90 lik Sarkis Yoldas -
Kendini marangozluktan emekli eden Sarkis Cerkezyan Kumkapi daki evinde Ermeniceden ceviriler yapiyor. Su siralarda 1900 lerin basinda Osmanli da var olan Ermeni okullariyla ilgili bir calismanin icinde.
Tehcirde colde dogdu. TKP nin yayin organi Atilim i yillarca marangozhanesinde basti. Simdi 90 inda. Iki kadeh rakisini icip sigarasini tutturuyor ve hâlâ sosyalist
Bir yudum rakisinin uzerine derin bir nefes cekti sigarasindan. Sonra annesinin kederlendikce soyledigi muhacirlik turkusunu soylemeye basladi Ermenice. Bir yandan da Turkceye ceviriyordu;
Der Zor collerinde naneler biter/Nanenin kokusu dunyaya yeter.
Sesinde de yuzundeki gibi 90 yillik acinin yasamin derin cizgileri vardi. Istanbul a geldiginden beri yasadigi Kumkapi daki mutevazi evindeki sehpanin uzerinde Arapca belgeler senetler duruyordu. Banker babasindan kalan ve tahsil edilemeyen senetler...
Sarkis Cerkezyan 1915 teki Ermeni tehciri nden sag kurtularak Arap collerine ulasabilen Karamanli zengin bir Ermeni ailesinin cocugu olarak Cebul Koyu nde bir deve ahirinda dunyaya gozlerini acmis: Benden once bir kardesim dunyaya gelmis surgun yolunda. Jandarmalar gelmis cadiri sokun demisler. Babam disari cikmis jandarmalara Asker aga sabaha karsi bir cocugumuz dunyaya geldi. Musaade edin annesiyle bebek hic degilse iki saat dinlensin diye ricada bulunmus. Ulan biz sizin kokunuzu kaziyacagiz siz hâlâ cocuk mu yapiyorsunuz diye kirbac sallamislar babama. O cocuk o kosullarda yasayamamis olmus.
Oradan oraya surgun
Savas bitince donuyor Sarkis in ailesi Karaman a. Bu kez de Ermeni erkekleri surgun edilince babasi Gazaros daga cikiyor. Aylar sonra yakalanip cezaevine konuluyor. Yil 1921. Babasi telgraf cekiyor Eregli ye gelin diye. Cezaevinden cikinca Eregli ye surgun edilmistir Gazaros Cerkezyan. Annesi Arusyak ve ablasi Munevver le duserler yola. Tanidiklari bir Ermeni aile karsilar Eregli de. Ancak Gazaros Cerkezyan yine yoktur ortada. Bilinmeyen bir yere yine surgun edilmistir.
Kayseri ye goturulurken yolda kacar. Aylar sonra Eregli deki ailesinin yanina donebilir. Bir zamanlarin bankeri mal mulk sahibi Gazaros Efendi artik yoksul bir insandir. Ama yine de cocuklarini okutmak ister. 1928 yilinda annesi ve kardesleriyle birlikte Sarkis i Istanbul a gonderir. Cok zor gunler gecirirler Istanbul da. Getronogan Lisesi ne kadar okur Sarkis.
48 ay calisma kampi
Annem bizi okutmak icin hizmetcilik yapti basamak sildi geceleri sabahlara kadar el makinesiyle pantolon dikti komur utusuyle onlari utuledi. Yapmadik sey birakmadi o kadincagiz bizim icin. Yine de cabasi yetmedi hepimizi okutmaya. Sonunda ben okuyayim diye ablami okuldan aldi ise soktu. 1932 de ablam Sam a gelin gidince is tamamen bozuldu artik.
Eregli ye donup marangozluga baslar Sarkis. Ancak 2. Dunya Savasi nda Almanlar Sovyetler Birligi ne saldirinca butun gayrimuslim erkekler gibi askere alinir. Tam 48 ay askerlik yapar. Adina Askerlik diyorlardi ama zerre kadar alakasi yoktu bizler calisma kampinda calistiriliyorduk. Gayri muslimlere silah verilmiyor asker uniformasi giydirilmiyordu. Yaz-kis sabahtan aksama kadar calistiriliyorduk.
Muhendisinden Yedikule deki Ermeni Hastanesi nin kogusundan getirilen delisine kadar butun azinlik erkekleri askerde. Hatta Yedikule den getirilen deli sartlarin agirligina dayanamayip bir gun Yahu timarhane bile buradan iyiydi deyiveriyor.
O ruhen komunist
1945 te doner askerden. O askerdeyken babasi olmustur. Is guc yoktur. Aile aclikla karsi karsiyadir. Marangozluk aletlerini satar yol parasi yapar ve gelir Istanbul a. Bir sure sonra annesini ve kiz kardesini de alir yanina. Artik Kumkapi da bir marangozdur Sarkis. Kapi takmak icin gittigi Samatya daki bir Ermeni nin evinde karsilasir Agavni yle ve 1953 te evlenir.
