Ermenistan Parlamentosu 23 Agustos 1990 yılında yayınlanan Bagımsızlık Bildirgesinin 11. maddesinde Turkiye nin doğu Anadolu Bolgesini Batı Ermenistan olarak kabul etmektedir. Ermenistan Anayasası’nın 13. maddesinin 2. paragrafında ise Ermenistan Cumhuriyeti’nin resmi Devlet armasında Ağrı dağı bulunmasına rağmen 1991 yılında bağımsızlığını kazanan Ermenistan’ın siyasi varlığını tanıyan ilk ulke Turkiye olmustur. 1993 yılında Ermenilerin Azerbaycan topraklarının yuzde 20 sini isgal etmesiyle baslayan surecte karsılıklı olarak iki ulkenin iliskilerinin bozulmasına sınır kapısının kapanmasına ve sorunun bugunku haliyle uluslar arası platforma tasınmasına neden olmustur. Agos gazetesi Genel yayın Yonetmeni Hrant Dink’in de 18 Kasım 2004 tarihinde Birgun gazetesindeki İlk adımın onemi” baslıklı yazısında Kusaktan kusağa aktardığı travmasından kurtulamadıkca Ermeni dunyasının huzurlu bir gelecek kurması mumkun gozukmuyor. Tarihi surecin kara bir kesitine takılı kalısı ifade ediyor bu travma. Ne yazık ki Ermeni dunyası o kesitten bir turlu bugune tasıyamıyor kendisini. Ne yani o gunleri unutalım mı? diye haklı bir isyan gosterilebilir elbet. Gereksiz bir isyan olur bu. Travmadan kurtulmayı ve normallesmeyi gecmisi unutmak olarak algılayanların bir yanılsaması sadece.” diyerek sorunun gecmisten gunumuze Ermeniler tarafından nasıl tasındığını dile getirmistir. Dink Birgun’deki yazısında ayrıca iki ulke arasındaki sorunların aslında yine aynı iki ulke tarafından cozulebileceğini acıklarken bir bakıma Erivan’ın son gunlerdeki yumusama politikalarına da bir nebze olsun acıklık getirmektedir. Ermeni Sorunu nun konusulduğu alan ucuncu ulkelerin parlamentoları olmamalıdır bizzat olayların asli tarafları ve bizim topraklarımız olmalıdır.” Yani bugune kadar uluslar arası platformda cesitli sekillerde gundeme getirilen ve iki ulke arasındaki iliskilerin gerilmesine neden olan sorunların ucuncu ulkelerin bu soruna mudahale etmesiyle isin iyice icinden cıkılmaz hale getirileceğini anlatmaktadır. KOCARYAN’IN SICAK ACIKLAMALARI Turkiye nin Ermenistan a yonelik ambargosunu Dağlık Karabağ sorununa bağlayan Kocaryan iki ulke arasındaki iliskilerin ucuncu bir ulke tarafından belirlenmemesi gerektiğini vurgulamıstır. Ayrıca Kocaryan gazeteye yaptığı acıklamada Ermenistan’ın da iliskilerin gelismesini Kıbrıs sorununun cozumune bağlamadıklarını acıklamıstır. Kocaryan’ın bu acıklamalarından sonra su husus uzerinde durmak son derece onemlidir; Ermenistan’ın Azerbaycan’la Dağlık Karabağ sorununda ucuncu ulke olarak Turkiye’nin bu olaylara mudahale hakkının olmadığını savunurken kendi ulkesinin sorunlarını uluslar arası platformlarda tartısmasını normal karsılamaktadır. Uluslar arası platformda istediği desteği elde edemeyen Kocaryan’ın Ermenilere yonelik soykırımın kabul edilmesi bizim icin cok onemli ancak kosul değildir” acıklamasını uzlasmaya yonelik ilk adım olarak değerlendirebiliriz. İKİLİ İLİsKİLERDE SON DURUM Kocaryan’ın Ermeni Azeri ve Turk basınında buyuk yankılar uyandıran son gunlerdeki ılımlı tavrını neden değistirdiğinin cesitli nedenleri bulunmaktadır. 