Sonbahara kadar dugun heyecanı bitmeyecek... Kimileri bes yıldızlı otelde havai fisek patlatıyor kimileri varoslarda egleniyor. Turkiye deki farklı kulturlerin âdetlerinden bir derleme sunuyoruz Turkiye deki azınlıkların her birinin gelenek ve gorenekleri birbirlerine hayli uzak ama nisan ve duğun torenlerinde bircok ortak noktada bulusuyorlar; gerek buyuk kentlere gocun gerekse modernlesmenin etkisiyle bazı geleneklerinden vazgecseler de evliliğe dair bircok ritueli koruyorlar. Biz de yaz mevsiminin bircok kulturde duğun mevsimi olması nedeniyle farklı coğrafyalar ın duğun albumlerinden sararmıs 12 fotoğraf cıkardık. Kız evi naz evi Anadolu da Sunni Muslumanlarda gorucu usulu evlilik yaygın. Bazı bolgelerde tutu (rehin ipotek) verilerek soz kesildiği duyuruluyor. Soz gunu kız evinde guzel bir sofra hazırlanıyor. Kızın ağabeyi kayınpedere bir tepsi icinde havlu uzatıyor. O da havluyu alarak yerine en buyuk kâğıt parayı koyuyor. Bu kız tarafından soz alındı demek. Kimi yorelerde kız tarafı 20 bilezik 18 besibiryerde istiyor. Nisan her iki tarafta da ayrı ayrı torenlerle gerceklestiriliyor. İki taraf da nisan bohcası hazırlıyor. Duğun arifesinde kız evinde kına gecesi var. Eğlence bitince erkek tarafı eski bir kumas parcasını mesale gibi yakarak yola cıkıyor. Donus cok senlikli... Bircok yerde duğun oncesi erkek evine bayrak asılıyor. Nikâh gunu bir aile buyuğu kızın beline gucluklere karsı dayanıklı olması icin gayret kusağı bağlıyor. Bekâr kızlar ise gelinin ayakkabısının altına isimlerini yazdırıyor. Dede nikâhı ve vuslat Alevilerde gelin adayının evine yaslı bir elci gidiyor. Baslık parasında anlasılırsa soz kesiliyor. Genellikle gencler nisanlandıklarını buyukleri aracılığıyla oğreniyorlar. Nisandan duğune kadar konusmaları yasak. Bazı yorelerde duğunler uc gun uc gece suruyor. senlik kına gecesi ile baslıyor. Damat tarafı kızın avucuna bir altın koymadan kına yakılmıyor. Gelinin ve damadın evinde ayrı ayrı senlik yapılıyor. Duğunun ozel yemeği ise bir cesit ekmek olan gome ile ayran. Kız evinden is bilen kadınlar ceyizi damadın evine goturuyor ve gelin odasını hazırlıyor. Gelin odası ve ceyiz misafirlere gosteriliyor. Son gun gelin baba evinden alınıp oğlan evine goturuluyor. Vedalasma huzunlu. Cunku geleneklere gore gelinin bir yıl boyunca baba evine gitmesi yasak. Damat bolluk-bereket getirsin diye gelinin basına elma atıyor; elmayı gelinin basına isabet etmesi evlilikte sozunun gececeğinin isareti. Vuslat ın olması icin Dede nikâhı kılınıyor. Tatlı ve serbet ikramı ise ciftin ağız tadı bozulmasın diye... Gelinin basına gerilen carsaf Arnavutlarda formalite icabı kızın fikri alınıyor. Baslık parası yok. Ama gelin icin altın takı isteniyor. Kız tarafının kararı olumlu ise erkek evine el islemeli bir bohca gonderiliyor. Soz ve nisan sırasında damadın kız evine gelmesi yasak. Dini nikah ciftin gıyabında kıyılıyor. Resmi nikâhın ardından yedi gun yedi gece suren duğun var. Gelin evden cıkarken kocasından baska erkeklerin gozu uzerine değmesin diye basına ust uste iki carsaf geriliyor. Kayınvalide gelinin kolunun altına Kuran-ı Kerim ve bir ekmek koyuyor. Gelin duğun sonrası bir hafta gelinliğiyle misafirlerin karsısına cıkıyor. Siyah gelinlikli mahzun gelin Cerkezlerde gencler eslerini kendileri seciyorlar. Evlenme