Bazi milletler tarihte yetistirdigi kisilerle gurur duyar bazilari en zor sartlarda kazandiklari zaferle tarihe adini yazar bazilari bilim ve sanat alaninda elde ettikleri basarilarla bazilari da kurduklari imparatorluklarla ovunurler. Bu gayet dogaldir yukarida ifade edilen degerlerin birine sahip olan her hangi bir milletin ovunmeye hakki vardir. Bazi topluluklar da birlikte yasadiklari milletlerin daha dogrusu yuz yillardir tebaasi olduklari devletlerin buyuklugu altinda ezilmemeleri icin asirlar boyunca bilinc altinda yer edinen ve daha sonralari da paranoyaya donusen sosyal psikolojik bir hastalik yasamaktadir. Bu tur tarihsel sosyal psikolojik hastalik yasayan topluluklardan biri de Ermenilerdir. Ermeniler bin yildir ne buyuk bir devlet kurmus(1) ne de insanlik adina onemli katki saglayan bir fert yetistirmislerdir. Yasadiklari cografyada Turklerin Araplarin Farslarin ve Yunanlilarin sahip olduklari kultur ve tarihe kiskanclikla yanasan Ermeniler sosyal psikolojik bunalimdan kurtulmak icin bu milletlerin kultur ve tarihini imha etmeye kucultmeye calismis ve yahut kendi kultur ve tarihlerini inanilmaz bir olcude abartmislardir. Kucuk ve verimsiz topluluklarin tepki gostererek bu tur savunma mekanizmasi kurmalari dogaldir. 1990 li yillarin baslarindan itibaren Avrupa ve Amerika da sozde Ermeni soykiriminin taninmasi bakimindan Ermenistan ve Ermeni diasporasi basarili bir politika izlemistir. Ermenistan ve diaspora kuruluslari milli birlik ve dayanismayi saglamak bakimindan 15. yuzyildan bugune kadar hicbir Ermeniye aziz unvani verilmedigini (aziz unvanini en son 15. yuzyilda Datevli Grigor almistir) dikkate alarak yeni bir aziz bulmak arayisi icindedir. Bu tur bir ulusal problemin cozum yolu Cenevre Ermeni Kilisesi ruhani lideri Papaz Dr. Abel Manukyan tarafindan hazirlanan Ermeni Kilisesinin Yeni Azizleri Olmayacak mi? adli bir brosurde gosterilmistir.(2) Manukyan hazirladigi brosurde sozde Ermeni soykiriminda olenlerin Komitas vartabet (Ustad) sahsinda (gercek adi Sogomon Gevorki Sogomonyan dir) azizlik mertebesine yukseltilmesini onermistir. Komitas kimdir? Komitas-Sogomon Gevorki Sogomonyan (3) 26 Eylul 1869 da Osmanlida dogmustur. 1893 te Ecmiadzin Ruhani Akademisini bitirmistir. 1896-1999 yillari arasinda muzik tarihi ve teorisi ile ilgilenmistir. 1899 yilina kadar Ecmiadzin de yasamis ve Akademi korosu baskanligi gorevinde bulunmustur. Kilise konservatuari yetkilileri ile ciddi sorunlar yasadigi icin onlarla anlasamamis ve 1910 da Istanbul a yerlesmistir. Sogomon 7. yuzyilda yasamis Ermeni sairi muzisyeni ve Katogikosu Komitas in adini almistir. Daha sonralari vardapet-usta adini alarak Komitas vardapet olarak anilmistir. Istanbul a yerlestikten sonra bolucu faaliyetlerde bulunmus Tasnaksutyun ve Hincak Partileri ile isbirligi yapmistir. Osmanli Dahiliye Nezaretinin 24 Nisan 1915 te Ermeni dernek ve komite liderlerinin tutuklanmasi hakkinda aldigi bir karar cercevesinde tutuklanmis ancak yabanci devletlerin hukumete yaptiklari baskilar sonucunda cok kisa bir sure sonra sali verilmistir. 