Gayrimuslimler arasından bu topraklar icin seve seve olecek insanlar cıktı. Kahramanlık madalyası alan Yuzbası Sokrat onlardan sadece biriydi. Ruhani liderler de askerliklerini yaptı Aram Andonyan Balkan Savası tarihi konulu kitabında sunları anlatıyor: Savasın cesitli cephelerinde ve Yanya da oldugu gibi gorevlerini fedakârane yerine getiren Ermeni askerler aynı sekilde batı ordularında da bu gorevlerini ifa ederek Turk komutanlar tarafından cesaret ve sadakatleri takdire sayan oldular. İstanbul da yayımlanan Alman yayın organı Osmanischer Lloyd un muhabiri soyle yazmaktaydı: Yanya savunmasında bulunan askerler arasındaki birkac yuz Ermeni cesaretle savastılar. Ermeni askerlerden biri subayını selamladıgı esnada o kadar yorgundu ki ayakta durmakta zorlanıyordu. Zorlukla silahına dayanmıs dizleri titremekteydi. - Neyin var? Ayakta duramıyor musun? diye sordu subay. - Gucum kalmadı ancak onemi yok. Hicbir acı cekmeden olebilirim yeter ki imparatorluğumuz Osmanlı İmparatorluğu ayakta kalsın diye cevapladı. Ermeni askerlere ovgu Askerliğinin 4. yılını ifa eden baska bir Ermeni asker de 4 yıl daha memnuniyetle askerlik yapabileceğini soyluyordu yeter ki Osmanlı kılıcı surekli parlasın. Aram Andonyan ın anlattığına gore Yanya da unlu olan Ermeni subaylarından biri de Eskisehirli Dikran Efendi dir. Delvino nun kuvvetlerinde gorevliyken savasın baslarında Vizani cevresinde Arnavut guclerini 2. mulazım olarak komuta eder. Gosterdiği cesaret ve basarıdan dolayı Esat Pasa kendisini herkesin onunde overek doğrudan savas alanında kendisine Mulazım-ı Evvel gorevini tevdi eder. Yuzbası kucakladı Yuzbası Baba Zuhtu Yanya da Vizani taraflarında savasan Eskisehirli 2 Ermeni askerin kahramanlıklarını anlatıyordu. Bu askerler ates altında yılmayıp Arnavut arkadaslarına guzel birer ornek olmuslardı. Yuzbası Ermeni soyunun sadakatine ve fedakârlığına cok sey borcluyuz diyordu. Kendisini dinleyenler arasında 2 Ermeni nin bulunduğunu gorunce yuzbası onları kucaklayarak optu. Seni de mi kaybettik! Yuzbası Sokrat İncesu 1964 te I. Dunya Savası nda Canakkale-Arıburnu Hatıralarım kitabını yayımladı. Rum olan İncesu kitaba su cumlelerle baslıyor: Kafkasya da Filistin de Arabistan collerinde ve nihayet -dunyayı yenenlerin yenildiği yer- olarak tarihe gecen Canakkale deki harplere istirak etmis değerli silah arkadaslarımla sevincli ve elemli gunler yasamıs bir Turk zabiti olarak hatıralarımı bu minik eserimde toplayıp nazarlarınıza arz etmeyi zevkli bir vazife telakki etmekteyim. Sokrat İncesu savasın butun dramlarına tanık oldu. Gozunun onunde binlerce Turk askeri sehit dustu. İncesu pek cok cephede savastı. Kirte cephesinde yaralandı. Sıhhiye erleri tarafından cephe gerisine getirildiğinde Kaymakam Ali Rıza Bey in Vah yavrum evladım Sokrat ım. Seni de mi kaybettik sesi hayal gibi geliyordu. Ancak 3 gun sonra gozlerini actı. İncesu olumu cephe gerisine erteleyenlerden olarak savastı. Cemal Pasa nın teftisinden gecti. Kendini Makineli tufek kumandanı Sokrat diye takdim etti. Filistin cephesinde 23. Piyade Alayı nın 12. Makineli Boluğu nu kumanda ederken Mustafa Kemal i gordu onun askeri olma mutluluğunu yasadı. Komutanlarından takdir gordu. Bir teftis esnasında Enver Pasa Mulazım Tahsin Efendi ve Yuzbası Sokrat ı cağırdı: Kahraman evlatlarım; bilhassa son harekâtta gostermis olduğunuz fedakârlıktan dolayı ordu sizi harp madalyasıyla taltif etmistir diyerek madalyaları takıp gozlerinden optu. Dusman ilerlemesin Kitapta 8. Boluk Kumandanı Sokrat Efendi ye gonderilen bir emir soyle: Mevzilerinizi sıkı tutunuz bulunduğunuz ara siperin yanlarına siper kazarak