Moskova da gerceklestirilen terorden evrensel etige Dinler ve Barıs sempozyumu bir ilke sahne oldu. Dinlerle inanclar yan yana idi. 26 ulkeden gelen yuzlerce insan gorkemli giysileriyle sembolleriyle Budist Musluman Ortodoks Suryani Haham ya da Katolik Ortodoks temsilciler salonu selamladı. Birbirinden etkileyici giysileri renkleri ve sembollerin arasında Mustafa Cagrıcı yuzyılı ancak doldurmus kravatlı giysileriyle cok garip gorunuyordu. Yuzlerce yıllık bir medeniyet ve dinin temsili dısında kalan bu kıyafetiyle Turkiye kimliksiz bir durus sergiledi maalesef. Dunun sartlarında yasalar farklıydı bugun ise toren amaclı davetlerde hic olmazsa geleneksel giysi ve sembollerin kullanılması cok daha anlamlı olacaktır. Hic Turkiye’yi tanımayan birinin bu kulturun ve dinin nereye ait olduğunu kesfetmesi imkansız doğrusu. Kulturlerin pazarlandığı bir dunyada hâlâ 19. yuzyıla ait korkularla yasamak bizim dısarıda kalmamız demektir. Turkce konusan Ermeni kilisesi Suryani din liderleri ve Hahambası bizim kulturel dunyamızın da temsilciliğini yaptılar. Sempozyumla ilgili cok sey soylenebilir. En temel duyguyu sorarsanız her dinden ve inanıstan ve de inanmayanın yan yana oturabilmesi konusması yemek yemesidir. Bu dinlere ve inanclara sahip kitleler bu fotoğrafa bakınca onyargılarını sorgulayacaklardır. Eğer liderimiz orada oturduysa ben de olumsuz duygularımı bir kez daha dusunmeliyim diyecektir. Fanatizmden sikayet edip sonra da en fanatik haberleri yapanları durdurmaya yetecek mi diye sorarsanız ciddi bilim adamlarını dinî liderleri entelektuelleri dinlemeden haber yapanlardan beklentiniz olmasın derim. Bu forumu yapan DA Platformu bağımsız bir sivil girisim basarısıdır. Az kadroyla cok istekle is yapan ve DA Dergisi’yle entegre calısan platform farklılıklara saygıyı yerlestirmeye calısıyor. Farklılıkların kaybı siddet doğuran bir karabasan cunku. Kore’den gelen Budist TaeGo yoluna mensup rahip Bup Hyun’la sohbet ettik. Kartında sevimli bir kucuk cocuk rahip resmi var. Bunun ne anlama geldiğini sordum. Budizm cok zor ve karmasık bir sey sanılıyor boyle olmadığını gostermek amacıyla cocukların resmini kullanıyoruz.” dedi. Aslında hayata evrene bir cocuk gibi sevgiyle sasarak bakabilme kapasitesinden soz etti. Dunyayı bir bahceye benzetirsek hep aynı cicek ya da sadece gul olsa sıkıcı olurdu. Bircok farklı cicek renk ve koku bahcemizi senlendirir.” diye devam etti. Terorist kendini Tanrı’dan ustun gorendir.” diyen Endonezya eski meclis baskanı kadar İlber Ortaylı’nın soylediği Kultur barıs demektir.” sozu ve Kenan Gursoy’un Dini tarihin dısında bırakmak isteyenler yanıldı.” akıllarda kaldı. İstanbul muftusu cok onemli bir konunun altını cizdi: Dinsiz bir ahlâk dunyayı kurtaracak sanıldı gecmiste. Kutsalın gucunu zayıflatırsak onun tehlikeli ellere dusmesine neden oluruz.” Dinî inancı olmazsa bir fikrin cok kolay kutsanıp kutsallık atfedilerek onu inanc haline getiren ideolojiler teror teorileri hep buradan besleniyor. Cunku dine ait kutsallık belli olunca butun diğer fikirler serbest kalır. Değisebilir ve tartısılabilir. Yani hosgoru gelisir buyur. Bunun icin gorev inananlara duser. Ermeni Kilisesi Patrik Vekili Masalyan bir fıkra anlattı: Papaz bir sopayı zangocun eline vermis vaaz oncesi. Zangoc hemen atlamıs; Ben bu sopayla uyuyanları durtecek miyim?’ diye. Hayır’ demis papaz vaazda beni durteceksin insanları uyutuyorsun diye.’” İtalyan Muslumanları adına konusan tebliğci Araplar İslam’ı temsil eder diye inanılıyor. İslam evrenseldir.” dedi. Moskova’dan Bergama’ya gectim konferans icin. 69. kez yapılan Bergama Kermesi’nde kulturumuzun icsellestirdiği hosgoruden nasiplendim. Bir konsere bes bin kisi geliyor ve tek bir taskınlık olmadan herkes Alevi deyisinden Guneydoğu yoresinden Laz oyununa tum turkulere eslik ediyor. Yoruk Pomat Arnavut Yugoslav ve Bulgaristan gocmenlerinin yasadığı Bergama’da Belediye Baskanı Rasit Urper ve esi kentin kalkınması icin cabalıyor. 300 yıl once gelip yerlesmis Dağıstanlıların yasadığı Dağıstan koyu cok modern. Cocuklarını okutan insanlarımız yatırım olmadığı icin gurbete salıyor onları. Cok guzel bir havra var. Rolovesi de hazır. Ancak restore eden yok. Bergama’yı bir gorun bir daha unutamazsınız.