İmparatorlugun oteki cocukları Osmanlı yla aynı kaderi paylastı. Balkan Birinci Dunya ve Kurtulus Savası nda sehit dusen 315 saglıkcı subayın 100 u gayrimuslim Turk askeri Turkiye de bugun 2500 Rum 25 bin Musevi 65 bin Ermeni ve 15 bin kadar Suryani vatandasımız var. İmparatorluğun oteki cocukları Gayrimuslim Vatan sehitleri yazı dizisi yuzyıllar once bu topraklarda buyuk bir basarıyla gerceklestirilen barısı bugun ve yarın da yasatmaya dair fotoğraflara vurgu yapıyor. Tarihin farklı sayfalarında bu topraklar icin sehit dusen gazi olan gayrimuslimler de var.. İmparatorluğun cocukları Canakkale de Filistin de sark Kafkas cephele-rinde Irak ta Galicya da Romanya da Yanya da Sırp Karadağ da... Mehmetcik le omuz omuza carpısan aynı siperde ruhunu teslim eden İsak İlya Simon Mihail Yuala Murdaray Nesim Kasapyan Yanko Kostanti Yorgi Yakup Agop Bedros Dimitri Esteban Liyon Kirkor Berho Hıristo Mison Sarafyan Lahdo Savme... İmparatorluğun oteki cocukları Osmanlı yla aynı kaderi paylastılar. Savastılar. Olduler. Bu arada yanlıs yapan baska saflarda yer alanlar olmadı değil. Bazı gayrimuslimlerin yanlıs yaptığı gerceği asla hepsini kusatıcı değil. Her ve bazı ayrımını iyi yapmak gerekiyor. Uzayan sehit listeleri Cephede sehit dusup aynı mezara gomulen Ahmet Agop Hristo Simon Yako un bıraktığı fotoğraf bugun bizim butun unsurlarımızla birlikte yasamamızı kader haline getiriyor. Birlikteliğin zirvesini isaret eden bir final fotoğrafı en iyi kare olarak duruyor cepheden kalan renksiz son fotoğraf olarak. Albay Adnan Atac 1997 de 20. yuzyılda sehit olan Turk sağlık subayları adlı bir kitap yayımladı. Daha doğrusu Balkan Savası nda I. Dunya Savası nda Kurtulus Savasında sehit olanların listesi. 315 sehidin 100 u gayrimuslim Turk askeri. 1918 e kadar askeri hekim olarak gorev yapan Mazhar Osman ın da Harbiye Nezareti Sıhhiye Dairesi İstatistik subesi nden aldığını belirttiği listedeki 215 sehidin 82 si gayrimuslim. Bir tıp kongresinde Mahzar Osman su cumlelerin ardından listeyi okuyor: Fedakâr isimler Aziz meslektaslarım ve muhterem efendiler Bugun mevsim munasebetiyle musamerelerimize fasıla veriyoruz. Beseriyetin basına gelen felaketlerin en buyuğu olan bu harp esnasında vazifeyi tıbbiyesini ifa ederken bircok kahraman etıbba (tıpcılar) arkadaslarımız mahv ve helak oldu. Onların sayan-ı tebcil (Yukseltmeye layık) olan buyuk namlarının musameremiz tarihinde kemal-i teessurle zikir edilmesini hepimiz samimi kalple arzu ederiz. Her yerde her vesile ile yasamaya layık olan o fedakâr isimlerin onların en ziyade acıyan hatıraları ile en ziyade yasayan siz efendilerimin huzurunda tekrarı farzdır... Listeyi iste kemal-i teessurle (uzuntuyle) okuyorum. suheda-yı musarun ileyhimin (adı gecen sehitler) hatıralarını tazimen ayağa kalkmanızı rica ederim. Osmanlı ve gayrimuslimler Osmanlı da tebaasını kucaklamıs bir sistem vardı. Meclis i Mebusan ın 1/3 u gayrimuslimdi. 1856 Tanzimat ın ilanı dahil o donemde ne Avusturya ne Avrupa ve ne de Rusya da boyle bir parlamento yoktu. Butun vilayetlerdeki idari meclis uyeleri mahkemeler ve devlet burokrasisi karmaydı. Osmanlı tebaasının diline dinine ibadetine ve ticaretine karısmıyordu. Tebaa merkezi yonetimin otoritesini kabul ettiği surece her topluluk kendi icinde gelismeye ve ilerlemeye acıktı. Bir imparatorluktu Osmanlı. Basarılı olanlar ust seviyelere cıkabiliyorlardı. Bir zamanlar kalemiye cevresinde tercuman ve diplomat olarak calısan sadece birkac Rum varken 1876 ya gelinceye kadar Hıristiyan memurun bulunmadığı devlet dairesi kalmamıstı. Tarihci