Avrupa nın en zorlu kararı AB vatandasları Turkiye nin uyeligi konusunda bolunmus durumda. Avrupalıların cogu liderlerinin 1999 da Turkiye ye uyelik icin taahhutte bulunduğundan habersiz Turkiye AB ye girme yetisine sahip mi? Muzakerelerin baslaması konusunda karar verilecek tarih yaklastıkca Avrupa Parlamentosu (AP) secimleri tartısması da birdenbire bu yeni Doğu sorunu uzerine odaklandı. Aralık ayında 25 lerin Turkiye yle uyelik muzakerelerine baslamak icin takvimi baslatmaya hazır olup olmadıklarına karar vermeleri gerekecek. Turkiye de milli dava haline gelen AB uyeliğinin 2015-2020 de gercekleseceği dusunuluyor. Siyasi İslam dan gelen ama laiklik yolunu sectiğini kaydeden mevcut hukumet Ataturk un miras bıraktığı ancak liberal demokrasiden cok otoriter demokrasiye yakın cumhuriyetci modeli hızla yenilemek amacıyla cabalarını surduruyor. AB vatandasları ise Turkiye nin adaylığı karsısında bolunmus durumda. Avusturya ve Fransa dakiler muhalif Hollanda ve Almanya dakiler rezervli. Coğu kendi idarecilerinin bundan bes yıl once Helsinki de Turkiye nin AB ye katılma yetisine sahip olduğunu kabul ettiğini bilmiyor. İlke olarak Fransız ve Alman sağcılar muhalif oysa İspanyol ve İtalyan sağcılar değil. Sol kanat ise demokratik ilerlemelerin tamamlanması sartıyla taraftar. Ancak sol kanatta da Fransız sosyalist partili eski Dısisleri Bakanı Hubert Vadrine gibi bazı sahsiyetler bu uyeliğe muhalif. Blair Schroder Chirac Berlusconi adaylığı destekliyor. Kilit noktada bir ulke Turkiye Akdeniz ile Orta Asya arasında kilit noktada. Turkiye gelir dağılımı ve kadınların icerisinde bulunduğu kosullar bakımından bolgelerarası onemli farklılıklar arz eden kozmopolit bir toprak. Demirel Turkiye hem Danimarka hem Pakistan dır demisti. Turkiye bir taraftan tutkular diğer taraftan korkular yaratan bir ulke. Cunku Turkiye konusunda bugun baslatılan tartısma sekil itibarıyla art niyetlilerin eline dusmeye musait olduğu gibi bizzat Avrupa projesinin kaynağına da gonderme yapıyor. Esasen AB icin bir risk olabileceği gibi bir sans da olabilecek olan bu adaylığı sağlıklı bir sekilde incelemek gerekiyor. L Express dergisi tartısma yaratan unsurları takdim ve analiz ederek okuyucularına bu karmasık dosyayı daha iyi anlamaları icin anahtarlar vermek istiyor: 1 - Turkiye Avrupa ya aidiyetini savunmak icin coğrafya unsurunu ileri surebilir mi? Ankara nın adaylığına muhalif cıkanlara gore hayır . Valery Giscard d Estaing İstanbul Boğazı Anadolu nun ortasından akmıyor diye gurledi. Onların gozunde Avrupalı Turkiye Trakya ve İstanbul un kuzey yakasından ibaret olup ulkenin toplam yuzolcumunun (779 bin kilometrekare) yuzde 3 une tekabul ediyor ve (İstanbul dahil) toplam nufusun yuzde 20 sini barındırıyor. Yine onlara gore Turkiye nin AB de yer alması halinde dıs sınırımız Suriye Irak İran Ermenistan ve Gurcistan ın sınırlarına dayanacak. Ayrıca Avrupa Konseyi ne zaten uye Kafkasya cumhuriyetleri meselesi ortaya cıkacak. Vedrine Tıpkı Fransa nın Afrika Birliği ne uye olmak istemesi gibi diyor alaylı bir uslupla. Buna karsılık Fransız sosyalist partili Dominique Strauss-Kahn Avrupa Komisyonu Baskanı Romano Prodi ye kısa bir sure once sunduğu raporda 50 yıl sonra Avrupa Birliği nin Akdeniz kıyılarını cevreleyen tum toprakları yeniden bir araya getirme yetisi olduğunu savunuyor. Avrupa Birliği yle ilgili Maastrich Anlasması daha onceki Roma Anlasması gibi Avrupalı her devletin AB ye uye olmayı talep edebileceğini kaydediyor. Bu hukuken Turkiye yi de iceriyor. Turkiye nin AB ye uyeliğine taraftar olanlar ortak siyasi değerlerle ilgili sozlesmenin AB nin insasının temelini olusturduğunu hatırlatmayı tercih ediyor. 