Turkiye Ermenileri Patrigi II. Mesrob 15 Nisan 2005 gunu Aksam Gazetesi muhabiri Burak Artuner i Kınalıada’daki patriklik konutunda kabul etti. Roportajın teyp cozumunu yayınlıyoruz: S: Turklerle Ermeniler Bin yıldır beraber yasayan bir halk. Bugun gelinen noktada bu beraberligin nasıl bir boyuta geldiğini dusunuyorsunuz? C: 20.Yuzyıl baslarında milliyetcilik ideolojisinin tum kesimlerde gelismesine bağlı olarak milli devlet kavramı guc kazanmıs bunun sonucunda cok uluslu imparatorluklarla etnik gruplar karsı karsıya gelmistir. Balkan Savası ndan yenik cıkan imparatorluğun İttihat ve Terakki hukumeti sonucta cok buyuk acılara ve cok buyuk bir katliama neden olan Ermenilerin goc ettirilmesi kararını vermistir. Sayı ne olursa olsun yuz binlerce insan olmus oldurulmus servetleri yok olmustur. Bu olay yuzlerce yıl suren dostluğa buyuk olcude zarar vermis karsılıklı guven ve sevgi kaybedilmistir. Karsılıklı intikam girisimleri ise bağları buyuk olcude zayıflatmıstır. S: Turkiye Ermenileri kendilerini nasıl hissediyorlar. Butun bu tartısmalar sizin icin zor olmalı? C: İki ates iki sevgili arasında kalmıs gibiyiz. İki ates arasındayız cunku ne dersek iki halk tarafından farklı yorumlanıyor. İki sevgili arasındayız. Cunku iki tarafı da seviyoruz. Boyle donemler bizim icin cok sıkıntılı. S: Ermeni Soykırımı iddialarına iliskin tartısmaların gundeme oturduğu bu gunlerde bu sorunun cozumu icin sizin onereceğiniz yol nedir? C: su anda benim gorduğum sey su: resmi tarihler carpısıyor. Boyle hic kimse hicbir yere varamaz. Mumkun olduğu kadar halkların bir araya getirilmesi lazım. Ben Ermeni asıllı Turk vatandasıyım. Yan komsum Musluman Turk. Aramızda bir yasam diyaloğu var. O benim cenazeme vaftizime geliyor. Ben onun cenazesine sunnetine gidiyorum. Bu herseyden once Ermenistan ve Turkiye yi ilgilendiren bir konu ucuncu unsurların mumkun olduğunca ortadan kaldırılması lazım. İki ulke halklarının birbirleriyle anlasma cabaları da ucuncu taraflar bastırıyor diye yapılmaması lazım. AB ymis ABD deki Helsinki Komisyonu ymus onlar herhangi bir sekilde dısarıda bu konuyu isliyorlar diye Turklerle Ermeniler bu konuyu zorla konusmaya baslarlarsa bir sorun var demektir. Allah Turkiye ile Ermenistan ı bu coğrafyada yan yana koymus. Bu coğrafya değismeyecek. Bu iki ulkenin halkları arasında yasam diyaloğu baslatmak lazım. Bunun icin ilk olarak sınırlar acılmalı kosulsuz olarak diplomatik iliski kurulmalı. İnsanlar aynı masada oturup birbirlerini tanıdıklarında Yunus Emre nin dediği gibi Tanıs oldukları nda değisik fikirlere sahip olsalar da birbirlerini kırmamaya calısır. 90 yıldır kesilen iliskiler 9 gunde duzelmez. Ama ilk adım atıldıktan sonra suyu kendi yoluna bıraktığınızda iliskiler duzelmeye baslar. S: Basbakan Erdoğan ın Ermenistan Devlet Baskanı Kocaryan a onderdiği ve 1915 olaylarını arastıracak ortak bir calısma grubu olusturulmasını onermesini nasıl değerlendiriyorsunuz? C: Diyalog girisimlerini nereden gelirse gelsin ben olumlu buluyorum. TBMM nin de ozel bir oturumla bu konuyu irdelemesine ben kim ne derse desin pozitif yaklasıyorum. Bir diyalog tesis edilmesi gerektiğini bunun baslangıc olduğuna inanıyorum. İki taraf ellerinde ne varsa acmaları lazım. S: Ermenistan ın bu mektuba olumsuz cevap vereceği soyleniyor. Bu sizce yanlıs bir tutum mu olur? C: Ben oyle siyasi birsey soylemek istemem. Ama ben diyaloğa karsı olmayı sakıncalı buluyorum. Kim tarafından olursa olsun. S: Turkiye 1915 olaylarının anlatıldığı Mavi Kitap ın bir propaganda kitabı olduğunu one surup bunun icin İngiliz Lordlar Kamarası na basvurma kararı aldı? Bu sizce doğru bir adım mı? C: Bu politik bir karar ve ben bu konuda fikir beyan edecek bilgiye sahip değilim. S: Turkiye Ermenileri Patrikliği diaspora olarak adlandırılan Avrupa ve ABD de yasayan Ermeniler tarafından sert elestirilere maruz kalıyor. Size Turk ordusunun baskısı altında korkak yasayan insanlar diye sesleniliyor. Turkiye