28-29 Haziran 2004 tarihinde İstanbul’da gerceklestirilen NATO zirvesine katılmayan Kocaryan Turkiye’nin sozde soykırımı tanımadığını gerekce gostermis ve Ermenistan Turkiye olmadan da yasayabilir” ifadelerini kullanarak iki ulke arasında gerginliği tırmandırmıstır. Kocaryan 20 Kasım 2004 tarihinde Alman Die Welt” gazetesine verdiği demecte ise Ermenistan`ın Turkiye ile iliskilerinin normallestirilmesine yonelik gorusmelerin baslaması icin one surulen ``soykırım`` iddialarını Turkiye`nin kabul etmesi konusunda ısrarcı davranmayacağını acıklaması Turk Ermeni ve Azeri basınında buyuk yankılar uyandırmıstır. Die Welt gazetesi muhabirinin 1915 te yuz binlerce Ermeni nin Jonturkler tarafından hapsedilmesi zorla goce tabii tutulması ve oldurulmesi nedeniyle ozur beklemiyor musunuz? sorusuna Ermenilere yonelik soykırımın kabul edilmesi bizim icin cok onemli. Ancak bu asla ikili iliskilerin gelistirilmesi icin kosul olmadı diye cevaplayan Kocaryan yasananların gercek olduğunu bunu kimsenin inkâr edemeyeceğini one surmus ve Eğer Ankara bu gerceği kabul ederse normallesme doğrultusunda cok buyuk bir adım olacaktır acıklamasını yapmıstır. Kocaryan’ın bu acıklamaları NATO zirvesi oncesi acıklamaları ile adeta taban tabana zıttır. Kocaryan’ın yaptığı bu acıklamaları değerlendirirken Ermenistan’ın Turkiye ile sınırı belirleyen 1921 Kars antlasmasını hala tanımadığını unutmamak gerekmektedir. Yani Turkiye ile iliskileri duzeltmek isteyen Ermenistan kendine duseni her zamanki gibi yapmazken Dağlık Karabağ konusuna da Turkiye’nin mudahale etmemesini istemektedir. Ayrıca durumun hic de gorunduğu gibi olmadığına dair sık sık Ermeni ve Azeri basınında haberler yer almaktadır. Ermenistan Dısisleri Bakanlığı Sozcusu Hamlet Gasparyan; Ermenistan’ın sozde soykırımının uluslararası alanda tanınması politikasının değismediğini ve bir dıs politika onceliği olmayı surdurduğunu” acıklamıstır. Gasparyan ayrıca Turkiye ile iliskilerin normallestirilmesine katkıda bulunmak amacıyla Erivan’ın izlediği politikalarda değisiklik yapabileceğiyle ilgili olarak Meclis’e sunulan butcede kısmi azalmaya gidilmesi yoluyla gerceklesebileceğini acıklamıstır. SONUC Kocaryan’ın acıklamalarından da anlasıldığı gibi uluslar arası arenada istediği sonucu elde edemeyen komsumuz Ermenistan simdide uzlasma yoluna gitmektedir. Ermenistan’ın bu ılımlı tavrı karsısında AB’ye girme yolunda hızlı değisimler gecirmekte olan Turkiye’nin de buna sıcak bakacağını soylemek mumkundur. Ermenistan’ın son gunlerdeki ılımlı acıklamalarına zemin hazırlayan etkenleri su sekilde sıralamak mumkundur; 1.Kocaryan soz konusu politikalarının sonuc vermeyeceğini anlaması ve farklı bir taktik arayısı. 2.11 yıldır kapalı olan sınır kapısının Ermenistan uzerindeki ekonomik etkilerinin farkına varılması. 3.AB’ye girmeye hazırlanan Turkiye’nin dunyadaki imajını kapalı olan sınır kapısı yoluyla olumsuz etkileme dusuncesi. 4.Kars (Turkiye)-Ahalkalak (Gurcistan)-Tiflis guzergahı uzerinden bir demiryolunun dosenmesi projesi ve bu projenin Turkiye yi Ermenistan uzerinden Gurcistan a bağlayan mevcut demiryolunun calıstırılmasını sıfıra indirmesinin Ermenistan uzerinde uyandırdığı psiklojik baskı. (Nitekim bu konuyla ilgili olarak Rus haber ajansı Regnum un 16 Kasım 2004 tarihli internet sayfasında Turkiye-Gurcistan Demiryolun Acılması Dusuncesi Ermenistan a Karsı Siyasi Bir Baskı Aracıdır” baslıklı bir haber yer almıs ve Ermenistan’ın bu konudaki rahatsızlığı dile getirilmistir.) 5.ABD’de Baskanlık secimlerini Ermeni yanlısı Kerry’nin kaybetmesi ve bunun Ermeni Lobisi uzerinde yarattığı hayal kırıklığı. Sonuc olarak burada belki unutulmaması gereken en onemli nokta yukarıda da değindiğimiz gibi Turkiye sınırlarını tanımayan bir komsuyla bu sartlar altında iliskilerin sağlıklı bir temele oturtulamayacağıdır. Yıldız DEVECİ