Rum bir yurttas yabancı uyruklu TC vatandası mıdır? Boyle bir soru yok; ama İstanbul 2 nolu İdare Mahkemesi nin boyle bir kararı var. Dahası kimi yargı kararlarında yerli yabancılardan soz ediliyor. Bu ornekleri avukat Fethiye Cetin İnsan Hakları Dernegi (İHD) İstanbul subesi nin İnsan Hakları haftası programları cercevesinde Cumartesi gunu sisli Kultur Merkezi nde duzenledigi Azınlık Hakları panelinde aktardı. sube Baskanı avukat Eren Keskin in kolaylastırıcılığında gerceklesen panelde Cetin ile birlikte gazeteci Rıdvan Akar ve arastırmacı İsmail Goldas azınlık haklarını hukuksal boyutu tarihi gelisimi ve gunumuzdeki durumu acısından tartıstılar. Arastırmacı İsmail Pehlivan ise kalp krizi gecirmesi nedeniyle panele katılamadı. Hayli canlı tartısmaların yasandığı yuz kadar kisinin katıldığı panelde tartısma azınlık ve asli unsur baslıklarında yoğunlastı. Akar: Yahudiler ve Lozan dan vazgecme Gazeteci Akar azınlık sorununu Cumhuriyetin kurulusundan bugune ozetledi ve sorunun tartısılır kılınmasının ancak 1990 larda mumkun olabildiğini soyledi. Kurt sorununun kendisini politik realite olarak dayatmasıyla birlikte azınlıklar da konusulmaya baslandı. O zaman kadar sorun somuruculerin 5. kol faaliyetleri icinde değerlendiriliyordu. Solun da konuya genelde mesafeli kaldığını aktaran Akar onemli bir ornek olarak da sefik Husnu nun Turkiye Komunist Partisi olarak 3. Enternasyonal e azınlıkların fasist yonetimin ayrımcılığına uğradığını rapor etmesini gosterdi. . Azınlıkların Lozan antlasmasında tanınan haklarını kullanamadıklarını orneklerken yabancı isyerlerinde Turkce konusma zorunluluğu dolayısıyla Vakko nun sahibi Vitali Hakko dan bir alıntı yaptı: Babam eve geldi isten ayrılmak zorunda kaldığını anlattı. 1925 te Yahudiler Lozan da 42. maddeyle gayrimuslim azınlık olarak kendilerine tanınan haklardan karsılıksız vazgectiklerini acıklamıslardı. O halde Ermeniler ve Rumlarda benzeri bir sonuc alınmalıydı! Ermeni cemaati yonetimin sayısında oynayarak benzeri sonuc alındıysa da Rumlarda da yonetimde uye sayısının değistirilmesine rağmen istenen sonuc alınamadı. Once terorist sonra kufur Akar varlık vergisi uygulamasının yanı sıra 20 kura askerlik uygulaması olarak bilinen 20-45 yas arası gayrimuslim erkeklerin 15 gunde askere alınması uygulamasından soz etti. Askere alınmalarına karsın hic kimseye askeri uniforma giydirilmemis ve ellerine silah verilmemisti. BU zorunlu askerlik esasında zorunlu calısma seklinde yasanmıstı. Ankara Genclik parkı bu uygulamanın urunuydu. 1980 lerde ASALA ile terorist olan Ermeniler PKK ile birlikte artık kufurduler.. Azınlıkların kamu gorevine asla kabul edilmediklerini aktaran Akar konusmasını bir ornekle bitirdi: Agop Sivasiyan nahiye muduru olmak istiyorum diyordu. Ama bu mumkun olamadı; cunku imkansız. simdi Ermenilerden belediye baskan yardımcıları var... Ermeni oyları icin boyle gerekiyor da... Cetin: Esitlik ve ayrımcılık Avukat Cetin 16. yuzyıldan gunumuze uluslar arası belgelerde azınlık haklarının gelisimi uzerine konusurken ikiz Sozlesme olarak bilinen Birlesmis Milletler (BM)-1966-Ekonomik Sosyal ve Kulturel Haklar Uluslararası Sozlesmesi