de gercekten korku icinde mi yasıyorsunuz? C: Diasporanın elestirilerine gerekli gorduğumuz cevapları veriyoruz.Diasporayı homojen bir kitle olarak dusunmek doğru değil. Sesleri diğerleri kadar yuksek cıkmasa da bize karsı olanlardan cok bizi destekleyenler olduğu da kesin. Turkiye de bugun korku icinde yasadığımızı kimse iddia edemez. S: Kamuoyunda bir sure once bir anket konusuldu. Bu ankete gore Ermeniler Turklere Turkler Ermenilere buyuk oranda kız vermek istemiyor. Bu anket sonucları sizce neyi gosteriyordu? C: Bu anket halkların birbirlerini cok az tanıdığını ve on yargıların her iki tarafta da cok guclu olduğunu gosteriyor. S: Ermeni Patrikliği son tartısmalarda suskun kalmayı tercih ediyor. Suskun kalmanızın ozel bir nedeni var mı? C: Oncelikle bir katliamın soykırım olup olmadığı tartısması son derece politik ve hukuki bir sorundur. Bu konuda yetkili kurum ve bilim adamlarının fikirlerini soylemeleri doğru olur. Suskun kalmamızın ozel bir nedeni olmamakla birlikte son olaylar hala ulkemizde konunun iki taraflı olarak tartısılmasının mumkun olmadığını gostermektedir. Orneğin bir milyon Ermeni nin oldurulduğunu soyleyen bir romancı neredeyse hain ilan edilmistir. S: Gelisen son olaylardan sonra Turk halkının size karsı davranıslarında bir değisiklik oldu mu? Boyle bir rahatsızlığınız var mı? Halka ne gibi bir cağrı yaparsınız? C: En azından simdilik Turk halkında bize karsı bir değisiklik yok. Ancak bazı cevrelerin tum Ermeni halkını hedef alan kırıcı ve uzucu yayınlarının varlığı da inkar edilemez. Eğer bu eğilim devam ederse ozellikle halk kesimlerinde buyuk rahatsızlıklar doğması mumkun. Halka yapacağımız tek cağrı ne olursa olsun olayların tarih sayfalarında kaldığı ve bugun yasayan halkın bu konuda hicbir sorumluluğu olmadığıdır. S: Ermeni Patrikliği olarak Turk hukumetinden devletten ne gibi beklentileriniz var? Hukumetle yaptığınız gorusmelerde dile getirdiğiniz sorunlarınıza care bulunabildi mi? C: Turkiye Ermenileri nin diğer halklar gibi pekcok sorunu var. Patrikliğin hukmi sahsiyetinin tanınmasından el konan vakıf mallarının iadesine ve vakıfların gayrimenkul edinmesine kosulsuz izin verilmesine okullarımız icin yeni bir yonetmeliğin kabulune ve din adamı oğretmen yetistirmesine kadar pek cok sorunumuz var. Hukumetin samimi cabalarına inanıyoruz ama paradigmaların zihniyetin bu kadar cabuk değismeyeceğini de kabul etmek gerekiyor. Bu nedenle sorunlarımıza kesin ve koklu cozumler bulunduğu soylenemez. S: Turkiye deki Ermeni malları konusunda girisimleriniz var mı? C: Girisimlere olumlu cevap alınamıyor. Ozellikle 1974 yılından sonra 1936 beyannamesi nedeniyle hayırseverler tarafından vakıflarımıza verilen mulkler değisik nedenlerle vakıfların elinden alınmıstır. Bunların iadesi ya da tazmin edilmesi gerekir. Konu gerekirse İnsan Hakları Mahkemesi ne tasınır. Patrikhane olarak biz değil ama Ermeni cemaatinin sivil yoneticileri ve vakıfları konuyu AİHM e tasıyabilir. AİHM ile ilgili mevzuat Turkiye Cumhuriyeti tarafından imzalanmıs ve vatandaslarına tanınmıs bir haktır. Ben bu konuda dini acıdan sunu soyleyebilirim. Bir insan malını mulkunu bir gaye icin son arzusu olarak vakfediyor. Dinen ve etik olarak bu insanın vasiyetinin yerine getirilmesi gerekir. Kanunlarımıza gore de bunlara saygı gosterilmesi gerekir. Bu herhalde siyasi nedenlerle yapılmıyor. Bildiğim kadar Turkiye de 550 kadar mal mulk bu sekilde sorunlu. S: Turkiye nin AB ye uyeliğine iliskin Turkiye deki Ermeniler ne dusunuyor? C: Turkiye Ermenileri Turkiye Cumhuriyeti nin vatandaslarıdır. Turkiye Cumhuriyeti vatandaslarının insan ve azınlık hakları yonunden uluslararası standartlara ulasması Ermeni asıllılar dahil olmak uzere tum Turk vatandaslarının lehinde olacaktır. S: Turk bayrağına yapılan saldırılarla ilgili dusunceleriniz nelerdir? C: Bir bayrağa yapılan saldırı bir toplumun bir milletin haysiyetine yapılan bir saldırıdır. Son derece yanlıs ve uzuntu vericidir.