Medeniyetler besigi Ani buyuk bir kent. Arslanli kapidan girip Turkiye-Ermenistan sinirini cizen Arpa Cayi boyunca kenti gezmek isterseniz yaninizda su bulundurun. UNESCO nun dunya mirasi listesindeki Ani kalintilari buyuk depremlerde harap olmus. Ancak icinde ineklerin otlatildigi tarihi kente depremlerden de fazla zarar veren etken terk edilmisligi... Turkiye-Ermenistan sinirinda yer alan Ani harabeleri koklu tarihi ve icerigiyle Efes kadar degerli ve etkileyici. Ama Efes kadar ilgi gordugunu soylemek guc. UNESCO nun dunya mirasi listesi icinde sayilan harabeler 1955 1965 1966 1988 yili depremlerinde buyuk olcude tahrip olmus. Ancak ziyaretcileri ve ilgisizlik Ani ye depremlerden de fazla zarar vermis. Uzeri boyanmis freskler oraya nasil cikmislar diyeceginiz yuksekliklere yazilmis âsik isimleri kotu restorasyon insanin icini acitiyor. Artik izinsiz giriliyor En bastan sunu belirtmek gerek: Artik Ani ye gidebilmek icin hicbir yerden izin almaniza gerek yok... Kars in dogu cikisindan itibaren 45 kilometrelik uzun ince bir yolu gecmeniz yeterli. Iki otomobilin yan yana gitmesinin son derece zor oldugu asfalti bozulmus yol bitip de Ani yi gordugunuzu sandiginizda aslinda Anikoy u gorursunuz. Dogudaki koy ve ilce isimlerinin degistirildigi donemde Anikoy de Ocakli olmus. Yine de konustugunuz koy sakinleri Anikoyluyum demeyi tercih ediyor. Cogu toprak damli evlerin tezek yiginlarinin arasindan gecerken geldiginiz yerin turistik bir yer oldugunu Welcome to Anikoy yazan tek bakkal tabelasindan anliyorsunuz. Koy sakinlerinin toplanarak sohbet ettigi kahve havasindaki bu bakkalda da aradiginiz her seyi bulmaniz biraz zor. Kentin 7 bin yillik gecmisi kotu restore edilmis surlarin onune konulmus tabelada da anlatiliyor. Selcuklular Bizans Bargat Kralligi gibi bircok medeniyete yer verilen tabelada bir tek Ermeni sozcugu gecmiyor. Oysa kentin bir zamanlar Ermeni Kralligi nin baskenti oldugu bu nedenle Ermenilerin Ani ye buyuk onem verdigi savlanir. Internette kisa bir arastirma yapinca panodaki bu ayrintinin Ermeni ziyaretciler ve bircok turistin gozunden kacmadigini da anliyoruz. Mehmetcik rehber Ani buyuk bir kent. Aslanli kapidan kente girip Ermenistan ile Turkiye yi ayiran Arpa Cayi nin cercevesini cizdigi sol taraftan baslayip butun kenti dolasmaniz saatler surebilir. Bu yuzden de su bulundurmakta yarar var. Girmeden etrafa bakindik ama bize rehberlik edecek herhangi birisini bulamadik. Ancak Ani nin guvenliginden sorumlu sivil giyimli Mehmetcik Kuyrugu doguya basi batiya bakar bu da Turklerin dogudan gelip batiya gittigini anlatir diyerek bir cirpida kapidaki aslani ve kendisine ogretilen kisa Ani tarihini anlatti. Mehmetcik rehberimiz daha sonra Alpaslan in kitabesini gosterdi ne yazdigini ezbere okudu ama restorasyon sirasinda burasi neredeyse duvara gomuldugunden kitabenin fotografini bile cekemedik. Ani de bir kismi 11 inci yuzyilda Ayasofya yi da tamir eden Tiridot ustanin restore ettigi kilise cami ve kervansaraylar bir arada. Camiler ve kiliseler Eger soldan baslayip bir halka cizerek butun kenti dolasmak isterseniz karsiniza sirasiyla Halaskâr Kilisesi Tigran Honents Kilisesi Bakireler Manastiri Kopru Ani Katedrali (Fethiye Camii) Manucehr Camii Ickale Aziz Krikor Kilisesi Havariler Kilisesi Atesgede Kral Gagik Kilisesi ve Saray cikacak. Ickale nin arkasinda bulunan ve Kiz Kalesi nin de yer aldigi kentin gorkemli bolumune gecisler ise yasak.