1955 te 6-7 Eylul olaylarini kazasiz belasiz atlatir 1964 te Rumlarin surgunune tanik olur. Sarkis Yoldas uyesi oldugu Turkiye Komunist Partisi yle iliskisi konusunda pek konusmuyor. Bu da bir eski tufegin parti ici disiplininin dogal sonucu elbet. Ben zaten ruhen komunisttim. Kendimi bildim bileli oyle hissettim. Turkiye de oldugum icin TKP li oldum. Ermenistan da olsam oradaki partiye girerdim. Ama Turkiye de hem Ermeni hem komunist olmak... Ben cok mu akilliydim yoksa cok mu deliydim. 1965 secimlerinden evvel TIP e girdim. TIP bizim icin bir calisma sahasiydi. Belki bizden baska TKP li de vardi TIP icinde ama biz birbirimizi tanimiyorduk.
Gercekten de hele o donemde hem komunist ustune ustluk bir de Ermeni olmak cok kolay bir is degildi. Cunku solda bile bazi tabular asilamamisti. Buna bir ornek veriyor Sarkis.
Zihni Anadol Turk Solu diye bir dergi cikariyordu. Bir miting sonrasi Zihni Bizim dergiye bir yazi yazsana dedi. Ben o dergiye gicigim dedim. Niye? diye sorunca da anlattim; Bu memlekete Migros geldi Turk Migros dediniz. Bilmem ne geldi Turk oldu. Bu halkin kicina yerlestirilen butun kaziklar boylesi bir jelatine sarildi oyle yerlestirildi. Simdi de siz Turk Solu diyorsunuz. Eger solunuz sadece size aitse bizim ne isimiz var icinizde. Biz enternasyonal insanlariz. O zaman ben gidecegim bir Ermeni solu bulacagim orada calisacagim. Herhalde aklina yatti Zihni nin ki bir sure sonra derginin adini degistirdiler.
Sarnictaki matbaa
Kumkapi daki marangozhanesinde TKP nin illegal yayin organi Atilim i basiyor yillarca. Polis de haber almis derginin Kumkapi civarinda bir marangozhanede basildigini cevredeki butun isyerlerini aramis ama bulamamis. Cunku isin sirrini cozmus Sarkis: Dukkânin bodrumunda bir sarnic vardi agzinda da bir kapak. Kapak kaldirilinca sarnic ortaya cikardi. Icinde de bir kuyu vardi. Bir gun o sarnica girdim kazarak makine sigacak kadar bir yer actim. Bir mekanizma kurarak makineyi indirdik sarnicin icine. Isimiz olunca cikarirdik. Her tezgâhin dibinde dugmeler olurdu yabanci biri geldiginde herkes asagiyla haberlesirdi. O zaman makine durdurulurdu. Baski bitince kapak kalkar makine inerdi yerine kaybolurdu. Butun kliseler atese verilir yakilirdi.
80 li yillarin sonuna dogru ABD deki akrabalarini ziyarete gitmis Sarkis Cerkezyan. Insanlarin cektigi yurt hasreti cok etkilemis onu. Zaten aile Suriye den Lubnan a Fransa dan Kanada ya Amerika ya kadar dagilmis.
Dunya Hepimize Yeter
Artik marangozluktan emekli etmis kendini. Evinde Ermeniceden ceviriler yapiyor. Su anda da uzerinde calistigi bir belge var. 1900 lerin basinda Osmanli Imparatorlugu nda var olan Ermeni okullari ile kiz ve erkek ogrenci sayilarinin dokumleri. Muthis bir yekûn tutuyor. Sarkis Yoldas soruyor Nereye gitti bunca insan diye.
Sarkis e gore paylasamayacak ne var bu dunyada. Dunya uzerinde yasayan tum insanlara yeter de artar bile.
Bir de kitap yazmis Sarkis. Iki yil once yayimlanan kitap iki baski yapmis. Adi da Dunya Hepimize Yeter .
90 yasina basti Sarkis Cerkezyan. Gazetelerini kitaplarini okuyor yayinevine ceviri yapiyor birkac kadeh rakiyla sigarasini tellendiriyor ve gencliginde gordugu bir dus olan sosyalizme bir delikanli sevdasiyla inaniyor!
Bu haber kaynağından gelmektedir.
Haber metninde yer alan görüşler haber kaynağı () ve yazarına ait olup,
bolsohays.com sitesi haber hakkında herhangi bir görüş üstlenmemektedir.
Opinions expressed are those of the author(s)-(). They do not purport to reflect the opinions or views of bolsohays.com