yası 40 a kadar cıkabiliyor. Duğun iki gun suruyor. Eskiden siyah gelinlik giyilmesinin nedeni kızın evinden ayrılırken mutlu gorunmesinin ayıp sayılmasıymıs. Gelin at sırtında duğun evinin bahcesine getiriliyor. Bazı bolgelerde silahların ya da bıcakların altından geciriliyor. Gelin ve damat birbirlerinden ayrı olarak eğlenceyi uzaktan izliyor. Gelin bir bucuk ay buyuklerinin yanında konusmuyor. Sure dolunca kayınpeder bir okuz kestiriyor. Cift duğunden uzun sure bir arada gorunmuyor. Uc gun evden cıkmak yasak Ermenilerde eskiden gorucu usulu evlilik yaygınmıs. Soz kesilirken serbet dağıtılırmıs. Duğunler uc gun uc gece suruyor. Kına geceleri duğun sofraları renkli ve senlikli... Damat sar denilen boyunbağı gelin koğ adlı duvak takıyor. Duğun alayı onde calgıcılar sağdıc damat ve gelin basta olmak uzere erkek evine doğru yola cıkıyor. Gelinin ayakkabısına yeni kesilen horozun kanı suruluyor. Topluluğa evliliğin bereketi icin tuzsuz tereyağı ve bal dağıtılıyor. Son gun buyuklerin katıldığı baba yemeği hazırlanıyor. İncil i okuyacak koyun en bilge kisisiyle evde veya varsa rahip nezaretinde kilisede gelin ve damat bir bardak serbeti paylasarak dunya evine giriyor. Eğlenceler suruyor ama genc cift uc gun evden cıkmıyor. Kentli Ermenilerin duğunleri ise tipik Hıristiyan duğunlerine donusmus artık. Hicbir ozelliği yok. Gelin bolluk testisini kırıyor Kurtlerde erkek tarafı kız istemeye giderken tatlı goturuyor. Kız tarafı Evet derse baslık istiyor. Nağbavır denilen bu baslığa binek atı silah gumus kemer ve kız ailesinin uyelerine birer takım elbise de dahil. Duğun sonrası imam nikâhı kıyılıyor. Yenge denilen sağdıc duğun sabahı gerdek odasından carsafı alarak kayınvalideye gostermekle gorevli. Duğunden bir hafta once erkek tarafının gonderdiği bir cuval dolusu seker kız tarafınca komsulara dağıtılıyor. Misafirlere doğaba denilen bir corba ikram ediliyor. Bazı yorelerde gelin evden cıkarken ayakkabısının icine uğur parası konuluyor. Kimi yorelerde gelin yeni evine girmeden once kayınvalide bolluk ve bereket versin diye icinde para ve seker olan bir testiyi gelinin ayaklarının dibinde kırıyor. Damat ise yuksek bir yerden gelinin ayaklarının dibine toprak atıyor. Oğlan dilenci kız yalancı Lazlarda evlilik icin erkek tarafının kızın kapısını asındırması gerekli. Olumsuz cevap tekrar istemeye engel değil. Cunku oğlan evi dilenci kız evi yalancı dır. Ancak ucuncu kez olumlu cevap alınıyor. Duğun gunu tabanca tufek ata ata gelin evine gidiliyor. Kız evinde mermiler atılıyor horonlar cekiliyor kemenceler calınıyor. Gelin ve ceyizi teslim edilirken bahsis alınması âdet. Donus yolu boyunca da mermiler atılıyor horonlar tepiliyor. Damat gelinin basına pirinc buğday ve madeni para atıyor. Gelin kapıdan girerken ici serbet dolu bir kaba elini sokuyor ve serbeti kapının sağına soluna suruyor. Gerdekten sonra damat bir sarjor mermiyi havaya sıkıyor. Bekârlığı gomme gecesi Musevilerde duğunden once damat ve erkek arkadaslarının katıldığı Bekârlığı gomme gecesi var. Damat adayı torenden onceki cumartesi gunu sinagogda Kutsal Kitap (Tora) okuyor (Gecmiste damat duğunde silindir sapka frak ve beyaz eldivenden olusan ozel bir kıyafet giyiyormus). Duğun toreninde tallit (dua salı) kullanılıyor. Tallit iki ailenin uyeleri tarafından gelin ve