askeri bu siperlere yerlestiriniz. Dusmanın bir adım ileri atmasına eldeki tum kuvvetle karsı koyunuz. Sizi Allah a emanet ederim. Tabur kumandanı Mithat. İncesu kitabı su sozlerle bitiriyor: Canakkale Gelibolu Kanlısırt Arıburnu Kitre Seddulbahir ve I. Dunya Savası na sahne olan Canakkale harp sahalarını gezmek ve binlerce isimsiz vatan sehidinin yattığı bu mubarek toprakları ziyaret ederek ruhlarına bir Fatiha okumak her Turk un bir vecibesi ve yurt vazifesi olmalıdır. Vatanperver gayrimuslimler Osmanlı Teskilatı Mahsusası nın basında bulunan Esref Kuscubası der ki: su gerceği tarih onunde tekrarlamak isterim; Osmanlı İmparatorluğu nun sınırları icinde yasayan butun Rumlar Ermeniler Yahudiler asla hain değillerdir. Aralarında oz ve halis Turk kadar bu topraklara bağlı hatta bu topraklar icin seve seve olecek insanlar cıkmıstır. En nazik ve buhranlı gunlerde bircok Ermeni ve Rum vatandaslarımızdan en vatanperver Turkleri gıpta ettirecek yakınlık gormusuzdur... Bu ahlak sahibi kadirsinas insanlar bizlerle beraber gulmus beraber ağlamıslardır. Malta surgunleri icinde Rumlar Ermeniler Yahudiler vardır. Ataturk ne dedi? Unsur-u hakim olan Turklerle tevhid-i mukadderat (kader birliği) etmis sadık bazı unsurlarımız vardır ki bilhassa Museviler bu millete ve bu vatana sadakatlerini ispat ettiklerinden simdiye kadar mureffehen imrar-ı hayat (hayat surmek) etmisler ve bundan boyle de refah ve saadet icinde yasayacaklardır. (İzmir İktisat Kongresi 2 subat 1923) Serdarı Ekrem ve Harbiye Nazırı İzzet Pasa: Her hususta Yahudi askerlerimizden fevkalade memnun olduk. Galatasaraylı sehitler Galatasaray Lisesi nin icinde Vatan Uğruna sehitlerimiz diye bir bolum var. Mermer bir kitabe uzerine isimler yazılmıs. Kitabenin sağ ve solunda ise sehitlerin fotoğrafları var. Galatasaraylı bu sehitlerin icinde gayrimuslimler de var. Abdurrahman Robenson: Turkiye de izcilik hareketinin kurucusu. Gonullu olarak gittiği I. Dunya Savası nda 11 Nisan 1915 te Erzurum da sehit oldu. Galatasaraylı futbolcu olan Robenson cepheye sevk edilirken Ali Sami Yen e yazdığı mektupta goğsunde Galatasaray flaması tasıdığını olurse onunla gomulmek istediğini soyler. Yakup Robenson: Gonullu olarak I. Dunya Savası na katıldı. Abisi Abdurrahman Robenson un cephede olumunden bir yıl sonra 16 Aralık 1916 da Sina Colu nde sehit dustu. Mıgırdic Dikranyan: Mekteb-i Sultani II. sınıf talebesi ve kulubun I. takım futbolcularından olduğu halde I. Dunya Savası na gonullu olarak katılır. Temmuz 1916 da Bitlis te sehit olur. Agop Elmasyan: 1880 Mekteb-i Sultani mezunudur. 60 yasında olmasına rağmen I. Dunya Savası na gonullu doktor olarak katılır. Canakkale de yaralıları tedavi ettiği sırada bombardıman sonucu 23 subat 1918 de sehit duser. Kurtulus Savası nda Yahudilerin tutumu İspanya surgununden kacıp Osmanlı ya sığınan Yahudiler Osmanlı ve Cumhuriyet le tevhid-i mukadderat (kader birliği) etmisler. Canakkale Savası nda olduğu gibi Kurtulus Savası nda da bunun bircok orneği var. İzmir de Yunan ordusunun cektiği bayrağı indiren Yahudi genci Nesim Navaro dur. Yunan ordusunun İzmir i isgalinden sonra bolgeye gelen Yunan Kralı Konstantin dini cemaat heyetleriyle gorusur. Yahudilerden de Yunan yonetiminden memnun olduklarını ifade eden bir beyan talep eder. Yahudi cemaati baskılara rağmen bu isteği yerine getirmez. İzmir de Boaz Efendi Menase Bayındır da Jak Uziyel Bergama da Benjamen Katan Cesme de Salamon Tuvi Aydın da Behor İsak Halegua Bursa da David Saba İstanbul da Albert Kohen Dr. Jak Behar ve Dr. Robert Behar Becerano... Turklerin yanında yer alır surekli Turk tezini savunurlar.