2 - Turkiye tarihi ileri surebilir mi? Avrupa ve Asya arasında fiziken kopru olusturan Turkiye tarihte de kavsak rolune sahipti. İyon ve Helenistik medeniyetleri Turklerin gelisinden 15 asır once bugunku Turkiye toprağının kıyılarında gelismisti. Antalya Arkeoloji Muzesi nde turistlere Turk antikiteleri etiketi altında takdim edilen koleksiyonlar bu duruma tanıklık eder. Daha o zamanlar tampon bolge konumundaki bu topraklarda once Roma İmparatorluğu sonra Bizans İmparatorluğu hukum surdu. 1453 te Konstantinopolis in dusmesinin ardından Osmanlı sultanları mevcut gelenekleri surdurme gorevini ustlendi. Fatih Sultan Mehmet Yunan felsefesini oğrenmis Katolik Krallar tarafından İspanya dan kovulan Yahudileri topraklarına getirmek icin filosunu gondermis Matteo de Pasti veya Costanzo di Ferrara gibi İtalyan Ronesansı nın sanatcılarını finanse etmisti. Oğlu II. Beya-zıt ın aynı tabloları daha sonra sattığı ve aynı zamanda babası icin boyanan erotik freskleri orttuğu de bir gercek. Konstantinopolis e İslam yerlesmisti. Ama ne Beyazıt ne de ondan sonra tahta gecenler Rumların Ermenilerin Venediklilerin Slavların birlikte yasamaya devam ettiği sehrin kozmopolitliğine dokundu. Sultanlar rakip Osmanlı ailelerinin entrika olasılıklarına karsı kendilerini korumak icin Balkanlar dan veya İtalya dan es secti. Ustelik aralarından bazıları Catherine de Medicis orneğinde olduğu gibi siyasi yasam uzerinde de etkili oldu. Osmanlıların favorileri ise Arnavutlar Ermeniler veya Sırplardı. Turk İslam ı Aydınlanma Cağı ndan etkilendi. 18 inci yuzyılın sonunda sultanlar da aydınlanma despotizminin etkisine kapıldı. Turk subaylar eğitim icin 16 ncı Louis nin Fransası na gonderildi. Tanzimat diye adlandırılan reformlar hareketi cekingen adımlarla da olsa basladı. 19 uncu yuzyılın sonunda Jon Turklerle birlikte Batı ya yakınlasma cabaları hızlandı. Fransız Auguste Comte un olumlu etkisi altında Fransız 3 uncu Cumhuriyeti ile aynı anda onlar da eğitim-oğretim sistemini laiklestirdi. Radikal değisim Ataturk le basladı Ama radikal değisime modern Turkiye nin kurucusu Mustafa Kemal Ataturk imzasını attı. Selanik doğumlu Mustafa Kemal bir ilkeyi takip etmisti: Medeniyet Batı dır. Turkiye ayakta kalmak istiyorsa cağdas dunyanın bir parcası olmalı. Turgut Ozal da Plon yayınevi nden cıkan La Turquie en Europe adlı kitabında bu ilkenin altını cizmisti. sapka fesin yerini almıstı. Devlet tamamen laiklesmisti. Tatil gunu cumanın yerini pazar almıstı. Arap alfabesi Latin alfabesiyle değistirilmisti. Yeni Medeni Kanun İsvicre ninki esas alınarak hazırlanmıstı. Cokeslilik ile erkeğin kadını tek taraflı bosaması yasaklanmıs ve erkekler ile kadınlara hukuki esitlik tanınmıstı. Kadınlar 1934 ten itibaren bir baska deyisle Fransa dan 10 yıl once oy hakkına sahip olmuslardı. Osmanlı tum donemi boyunca Avrupa nın bir aktoruydu. 19 uncu yuzyılda Avrupa nın hasta adamı diye anılan aynı imparatorluk değil miydi? Hıristiyan gucler 1571 deki İnebahtı Deniz Savası sırasında olduğu gibi bazen ona karsı cephe almıslardı veya 1 nci Francois nın Habsburglulara karsı Fransa ve İngiltere nin Rusya ya karsı Kırım Savası sırasında yaptığı ittifak gibi bazen de onu kıtanın denge oyununa entegre etmislerdi. İlerleyisi 1683 te Viyana kapılarında durdurulan Babıâli Balkan Avrupası nda mevcuttu; ustelik dort asır boyunca. Tum bolgede mutfak veya muziğe bu Turk etkisi imzasını atmıstı. 