damadın baslarının uzerinde tutuluyor. Cift bir kadeh sarabı birlikte iciyor. Nikâhı kıyan haham damada Ketuba adında bir belgeyi teslim ediyor. Bu belgenin amacı evlilikte kadın haklarını korumak. Vur patlasın cal oynasın! Romanlar icin duğun bitmeyen bir eğlence demek. Genclerin birbirini beğenmesi sart. Evliliğe kadar aileler arasındaki butun gorusmeleri aracılar gerceklestiriyor. Eğer gencler Tamam derse evlilik sartları konusuluyor: Kız tarafı bilezik oda takımları diğer ev esyaları patates soğan bile istiyor. Soz kızın evinde kesiliyor. Nisan masrafları erkeğe ait. Alınan elbiseler tum mahalleliye gosteriliyor. Her asamada kemanlı darbukalı sabahlara kadar eğlence var. Kına gecesinde kadınlar sarhos olana kadar iciyorlar. Amac mahallenin de eğlenceye katılması. Resmi nikâh mahalle meydanında kıyılıyor. Gelin evinden babasının beline bağladığı kırmızı kusakla cıkıyor. At sırtında mahalleyi dolasarak yeni evine getiriliyor. Eskiden duğunden bir gun sonra cift duğun giysileriyle meydana cıkarmıs. Bekâr kızlar yatağı hazırlıyor Geleneksel olarak Rumlarda aileler arasındaki gorusmeleri orta yasın uzerindeki proksania denilen itibarlı aracılar yurutuyor; eğer anlasırlarsa gelin ve damat adayı tanıstırılıyor. Erkeğin daha zengin olması sorun değil ama kızın zengin olması hos karsılanmıyor. Geleneklere bağlı ailelerde gelin ve damat adayı kız isteme toreni nde ortada değil. Soz kesme genellikle erkek evinde yapılıyor. Gelin adayına altın bir harc armağan ediliyor. Nisan yuzukleri kız evinde takılıyor. Evlilik tarihi belirlenince yeni cift icin neler yapılacağı konusuluyor. Damat zanaatkârsa kız tarafının ona bir dukkân acması farz. Buna gerek yoksa drahoma soz konusu. Duğun arifesinde damat adayı akraba ve dostlarıyla icmeye gidiyor sarhos olana kadar iciliyor. Bekâr kızlar duğun yatağını hazırlamakla gorevli. Bereketli olsun diye yatağın ustune para ve pirinc atılıyor. Duğun harcamaları ise sağdıca ait. Suryani toreninde dualar Turkce Eski donemlerde Suryani kızları hamam sefalarında beğenilirmis. Rahip kız evine gidip erkek tarafının isteğini iletiyor. Kız tarafı usulen karar icin bir hafta izin istiyor. Suryanilerde baslık parası yok. Nisanda damat tarafının getirdiği omur boyu beraberliğin simgesi kabul edilen buğday taneli bir corek dualar esliğinde uce bolunuyor. Geline altın bir hac ve bilezik hediye ediliyor. Kına gecesi oncesi gelinle damat vaftiz babalarıyla kiliseye giderek tovbe ediyorlar. Duğun arifesinde yapılan hamam sefaları İstanbul a yerlesen Suryanilerde gecerliliğini koruyor. Resmi nikâh genellikle kilise toreninden bir hafta once... Kilisede gelin ve damadın basına hacla bezeli tac takılıyor. Geline değerli takılar hediye ediliyor. Aynı derede yıkanıyorlar Turkmenlerin en ilginc geleneği gelin ve damadın derede yıkanması. Once gelin ve damat dereye giriyor daha sonra gelin ve refakatciler. Duğun gunu geline kırmızı duvak takılıyor kardes kusağı bağlanıyor. Damat damda gelin adayını bekliyor. Gelin elma atılarak karsılanıyor. Gerdekten sonra gelinin annesinin hazırladığı helva yeniyor. Duğun arifesinde gelin âsıklarla suya gidiyor. Getirdiği su bereket mutluluk ve sağlık getirsin diye herkese dağıtılıyor. İletisim Danısmanlığı ve Halkla İliskiler sirketiŠolan Grup 7 nin 2004 G7 Ajandası ndan derlenmistir.