Avrupa daki 1200 kilise ve manastır sadece Fransa’da 3 bin aile onun adını tasıyor. Efsanesi son 1700 yılda Sivas’tan Avrupa’ya oradan dunyanın dort bir yanına yayılmıs durumda. Sivaslı hekim Vlas Fransız arastırmacı Arman Cuhacıyan’ın once Fransa sonra Turkiye’de yayımlanan Aziz Vlas adlı kitabıyla bugunlerde yeniden gundeme geldi. Yasadıgı topraklarda goz ve bogaz azizi adıyla bilinen Vlas’ın Sivas’ta bıraktığı izlere baktık. Ustunden once asfalt ardından burokrasi gecmisti. Zengin bir ailenin cocuğuydu. Roma İmparatorluğu tarafından yonetilen Sivas’ta 280 yılında doğdu. Tıp oğrenimi gordu ve uzun yıllar doktor olarak calıstı. O cağda hekimlik hayırseverlerin isiydi. Cok okuyan diyar diyar gezen Vlas yoksuların yardımına kosan bir hekimdi. Boğaz hastalıkları konusundaki maharetiyle cevreye un salmıstı. Sivas cevresindekiler paganizmi reddedip Hıristiyanlığı secmeye basladığında onde gelenlerden biri de Vlas oldu. Roma’nın Sivas Ermenileri’ne yonelik hısmı sonucunda binlerce kisiyle birlikte piskopos oldurulunce halkın talebi uzerine yerine aday gosterildi. Gencim tecrubesizim layık değilim’ dedi once. Halkın ve din adamlarının baskısı uzerine gorevi kabul etti. ROMALILAR BAsINI KESTİ İmparator Diocletianus’un elinden kurtulması gerekiyordu. Erciyes Dağı’ndaki bir mağaraya yerlesti. Kesis gibi yasamaya basladı. Rivayete gore onu dağdaki geyikler kuslar besliyordu. Hastalandıklarında onunde diz cokup tedavi oluyorlardı. Bir gun ava cıkan Romalı askerler bir geyiğin ardından girdikleri mağarada Vlas’ın onunde dizilen hayvanları gorduklerinde sok gecirdiler. Telasla kosup Roma Bolge Valisi’ne anlattılar durumu. Buyuk bir birlik olusturuldu. Mağaraya gittiklerinde Vlas onları bekliyordu. Hos geldiniz cocuklarım goruyorum ki Tanrı beni unutmamıs’ dedi onlara. Vlas’ı sehre indiren kafilenin onune bir kadın cıktı. Boğazına kılcık takılan oğlunu onune koyup hayatını kurtarması icin yalvardı. Vlas cocuğun hayatını kurtardı. Hapse atılan Vlas bir sure sonra hukumdarın huzuruna cıkarılacaktı. Pagan tanrılarına biat etmezse olduruleceği soylendi. Reddedilince gole atıldı. Fakat Vlas suyun ustune hac isareti yaptı gol kurudu. Onu almaya gelen 65 asker suların yeniden geri donmesi uzerine boğuldu. Vlas ise bası kesilerek olduruldu. Vlas’ın mezarı Selcuklular’ın sehre girmesinden sonra turbeye donustu. Aziz Vlas ise Boğaz Evliyası’ adlı bir eren oluvermisti. Boğazında sorun olan turbeye kosuyordu. Aynı donemde Aziz Vlas efsanesi Guney Avrupa ve Rusya’ya ardından tum Avrupa Amerika ve dunyanın dort bir yanına yayıldı. Aziz Vlas’ın mezarı yuzyıllar boyunca sifa arayanların uğrak yeri oldu sehir onun sayesinde sohret kazandı. Sivas’tan gecen Marco Polo bile gunluğune Tanrı’nın sevgili kulu Aziz Blasius’un sehit olduğu yer burası’ diye not dusecekti. 14 Kİsİ 3 YIL CALIsTI 1527’de azizlik sıfatını Vatikan resmen onayladı. Cerrahların bağcıların balıkcıların mimarların hamisi olarak Hıristiyan mitolojinde yerini aldı Aziz Vlas. Bugun Fransız kulturunde Snt Blaise İtalyanlar arasında San Biagio Polonya’da Blasej Rusya’da Vlasi Yunanistan’da Ayios Blasios adıyla biliniyor. Ermeniler ise ona Surp Vlas diyor. Fransa’daki her 5000 cocuktan biri onun adını tasıyor. 