Koskoca New York ta cuma namazı kılacak baska yer mi kalmadı Episkopal Katedrali niye diye soracak olursanız cevabı evet baska yer kalmamıs(!) cunku Musluman kardeslerimizin basvurdukları uc cami kadın imama yer acmayı reddetmis. Bir yerde bir binada bir mescit bulamazlar mıydı derseniz yine hayır cunku medyada yer almak istemisler. Nitekim oyle de oldu... Bu yıl martın ucuncu cuması ayın 18’ine rastladı. O gun dunyanın her yerindeki Muslumanlar gibi Amerika Birlesik Devletleri’nin New York sehrinde yasayan Muslumanlar da cuma farzını eda etmek uzere bir araya geldiler. su farkla ki sayıları yuz elliyi bulan kadınlı erkekli bu New York grubu cumayı Amina Wadud isimli bir hanımın imamlıgında Manhattan’daki S. John Episkopal Katedrali’nde kıldılar. Koskoca New York’ta cuma namazı kılacak baska yer mi kalmadı Episkopal Katedrali niye diye soracak olursanız cevabı evet baska yer kalmamıs(!) cunku Musluman kardeslerimizin basvurdukları uc cami kadın imama yer acmayı reddetmis. Bir yerde bir binada bir mescit bulamazlar mıydı derseniz yine hayır cunku medyada yer almak istemisler. Nitekim oyle de oldu. CNN BBC the New York Times vb. olmak uzere uluslararası medyada genis yer aldılar. Amina ya da Emine Wadud Hanım’la uzun uzun soylesiler yayınlandı. Turkiye’den bakınca gorulmuyor meger kendi capında bir sohretmis Emine Wadud. Kendisi bir profesor. Amerika’nın Virginia Commonwealth Universitesi Felsefe ve Din Arastırmaları Merkezi’nde oğretim uyesi. Ozgecmisine daha doğrusu ozel yasamına iliskin pek bilgi yok ancak Afrika kokenli bir Amerikalı muhtedi olduğu biliniyor. Hanım 1990’lı yıllarda Kur’an ve Kadın: Kutsal Metni Bir Kadın Gozuyle Okumak” isimli bir kitap yazmıs. Kur’an-ı Kerim bu kitapla ilk kez bir kadın tarafından yorumlanmıs oluyormus. Hanım ABD’de ilerici Musluman” olarak tanınıyor. Bu cercevede Musluman toplumlarda kadınların erkekler tarafından baskı altında tutuluyor olmalarının Kur’an emri değil ataerkil kulturlerin yorum ve uygulamalarının sonucu olduğunu soyluyor. Kur’an-ı Kerim’i kadın gozuyle yorumlamasının nedeni; kitaptaki kadın sesini” (bu kendisinin ifadesi) ortaya cıkarmakmıs. Bu ilk devrimci’ cıkısı değil! Episkopal katedralinde imamlık” Amina Wadud’un ilk devrimci” cıkısı da değil. Bundan on sene kadar once 1994 Ağustos’unda Guney Afrika’da Cape Town’da Claremont Main Road isimli bir camide yine bir cuma namazında okuduğu bir hutbe var. İngilizce okuduğu hutbenin baslığı Islam as Engaged Surrender” yani -mealen- Zorunlu Teslimiyet Olarak İslâm”. Anladığımız kadarıyla zorunlu teslimiyet” derken kadınların erkeklere teslim olmalarından bahsediyor. Amina Hanım’ın Guney Afrika’daki bu hutbesi epeyce ses getirmis; hatta ders verdiği Virginia’da yasayan Muslumanlar universiteden atılması icin imza toplamıslar ama basarılı olamamıslar. Wadud’un hocalık ettiği Virginia Commonwealth Amerika’nın en eski eğitim kurumlarından 1693’te Amerika daha henuz bir İngiliz kolonisiyken Kral William ve Kralice Mary’nin izniyle kurulmus. Ve tabii Protestan. Ve tabii diyorum; cunku İngiliz hanedanı unlu kralları VIII. Henry (1) Vatican’a baskaldırıp ulusal İngiliz Kilisesi’ni (2) kurduğundan bu yana Protestan ve Amina Hanım’ın cumayı kıldırdığı Episkopal Kilisesi’nin mensei. Episkopalciler ilerici” ve genis goruslu” olmaları ile tanınıyorlar. Nitekim daha 1976’da kadın rahip”leri var. Nedi” lakaplı Bavi Edna Rivera isimli Porto Rico kokenli bu hanım 2005’in Ocak’ında piskopos” ilân ediliyor. İmam” Amina Wadud’la Psikopos Bavi Edna Rivera’nın ortak noktaları her ikisinin de 1968 kusağının ikinci dalga feministler” dedikleri akımdan olmaları. New York’un St. John Episkopal Katedrali’nin kapılarını Prof. Wadud ve cemaatine acmasında hanımın Virginia Commonwealth Universitesi’nde hoca olmasının dahli olduğu muhakkak. Dahası Amina Hanım Princeton Harvard gibi Amerika’nın en medyatik universitelerinde verdiği halka acık konferanslarla unlenmis. Soz konusu konferansların