekân saldiriya ugradi 6 - 7 Eylul Olaylari nda 4214 ev 1004 isyeri 73 kilise 1 sinagog 2 manastir 26 okul ile aralarinda fabrika otel bar gibi yerlerin bulundugu 5317 mekân saldiriya ugradi. 150 milyon TL donemin 54 milyon Amerikan dolarina esdeger hasar meydana geldi. DP hukumeti zarara ugrayanlara 60 milyon TL tazminat odedi. Istanbul da sikiyonetim ilan edildi. Savcilar ilk sorusturmalarda Kibris Turk tur Cemiyeti ve genclik orgutleri uzerine yogunlasti. Daha sonra yargilamalar DP iktidarinin baskisiyla Komunistlerin tahriki yorumlarina yoneldi. 1960 mudahalesinden sonra bu olaylar Yassiada yargilamalarinin gundemine geldi. Olaylar Yassiada da DP iktidarinin hazirladigi bir tertip olarak sunuldu ve ceza konusu oldu. Emniyet gucleri pasif kaldi Konuyla ilgili kapsamli bir arastirma yapan yabanci arsivlerde yeni belgeler bulan Bochum Ruhr Universitesi Tarih Fakultesi nden Dr. Dilek Guven 6-7 Eylul Olaylarini soyle anlatiyor: Kibris sorunu 1955 te Turk kamuoyunun gundeminde baskoseye oturmustu. Londra da Kibris konusunda gorusmeleri surduren Disisleri yetkilileri temaslarina devam ederken Ataturk un Selanik teki evinde bir bomba patlamasiyla ilgili haber once 6 Eylul 1955 gunu Turkiye radyolarinda yayimlandi. Bunun uzerine Ata mizin Evi Bombalandi manseti ile ikinci baski yapan Istanbul Ekspres gazetesinin nushalari o donemde kurulmus olan Kibris Turk tur Cemiyeti uyeleri tarafindan butun Istanbul da satildi. DP nin tesviki Halki galeyana getirmek uzere kullanildi. Kibris Turk tur Cemiyeti nin onayak olmasi ve diger genclik orgutlerinin meslek kuruluslarinin DP parti teskilatinin ve resmi gayri resmi bazi makamlarin telkin ve tesvikleriyle yerel kalabaliklar ve sehre disaridan getirilmis olan kitleler tarafindan 6 Eylul aksami Cumhuriyet tarihinde gorulmemis bir tahrip yagma ve yikim eylemi gerceklestirildi. 20 - 30 kisilik gruplardi Azinliklara yonelik bu saldirilarda emniyet gucleri pasif bir tutum sergiledi. Gayrimuslimlerin ev ve isyerlerinin adresleri hakkinda onceden bilgi sahibi olan 20 ila 30 kisilik organize birliklerin kent icindeki ulasimi ozel arabalar taksi ve kamyonlarin yani sira otobus vapur ve hatta askeri araclar yardimiyla saglandi. Istanbul un her yerinde yagmalar ayni yontemle gerceklestirildi. Kiliselerin icindeki kutsal resimler ve diger esyalar tahrip edildi bazi kiliseler atese verildi. Sabah ezanina kadar kirdilar... Olaylari yasayanlardan biri de Istavri Yusufidis. Yasamini Balikli Rum Hastanesi Huzurevi ndeki tek odasinda eski esyalariyla surduren 85 yasindaki Yusufidis sanki yeniden o olaylar yasanacakmis gibi endiseli basliyor sozlerine: Ayvansaray da oturuyorduk. Eminonu nde bir toptanci dukkâninda calisiyordum. 6 Eylul gecesi buyuk bir ugultu duyduk. Kalabalik bir grup bagirip sloganlar atiyordu. Ilk tahribe Egrikapi daki kiliseden basladilar. Vura vura kira kira geliyorlardi. Sira bizim eve geldiginde cocukluk arkadasim Ismail Cavus bizi korudu. Daha sonra bir Rum kadiniyla yasayan agabeyini korumak icin arka mahalleye gitti. O gidince bir grup evimizin on tarafini kirip doktu. Mahallemiz mahvoldu. Sikiyonetim ilan edilmesine ragmen tahrip ediyorlardi. Sabah ezaniyla cekildiler. Daha sonra Fener de toplandik. Olaylardan sonra Rumlarin cogu yurtdisina goc etti. Bize tazminat verdiler; ama ne kadar pek hatirlamiyorum. Ben de Yunanistan a gittim; 5 yil kaldim orada ama yapamadim. Vatan hasreti agir basti geri dondum. Simdi burada huzurluyum. Capulculardi baska yerden gelmislerdi Istanbul da Rumca cikan gazetenin tek mirascisi olan 89 yasindaki Evseviya Adosoglu da yasamini Yusufidis gibi Balikli Rum Hastanesi Huzurevi nde surduruyor. Adosoglu o yillarda ailesiyle birlikte Bakirkoy de oturduklarini soyluyor ve yasadiklarini soyle anlatiyor: Bakirkoy de kosebasinda bir evde oturuyorduk. Babam nakliyat isiyle ugrasirdi. Kucuk kardesim Vasili Zeytinburnu nda bir fabrikada calisiyordu. Buyuk agabeyim Yorgi ise doktordu. Komsularimiz bizi cok severdi. Bir seyler olacagini ogrenen kardesim Vasili nin fabrikadan arkadaslari 6 Eylul aksami bizim evin onune geldi. Ben ne oldugunu anlayamadigim icin kardesimin arkadaslarina iceri gelmelerini disarida usumemelerini soyledim. Ancak onlar Simdi olmaz birazdan geliriz dediler. Ve sirayla evin onunde nobet tuttular. O gozu donmus kalabaliktan bizi korudular. Evimizin onunde etten duvar orduler. Arka mahalledeki daha kalantor Rumlar buyuk zarar gordu. Evleri dukkânlari yagmalandi. Kiliseye bir sey olmadi. Gelenler oldukca bitkindi. Baska yerlerden geldikleri icin yorgundular. Capulcu takimiydi. YARIN Basbakan Menderes in yuzu sapsariydi... Tuccarlar nasil davrandi? Dukkânini kurtarmak icin kim mevlit okuttu?