3000 ailenin uyeleri Blaise soyadına sahip. Sadece Avrupa’da 1200 kilise manastır ona ithaf edilmis. İki ayrı tur sarap ekmek ve coreğin adı Vlas’tan geliyor. Ayrıca Dubrovnik kentinin koruyucu azizi. Unlu tarihci ve coğrafyacı Ğugas İnciciyan 19. yuzyılın basında Sivas’ta Vlat kultunun yasadığını yazıyor. Coğrafya adlı kitabın Asya cildine bakılırsa o zamanlar Medrese Mahallesi’nde Surp Vlas adındaki kucuk bir kagir sapel vardı. Yapı Berberoğlu Ailesi’ne ait evin bahcesinde kalmıstı. İcindekinin Boğaz Evliyası olduğuna mezar tasındaki cukurda bu evliyanın ilac karıstırdığına inanılıyordu. Boğazından rahatsız Hıristiyan sapeli Musluman turbeyi ziyaret ediliyor sifa dileniliyordu. Bir baska gozlem 1847’de Sultan Abdulmacid’in fermanını Bağdat valisine teslim etmeye giden heyetteki Parunak Feruhan’dan. Guncesine yazdıklarından kentte Surp Vlas adlı bir kilise bulunduğunu baska kaynaklardan ise lahtin bekciliğini bir Turk kadının yaptığını oğreniyoruz. Aziz Vlas hakkındaki ilk derli toplu arastırma dort yıl once Fransa’da yayımlandı. Arman Cuhacıyan’ın Aziz Vlas adlı kitabını okuyan Turkiye Ermenilerinden Arsen Yarman Kirkor Dosemeciyan Anahit Coskun Arsin Arsık ve 10 arastırmacı biraz daha ayrıntı bulabilmek amacıyla calısmaya basladı. Vatikan arsivlerinden Fransa ve İtalya’daki azize adanmıs kilise manastır ve hastanelere kadar uzandılar. İstanbul’da Ermeni ve Rum Patrikhaneleri’ndeki kayıtları incelediler. Ardından Arman Cuhacıyan’ın kitabı Arusyak Ozfuruncu tarafından Turkce’ye cevrildi elde edilen bilgilerle genisletilip Aras Yayınları tarafından gecen ay yayımlandı. Kitabın yayımlanmasına yardımcı olan ekipten isadamı Arsen Yarman Aziz Vlas kultunun ulkemize yuzbinlerce turist kazandıracağına inanıyor : Bu aziz inanc turizmi ve dinlerarası diyalog acısından cok onemli bir aktordur’. Bir de dileği var: Kitabın hem bu topraklardan cıkmıs bir azizin bu ulkede yasayanların bilgisine sunulmasını hem de dunyanın her yanına yayılmıs Aziz Vlas severlerin dikkatinin ulkemize cevrilmesine hizmet edeceğini umuyorum...’ Sivasta’ki lahti atıldı kırıldı eksildi simdi parcalanmıs halde Kongre Muzesi bahcesinde İnciciyan’ın guncesinde sozunu ettiği Aziz Vlas sapelinin yerinde bugun yeller esiyor. Sivaslılar mezar kapağındaki oyuk nedeniyle sapele Goz Baba Turbesi adını takmıstı. Goz hastaları etrafında donup dua ediyordu. 1947’deki kent duzenlemeleri sırasında turbenin ustunden otoyol gecti. Basucu tası mezar kapağı ve ayakucu tasından olusan lahit o gunlerde muze olarak kullanılan Gok Medrese’ye tasındı. Aziz Vlas’ın Turkce cevirisinin hazırlandığı 2003 Mayısı’nda Sivas’a giden bir grup arastırmacı lahti Buruciye Medresesi’nin girisinde buldu. Fotoğraflarını cekti. Onlardan 15 ay sonra aynı yere gittiğimizde lahit yerine tuhaf bir oykuyle karsılastı. Ermeni arastırmacılarca fotoğrafı cekildikten sonra lahit Sivas Muzesi’nin deposuna kaldırılmıstı. Muze yetkilileri lahtin bir yıl once cok sayıda mezar tasıyla birlikte Jandarma Alay Komutanlığı’nca teslim alındığını sehrin 20 kilometre dısına kurulan Kultur Parkı’na yerlestirildiğini anlatıyordu. Altı ay once park İl Ozel İdaresi’ne devredilmisti. Bunun uzerine Sivas Valiliği muze mudurluğunden tasların muzeye tasınmasını istemis lahit Kongre Muzesi’nin bahcesinde bos bulunan bir yere konulmustu. Tasıma sırasında basucu tası dusup iki parcaya bolunmustu... Soner KAVAK (Sivas DHA)