sponsoru da Woodrow Wilson Kamu İdaresi ve Uluslararası İliskiler Okulu ile Din Arastırmaları Merkezi. Bu cumleden olmak uzere Ekim 2002’de Princeton’da verdiği tebliğin baslığı Cinsiyet Adaleti: Kur’an’sal Tefsir İlmi ve Sonrasına Gecis” adını tasıyor. Amina Hanım ayrıca Harvard İlâhiyat Fakultesi’nin Kadın Arastırmaları bolumunde de arastırma gorevlisi. Amina Hanım’ın imamlık girisiminin ciddi tepkilere yol actığı bir gercek. İslâm akidesinde bir kadının imamlığının ancak cemaatte erkek yoksa kabul edildiği malûm. Boylesi bir uygulama ne Hazreti Muhammed ne dort halife ne de sonraki donemde gorulmus. Buna karsın Amina Hanım’ın cıkısını ictihat” kabul edenler hatta ozgurlestirici bulanlar da cıkmıs. Meselenin ozu de bu kelimede yatıyor: Ozgurlestirici.” Kadınlar acısından ozgurlestirici ki bu bağlamda Amina Wadud’un imamlığının İslâm’da yeni bir ictihattan cok yukselmeye devam eden dunya feminist hareketin bir uzantısı olarak” ortaya cıktığı değerlendiriliyor. Feminizm bir bicimde hep var olmus ancak bir dava olarak ele alınması İngiliz yazar Lady Mary Wortley Montagu (3) ile baslıyor. Lady Montagu’ya calısmalarında destek veren de ilerici” bir din adamı Piskopos Gilbert Burnet ki kendisinin İngiltere Kilisesi’nin Reform Tarihi” isimli bir de kitabı var. 1785’te Hollanda’nın Middleberg sehrinde kadınlara yonelik ilk populer bilim” dergisi cıkıyor. Yasalar onunde kadın erkek esitliğini savunan ilk kitap yine bir İngiliz’den Mary Wollstonecraft’tan. (4) İlginc olan Wollstonecraft ve esi William Goldwin’in donemin onde gelen ateistlerinden olmaları. Hatta anarsizmin onculerinden sayılıyor. 1800’ler vahsi kapitalizmin kok saldığı yıllar. Hele de İngiltere’de on bes-on altı saat gun yuzu gormeden cocuk cocuk calıstırılmak normal sayılıyor. Dahası erkeklerle aynı kosullar altında calısmalarına karsın kadınların ucreti erkeklerin ucretinin yarısını bulmuyor. Hal buyken feminist hareket hız kazanıyor. Avrupa’da baslayan reform hareketleri Amerika’da sekilleniyor. İlk kadın hakları konferansı 1848’de New York’ta Seneca Falls denilen yerde toplanıyor. İngiltere’deki cinsiyet ayrımcılığına karsı kısaca WSPU diye bilinen Siyasi ve Sosyal Kadın Birliği kuruluyor. Birlik uyeleri seslerini duyurabilmek icin siddet dahil hemen her yola basvuruyor hatta aclık grevine gidiyorlar. Donemin en etkin feministlerinden birisi unlu Marksist Emma Goldman. (5) On bes yasındayken zorla evlendirilmekten kurtulmak icin St. Petersburg’dan New York’a kacıyor. Orada anarsist hareketin icinde yer alırken issizlerle birlikte hareket ediyor. Doğum kontrol ve kurtaj yasaklarına karsı kampanyalar duzenliyor. Baskan Edgar Hoover’ın Amerika’nın en tehlikeli anarsistlerinden birisi” dediği Goodman yine Amerikan baskanlarından McKinley’e duzenlenen bir suikast girisiminde yer aldığı iddiasıyla birkac kez hapse giriyor; Rusya’ya geri gonderiliyor. Orada Bolseviklere katılıyor daha sonra İspanya icsavasında vurusuyor vs.vs. İkinci dalga feministler ve.... Boylesi bir arkaplânı haiz feminist hareket Birinci ve İkinci Dunya savaslarında askere giden erkeklerden bosalan mevkileri kadınların devralmalarıyla gucleniyor. Kadınlar fabrika isciliğinden yoneticiliğe kadar erkekleri aratmayacaklarını kanıtlarlarken esit ise-esit ucret” dusturunu hayata gecirmis oluyorlar. 1960’lı yıllarda yeni bir ivme kazanan feminist harekete ikinci dalga” deniyor. Avrupa ve Amerika’da ikinci dalga feministlerin birinci meseleleri kadının bedenini istediği gibi kullanma hakkı. Bu oncelikle kadınların cinsel ozgurluğu ardından doğum kontrol uygulaması ve cocuk aldırma hakkı anlamına geliyor ki basta Katolik ve Ortodoks olmak uzere Kilise.” İkinci dalga” feministlerinin Kilise’nin kadınları dısarıda bırakan yapılanmasını sorgulayarak baslattıkları hareket Amina Wadud’un imamlığına da zemin hazırlarken cekisme Ratzinger’in secimiyle doruğa ulasıyor. (1) 1491-1547 (2) Church of England (3) 1689-1762 (4) 1759-1797 (5) d. 1869