3 - Avrupa bir Hıristiyan Kulubu olmalı mı? Bu ifade eski Alman basbakanı Helmut Kohl e ait. Fransız Hristiyandemokrat Jean-Louis Bourlanges a gore Avrupa kimliği Yahudi-Hıristiyan ve Yunan-Roma miraslarının birlesmesinden doğmustur. Dolayısıyla İslam topraklarını icermez. Turk halkının Musluman karakteri korkutuyor. Syrtes yayınevinin yayımladığı La Turquie dans L Europe adlı kitabın yazarı Alexandre del Valle e inanacak olursak Turkiye nin Avrupa ya girmesi ancak İslamcılığın Truva Atını yaratır. Zira ona gore Ankara da bugun iktidarda olan İslamcı akımdan gelme yoneticilerin Avrupa yanlısı stratejisi esasen Batılı değerleri alasağı etmeyi ve ozunu Kemalizmin olusturduğu Batılı ve Avrupalı tecrubeye en iyi sekilde son vermek icin Avrupa Birliği ne sızmayı hedefliyor. Bu tezi desteklemek icin imam-hatip liselerinden mezun oğrencilere universiteye giris sınavında simdiye kadar konulan kısıtlamaların kaldırılmasını ongoren bir yasanın bu ay icerisinde oylanması gibi yeni bir gelisme ornek gosteriliyor. Kamuoyunun genis kısmı ve ordu bu yasanın esasen devlet mekanizmasına yerlestirmek icin geleceğin İslamcı kadrolarını yetistirmeyi hedeflediğinden supheleniyor. Aynı tezi haklı kılmak icin verilen bir baska ornek ise hukumetin universitelerde ve kamu kurumlarında basortusu takılmasına izin verilmesi yonunde acığa vurduğu istek. Ulkede yapılan kamuoyu yoklamalarına gore ise uc Turk ten ikisi bunu secim ozgurluğu olarak mutalaa ediyor ve karsı cıkmıyor. AB de 12 milyon Musluman Turkiye nin AB uyeliğine taraftar olanlar ise Avrupa bunyesinde Musluman inancından zaten 12 milyon vatandas olduğunu hatırlatıyor. Avrupa parlamenteri Daniel Cohn-Bendit in ifadesiyle Belcikalılardan daha fazla ve Hollandalılarla aynı sayıda. Ayrıca Avrupa kıtasındaki Bosna ve Arnavutluk gibi iki ulkenin nufusunun coğunluğu Musluman. Turkiye nin AB uyeliğini derinden inandığı icin destekleyen Chirac Kaide nin Musluman halkı Batı ya karsı seferber etmeye calıstığı bir donemde tartısma goturmez bir hususun altını ciziyor: Etnik veya dini sebeplerden dolayı Turkiye yi reddetmek demek medeniyetler sokunu savunanların oyununa gelmek demektir. Avrupa nın İslamcı terorizme karsı mucadelesini Musluman dunyasında muttefiki olmaksızın kazanabilmesi imkânsız. Alman Yesiller Partisi nden milletvekili Turk kokenli Cem Ozdemir Avrupa Birliği ne girmis bir Turkiye nin bir model olmaksızın demokratik dusunce ve değerlerin Arap dunyasına yayılmasına yardımcı olacağını dusunuyor. Ozetle Batı nın Truva Atı olacaktır... Bu tartısmanın merkezindeki bir soru acıkta kalıyor: O da sarap icen ve Alevi kesimi Kuran ın kelime kelime yorumlanmasına karsı cıkan Turklerin İslamı nın zamanında (ki cok eskiye dayanmıyor) Protestanlığın sonra Katolikliğin gerceklestirdiği gibi gercekten kendini laiklestirmeyi basarıp basaramadığı. Eğer basardıysa kendilerini iki asır once baslatılan yenilikci bir hareketin mirascıları demokrat muhafa-zakârlar olarak takdim eden bugunku Turk siyasi yoneticiler İslam la Hıristiyan Demokratlar Hıristiyanlıkla ne kadar ilgileniyorsa o kadar ilgileniyor. Turk laikliği Fransız Cumhuriyeti nin doğal muttefiki ve Turkiye simdiye kadar İslam ın demokrasi ile bağdastığını gosterdi. Ama Turk İslamı kendi kendini laiklestirmeyi basaramadıysa bugunku değisim sadece bir ciladan ibaret kalıp laikliğin bekcisi ordunun kontrolu elinden bırakması halinde gerilemeye hazır sert bir İslam a doğru kayma yasanabilir.