Suryaniler in yasadiklari topraklardan kacmanin/gocmenin bir nedeni devletin resmi ve gayri resmi baskisi ve gocertmesi ise diger nedeni de onlari dislayan ve asagilayan bir inanc sisteminin ve feodal orgutlenmenin getirdigi baski idi. Gectigimiz gunlerde AB Turkiye ve Asuri/Suryani Gocu Sempozyumu (26-27 Mayis 2005 / Istanbul) baslikli programi alinca konuyla ilgili tanikliklarimi paylasma ihtiyaci hissettim. Bu sempozyum daha once Ekim ayinda yapilmasi planlanmisti. Ancak devletin gorunmeyen eli sempozyumu iptal ettirmis ve bu sempozyum nihayet gectigimiz gunlerde yapilabilmisti. Resmi ideolojinin Nihal Atsiz in ogretisini vatandasa benimsetmeye caba gosterdigi Ermeni paranoyasi ya da dusmanligi oyle bir hal aldi ki; Ermeni dolu Apokufuru en meshurlariydi. Fille ya da Gavur Yillarca birlikte yasanilan diger halklara cesitli donemlerde haksizliklar yapildi. Bunun en buyuk nedeni dinseldi. Inanclari dilleri kulturleri bize benzemiyordu. Onlarin Paskalya ve Noel bayramlari vardi. Hiristiyan ciranlarimiz olan Ermeni ve Suryanilere kimi yerde Fille kimi yerde Gavur diyerek onlari kucumsedik asagiladik disladik goce(r)tmeye zorladik bag ve bahcelerine el koymanin yollarini aradik. Her kentte koyde kasabada boyle olmadi kuskusuz. Hala gunumuzde en iyi ornegini Antakya da gorebileceginiz farkli inanc ve kulturlere tahammul etmenin guzel ve ornek modeli yasamakta/yasatilmaktadir. Ama yasadiklari topraklardan kacmanin/gocmenin bir nedeni devletin resmi ve gayri resmi baskisi ve gocertmesi ise diger nedeni de onlari dislayan ve asagilayan bir inanc sisteminin ve feodal orgutlenmenin getirdigi baski idi. Eskiden Suryani komsumuz vardi Bunu inkâr etmenin anlami da bizi temize cikaracak bir yani da yok. Kimi yerde cokca Eskiden bizim de Ermeni/Suryani komsularimiz vardi cok iyi gecinirdik cok iyi komsuluk iliskilerimiz vardi demek artik karin doyurmadigi gibi diasporaya savrulmus olanlara da artik birer maval olarak geliyor. Onlar da hakli olarak Her sey bu kadar guzel idiyse biz nicin buradayiz?.. Kendimizle yuzlesmek tam da bu noktada onem kazanmaktadir. Oturup salt gecmisin ozlemi ve anilarinda(nostaljisinde) yasamak dunu geri getirmedigi gibi yarina da bir sey katmiyor. Bunun icin biraz hayatta yasanmis orneklerle somutlastirmak gerekir. Hamasi cumlelerle hayattaki realite ortusmuyorsa -ki ortusmuyor- orda ciddi bir algilama ve enformasyon eksikligi soz konusudur. Adiyaman in uc koyu Adiyaman in Gerger ilcesi ne bagli tek Suryani koyu Venk de calistigim yillarda koyde uc kesim vardi. Birinci ve en kalabalik grup donmeler denilen kesimdi. Yani aslen Suryani olup Muslumanlasanlardi. Cogunun adlari Ramazan di ve Zazaca konusuyorlardi. Hic biri Suryanice yi bilmiyordu. Ikinci grup has Zazalar di. Koydeki Suryaniler zaman zaman civar koylulerin baskilarina maruz kalinca Siverek teki Bucak asiretine gidip yardim istiyorlar. Bucak asiretinden birkac ev; Suryanileri diger koylulere karsi korumak amacli koye yerlestiriliyorlar. Bu grup o donemden kalma. Ucuncu ve en az grup ise hala Hiristiyan kalmada direnen kesim. 3 ev kalmislardi. Psikolojik ve fiziki olarak muthis bir baski ve kusatma altindaydilar. Cok guven duymadiklarinda yasadiklarini paylasmazlardi. Bu kesime en buyuk baski donmelerden gelirdi. Oyle ki kendilerinin ne kadar has Musluman oldugunu gostermek ve kendilerini ispat etme geregi duyarlardi. Fazilet Partisi Gerger ilce teskilatini da bu kesim kurmustu. Aranizda hic sorun yok mu? 1997 yilinin Subat ayinda Istanbul dan gelen 2 turizmci arkadasla bolgeye yapacaklari turlar icin on gezi yapmak icin Midyat a gittik. Aksam konakladigimiz ogretmen evinde tanistigimiz Midyatli Arap kokenli bir ogretmenle sohbet ediyorduk. Turizmci arkadasimiz Burada yasayan Musluman Kurtler ve Araplarla Suryaniler kardes kardes geciniyor mu gercekten. Hic sorun yok mu? diye sordu. Ogretmen genc biraz dusundukten sonra masada duran cayindan son yudumunu alip gozlerini cok uzakta bir noktaya diker gibi konusmustu. Hayir dogru degil. Biz Lisede okurken okulumuzda olan Suryanileri her firsatta dovuyor esyalarini aliyorduk. Hiristiyan olduklari icin yaptiklarimiza ogretmenler de goz yumuyordu. Hatta bazi ogretmenler tesvik ediyordu. Onlarin da cogu okulu yarida birakiyor Avrupa ya gidiyorlardi. Liseden mezun olup Universiteye gittikten bilinclendikten sonra dusuncelerimiz degisti. Simdi yaptiklarimizdan dolayi cok utanc duyuyorum. Muthis bir vicdan azabi duyuyorum diye anlatmisti. Suryani Fotograflari Sergisi Yuzunde biriken pismanlik cizgileri bir gercegi itiraftan ote anlamlar tasiyordu sanki. Sonra oradaki sosyal kulturel siyasal atmosferi ogrenme merakimiza dair sorularla devam etmisti sohbetimiz. 1999 Mayis ayinda Istanbul da actigimiz Suryaniler Fotograf Sergisinde daha once Mardin -Midyat ta ogretmenlik yapmis bir arkadasla sohbetimizde bana yasadigi bir olayi anlatmisti. Midyat ta yasayan bir Kurt ailesinin oglu korucular tarafindan katledilir. Taziyede gencin babasi Suryani misafirlerinin kendisine cagristirdigi bir olayi anlatmistir. 1960 li yillarda Dargecit te bir papazin oldurulmesi uzerine oradaki Suryaniler buyuk oranda goc ederler. Giderken de Biz gunduz gidiyoruz siz gece gideceksiniz derler oradaki Kurt komsularina. Yasli baba sarma sigarasindan derin bir nefes cekip kan canagi gozlerini Suryani komsularina dikip onlarin ahi tuttu der ic cekerek. O hikayeyi dinleyince gozlerim dolmus ne kadar onemli bir is yaptigimiz duygusunun ovuncunu yasamistim. 1992 de Ankara da okuyan bir universite ogrencisi arkadasim ortak bir Suryani arkadasimizin ailesini Diyarbakir da ziyaret edip 1915 te yasanilanlar icin atalarim adina sizden ozur diliyorum diyor. Ciranlarimiza ozur borcumuz var. Dilemek bizi kucultmez.(