1919 dan itibaren Paris te yasamistir. Komitas omrunun son 20 yilini ciddi bir psikolojik bunalim icinde yasamistir. Bunun nedeni ise Komitas in ayyas bir hayat tarzi yasamasi ve guya 1915 te Ermenilere karsi yapilan sozde soykirim zamani gecirdigi sarsinti olarak gosterilmektedir. Komitas 1936 da hayatini kaybetmistir. Olumunden bir yil sonra cenazesi Ermenistan a getirilmis ve Erivan da defnedilmistir. 1925 te onun adina muzik grubu kurulmustur. 1948 den ise Ermenistan konservatuari onun adini tasimaktadir. Saibeli bir hayat yasayan Komitas Ermenistan hukumeti ve Ermeni diasporasinin sozde Ermeni soykirimi konusunda yapilan ciddi propaganda calismalari sonucunda soykirim kurbanlarinin sembolu olarak Amerika ve Avrupa kamu oyuna tanitilmaya calisilmistir. 24 Nisan 2003 tarihinde Paris in Kanada Meydani nda Komitas in bronz heykeli dikilmistir. Genel degerlendirme Manukyan bu teklifi ile sozde Ermeni soykirimini hem ulusal ve uluslararasi muzakere konusu etmeyi hem de milli birlik ve dayanismanin saglanmasini pratik bir sekilde formule etmeyi hedeflemistir. Ama onerdigi kisi ve sozde soykirim kurbanlari iddiasi yalan ve iftiraya dayandigi icin verdigi bu teklif ahlak normlarina uymamaktadir (Komitas sozde soykirim kurbani degildir). Manukyan milli birlik ve dayanismayi saglamaya calisiyorsa ozellikle Ermeni tarihinde sikca rastlanmayan ahlak kurallarini goz ardi etmemelidir. Manukyan bunun icin Aralik 1988 depreminde hayatini kaybedenleri Ermenistan in 1991-1994 yillari arasinda Azerbaycan topraklarini isgal ettigi bir donemde aclik ve sefaletten olen insanlari veya 27 Ekim 1999 da Ermenistan Parlamentosuna duzenlenen saldiri zamani hayatlarini kaybeden devlet adamlarinin azizlik rutbesine yukseltilmesi uzerinde dusunmelidir. Manukyan in uzerinde calistigi bu aziz projesi Ermenilerin ne kadar kibirli ve tarihi ile yuzlesmekten cekinen bir toplum oldugunun kanitidir. Aziz unvani herhangi kimsenin teklifi ile verilmiyor aziz unvanini milletin bu unvani hak eden sahsa olan sevgisi ve saygisi verebilir. Tarihin karanligindan olmayan bir kahraman arayarak ona aziz unvani vermek bu arada Turk ve Musluman dusmanliginin propagandasini yapmak hicbir millete yakismadigi gibi Ermeni toplumuna da yakismaz. Ermeniler bu paranoyadan bir an once kurtulmaya calisilmali siyasi ekonomik problemleri ve ulke nufusunun neden ucte ikisinin yurt disinda yasadigini tartismali ve cozum yollarini aramalidirlar. Aziz unvani verilmesi dusunulen Komitas in bu sorunlari halledebilecegini hic kimse iddia edemez. [1] Jerarad Libaridyan Ermenilerin Devletlesme Sinavi (Cev:Alma Taslica) Iletisim Yayinlari I. Baski Istanbul 2001. [2] 1915 Sehitlerine ve Komitas a Azizlik Mertebesi Fikri Olgunlasmakta Bkz: http://www.azg.am/?lang=TR&num=2005072902 [3] Komitas http://www.cultinfo.ru/fulltext/1/001/008/063/285.htm Комитас Bkz: http://www.edic.ru/res/art_res/art_26334.html