İlber Ortaylı nın da belirttiği gibi 19. yuzyılda ne Avrupa da ne de Rusya da hâkim ulusun dısında herhangi bir dini-etnik gruptan devlet adamına rastlanılmazken Osmanlı İmparatorluğu nda Hıristiyan ve Musevi nazırlar sefirler valiler hatta uluslararası konferans ve barıs antlasmalarına gonderilen gayrimuslim murahhaslara sıkca rastlanıyordu. Suryaniler Suryaniler bugun de yoğun olarak Mardin il merkezi ve ilce koylerinde yasıyorlar. Diyarbakır Hatay Elazığ ve Adıyaman da da kucuk Suryani toplulukları var. Son 50 yıl icinde İstanbul da da bir Suryani topluluğu olustu. Bugun 2500 u guneydoğuda 10 bini İstanbul da olmak uzere Suryani nufusu 15 bin civarındadır. Suryaniler de gayrimuslim vatan sehitleri tablosunda yerlerini alıyorlar. 1911 de Midyat ın Alagoz koyunden 19 kisi askere alınıyor ve cepheye sevk ediliyor. Birkac yıl sonra giden 19 kisiden yalnızca 3 kisi koyune donuyor. 16 kisi sehit dusuyor cephede. Ne yazık ki bugun onlardan sadece besinin ismi biliniyor: Lahdo Kate Savme Abdalla saobo Slivo İsıh Hannıko Gevriye Bahat. Suryanilerden de Kore gazileri var orneğin Melke Aslan. Ermeniler 28 Ekim 1927 de yapılan ilk nufus sayımına gore Turkiye nin nufusu 13.648.270 tir. İstanbul un nufusu da 690.735 tir. İstanbul daki Ermeni sayısı ise 52.675 tir. Anadolu da da aynı tarihte 27.809 Ermeni vardır. Osmanlı doneminde Ermeniler siyaset sahnesinde yoğun olarak gorulmekteydi. 1876 Mesrutiyet meclisinde 9 1908 II. Mesrutiyet ve 1914 meclislerinde 11 er milletvekili vardı. Rumlar 1914-18 arası pek cok Rum Anadolu yu terk etmek zorunda kaldı. Coğu İstanbul ve İzmir e geldi. 1920 lerde İstanbul un Rum nufusu 150 bine yakındı. 1923 ten sonra hem kendiliğinden gidenler hem de mubadil kabul edilenlerle birlikte sayı 100 binlere dustu. Zaman icinde Rum nufus iyice azaldı. Museviler Osmanlı sistemi icinde gorev yapan Museviler saray doktoru hukumet tabibi ve askeri hekimler hariciye mensupları oğretim uyeleri gibi sınıflandırılır. Sanki cephede yoktular... Bizde Mehmetcik kavramının cağrıstırdığı isimler Ahmet Mehmet Ali Mustafa olmustur. Bu ulkede yuzyıllardır birlikte yasadığımız gayrimuslimler var. Osmanlı da pasa konumuna kadar yukseldiklerini padisahların ozel iltifatlarına mazhar olduklarını biliriz ama onların isimlerini biz Mehmetcik icinde saymıyoruz. Sanki savas zamanı bu insanlar cepheye hic uğramamıs aniden ortalıktan kaybolmus gibi bir kanaat olusmus. Gercek oyle değil. Mehmetcik le aynı cephede omuz omuza bu vatan icin dusmanla savasan gayrimuslimler de var. Baska Yuzbası Sokrat lar da var Emekli Albay İsmail Ozdilek askerliğin yanında tarih ve sinemayla da ilgili. Kurtulus dizisi ve bazı filmlerde askeri danısman olarak gorev aldı. I. Ordu nun Dunu ve Bugunu Depremde Askerlerimiz Gecmisten Gunumuze Turk askeri adlı belgesel filmleri TRT ile birlikte yaptı. Ozdilek in calıstığı Gelibolu film projesi Azerbaycan da Turk izleri 18. yuzyıl Osmanlı mimarisi Papa Roncall Nuh un Gemisi Dunu ve Bugunu ile Kırım tarihi Yurtici ve yurtdısı kıslalarımız Turkmenistan belgeseli gibi bircok proje de hayat bulmayı bekliyor. Gayrimuslim Vatan sehitleri de Ozdilek in cekmek istediği belgesellerden. Ozdilek Gelibolu film projesini yaparken Rum asıllı yuzbası Sokrat İncesu nun hatıratı dikkatini ceker. Sokrat Canakkale Suveys harplerine katılmıs ve cesaretinden dolayı madalyayla odullendirilmis. Baska yuzbası Sokrat lar da var mı diye arastırmaya koyulmus Ozdilek. Gormus ki I. Dunya Savası nda İstiklal Harbi nde Kore Savası nda hatta PKK ile yapılan mucadelede sehit olan gayrimuslimler var.