Tartısmalı Ekumenik unvanının tarihi de gerilim dolu bir film gibi Fener Rum Patrigi nin kullanmak istedigi tek kelimelik ekumenik sıfatı gecmisi yuzyıllar oncesine dayanan bir gerilimi tırmandırıyor.. 1500 yıldan beri tartısılan unvan Fener Rum Patriği nin kullanmak istediği tek kelimelik ekumenik sıfatı gecmisi yuzyıllar oncesine dayanan bir gerilimi tırmandırıyor. Patrikhanenin gizli emellerinden soz eden internet siteleri ihmal edilirse ekumenik unvanı cevresinde alevlenen tartısma son olarak ABD Buyukelcisi Eric Edelman ın Rum Ortodoks cemaatinin ileri gelenlerine verdiği yemeğin davetiyesiyle gundeme geldi. Son olarak cunku Yunanca aslından evrensel olarak cevrilen aslında evrenselden cok ortulu hukumranlık icererek Cihansumul anlamına gelen bu kelimenin oykusu hareketli bir macera filmi gibi. 17 Aralık ta AB ile yapılacak gorusmelerin gerilimi bu macera filminin kritik sahnelerini fena halde hatırlatıyor. OSMANLI GELENEĞİ Peki ama Patriğin Ekumenik olması ne anlama geliyor ve neden Turkiye yi bu kadar ilgilendiriyor? Bu sorunun Hıristiyanlığın ilk yıllarından Osmanlı İmparatorluğu nun cokusune ve Lozan a kadar gelisen hayli uzun bir yanıtı var. Patrikhane nin ekumenik unvanı Bizans ın fethinden 1000 yıl onceye besinci yuzyıla uzanıyor. Sadece din isleri icin verilen bu unvan zamanla Patriklerin dunyevi islere girismesine de engel olamadı. İstanbul un Fethi nden sonra Fatih in Katolikliğe karsı alternatif bir guc olarak Patrikhane ye dokunmaması ve ustelik Patrik tayin etmesi uzun yıllar bir Osmanlı devlet geleneği olarak kaldı. Patrikhane de bir kral olmadan en ust otorite haline gelmisti. Ancak bu gelenek zaman zaman kesintiye de uğradı. 1821 yılında patlayan Mora İsyanı nda rol oynayan Etniki Eterya orgutunu kontrol ettiği icin Patrik Gregoryos dini kostumuyle bugun Kin Kapısı olarak adlandırılan kapıya asıldı. 1861 yılında Sultan Abdulaziz tarafından onaylanan Nizamname ile Patrikhane Patriğin dısında dort metropolit ve sivil isler icin 12 kisilik St. Sinot tarafından idare edilmeye baslandı. YAZILI OLMAYAN ANLAsMA Turkiye Cumhuriyeti nin olup bitenlere itirazı ise Lozan Anlasması nın zabıtlarında yer alan ve yazılı olmayan mutabakata dayanıyor. Bu mutabakatta ekumenik unvanı gecmiyor ancak Fener Rum Patrikhanesi nin yetkileri sadece İstanbul daki Rum Ortodoks azınlığın dini ve ruhani lideri olmakla sınırlanıyor. Oyle ki Patrikhane Rum cemaatinin temsilcisi sayılmadığı gibi bu cemaat ile Turk makamları arasında aracılık dahi yapamıyor. Tuzel kisiliği bulunmuyor ve 1923 tarihli bir Valilik Tezkeresi ne dayanıyor. Bu yuzden mulk edinemiyor okul acamıyor vakıf ya da dernek kuramıyor. Tezkere patriğin Turk vatandası olmasını ve Turkiye deki metropolitliklerde gorev yapmıs olmasını ongoruyor. Ancak ekumenik sıfatının kaldırılmasıyla ilgili ilk kriz 1925 yılına dayanıyor. Basbakanlık Devlet Arsivleri nde bulunan 13 Ağustos 1925 tarihli belge Atina da cıkan Elektros Petos gazetesinde yer alan Turkiye nin St. Sinot meclisi toplantılarında hukumet komiseri bulunduracağı ve ekumenik unvanını kaldıracağına dair habere yer veriyor. Peki Patrikhane ekumenik unvanını kullansa ne olur? Uzmanlara gore devletin sınırları asan herhangi bir dini otoriteyi bu bicimde kabul etmesi halifelik ve benzeri kurumların da baska isimler altında canlanması anlamına gelebilecek bir gelisme. Ayrıca Patrikhane nin ruhani isler dısında dunyevi islere de yonelmesi uluslararası politikada Turkiye nin komsularla arasını bozabilir. 1844 de butun dunya icin ust duzeyde din adamı yetistirmek uzere acılan Heybeliada Ruhban Okulu ekumenlik unvani icin stratejik bir merkez olusturuyor. Ancak okuldaki yabancı oğrencilerin Turkiye aleyhine casusluk gibi faaliyetlere giristiğinin tespit edilmesi 1964 yılında yabancı oğrenci kabulune son verilmesine yol actı. Heybeliada Ruhban Okulu 1971 yılında Ozel yuksekokulların devletlestirilmesi kararıyla oğrenimine ara verdi. Ancak Turkiye nin bu konuda pek de tutarlı bir politika izlediği soylenemez. 1948 yılında Amerika tarafından gonderilen ABD vatandası Patrik Athenogoras ın Turkiye tarafından kabul edilmesi Lozan daki sozlu mutabakatın delinmesi anlamına geliyordu. Athenagoras Turkiye ye ayak bastığı gun hızlı bicimde Turk vatandaslığına gecirilmisti. Heybeliada daki Ruhban Okulu da yine Athenagoras doneminde bir teoloji fakultesine donusturuldu. Ataturk tarafından 7 ye indirilen metropolit sayısı ise yeniden 12 ye cıkarıldı. Athenagoras ın bir baska ozelliği ise Konstantinopolis ve Ekumenik Patriği unvanını kullanmasıydı! Bu eski ekumenlik tartısmasının en kritik yanı ise AB ile yapılacak muzakerelerin arefesinde yeniden ve guclu bicimde alevlenmis olması.