ile Kisisel ve Siyasi Haklar Uluslararası Sozlesmesinden 1975 Helsinki ve 1990 Kopenhag belgelerinden soz etti.... Birlesmis Milletler azınlıklar icin ayrımcılık yasağı ve esitlik ilkesi getirdi. Sovyetler Birliği nin cokmesiyle birlikte; Avrupa korktu ve catısmayı pasiflestirmeyi amaclayarak azınlıklarla ilgili duzenlemeler getirmeye basladı. Esitliğin sağlanması ayrımcılığın kaldırılması da her zaman sorunu cozmuyor... Kultur dil eğitim bu yaklasımla cozulemiyor... Azınlık egemen olabilir mi? Azınlık meselesi hic de kolay değil diyor Cetin iste bu yuzden henuz uluslar arası anlamda uzerinde uzlasılmıs bir tanım yok; cunku devletler kendilerini bağlamak istemiyor. Yine de azınlıkları tanımlamak mumkun: Nufusun geri kalanından farklı dinsel dilsel kulturel egemen olmayan ozelliklerinin gelistirmek icin acık ya da ortuk dayanısma gosteren topluluk. Azınlık egemen olamaz mı? Cetin bu noktada Suriye ve Guney Afrika orneklerinden soz ediyor. Son olarak Cetin son zamanlarda Kurtler ve Alevilerin biz azınlık değiliz acıklamaları bağlamında Musluman azınlık olarak da Kurtler ve Arapların akla geldiğini soyledi. Goldas: Kurt delegeliğinden istifa eden delege Arastırmacı Goldas Kurtler bağlamında daha cok Lozan ve Sevr ile azınlık olmamak ama asli unsur olmak uzerinden konustu. Azınlığın hamamda bile pestamalı farklıdır . Tanzimat sırasında Mithat Pasa azınlık haklarını getiriyor... Sevr Kurt sorunu ortadan kaldıracak bir metin değildir. Goldas a gore; Amasya da Kurtlerin toplumsal ve kulturel hakları verilecek kararına varılıyor ve Amasya protokolu imzalanıyor. Sevr gorusmelerine Kurt delegesi olarak serif pasa gonderildi. Tartısma baslayınca da Kurt delegeliğinden istifa etti. ... Lozan gorusmelerinin ilk delegasyonunda yer alan Zulfu Tigrel ise donduğunde hastaydım hic odamdan cıkmadım diyor... Yani Lozan gorusmelerine katılmamıs oldu. Tigrel in delegasyonda olduğu halde gorusmelerine katılmaması karsın Goldas Kurtlerin Lozan ın tartısma konuları arasında yer aldığını soyluyor. Yani Kurtlerin inkarı ne Kurtulus savasında ne de Lozan da vardı. İnkar sonra geldi 1925 te dil olarak Kurtce 1930-1940 larda Kurt lafı tamamen ortadan kalktı. İlk yerlesik halk Lozan konferansında Kurtler tartısılıyor... Bekir Sami bey Kurtlerle uğrasmayın biz onlara ozerklik tanıyacağız diyor. Kurtlerin inkarı ne kurtulus savasında ne de Lozan da vardır... 25 de dil 30-40larda Kurt lafı ortadan kalktı. Goldas ın yer yer alıntılarla Kurtlerle ilgili olarak dile getirdiği soylu halk ve ilk yerlesik halk gibi tanımlamaları Kurtlerin azınlık olmadığı asli unsur olduğu gorusleriyle birlikte tartısmaya yol actı. Azınlık olmama durumu Aleviler icin de konu oldu. Sonunda Anadolu topraklarında Ermeniler ve Rumların da en az Kurtler kadar yerlesik oldukları genel kabul gordu. Soyluluk uzerineyse salondan matematik oğretmeni olduğunu soyleyen bir kadın dinleyicinin konusmasıyla panel son buldu. Oğretmen olarak cocuklara Turkum doğruyum calıskanım... soyletiyorum; bunun yerine Kurdum Doğruyum... olur mu? Soyluluk olarak bakacaksan o zaman butun halklar soyludur... Cekinmeden tartısmanın yollarını bulmalıyız...