Ermenistan tam bir kara ulkesi; denize cıkısı yok; Turkiye Gurcistan Azerbaycan ve İran ile cevrelenmis dıs dunya ile baglantılarını bu ulkeler vasıtasıyla yapmaya mecbur bir kucuk ulke. DIs POLİTİKA YAZARI FİKRET ERTAN IN ANALİZİ: Turkiye ile olan sınırları kapalı; Karabag ı isgali dolayısıyla Azerbaycan ile de kapalı; Gurcistan ile acık; ama bu suphesiz yeterli değil; İran ile ise sınır ve ulasım bakımından herhangi problemi yok; İran–Ermeni sınırı acık burada da herhangi bir problem yok ve İran–Ermeni iliskileri de son derece yakın son derece sıcak; hatta bu iliskiler giderek daha da gelisiyor cesitleniyor. İran ile Ermenistan arasında yıllardır gorusulen ve İran Enerji Bakanı Bican Zangene’nin Erivan’a mayıs ayında yapacağı resmi ziyarette imzalanması beklenen anlasmanın ardından onumuzdeki yıl baslarında insasına baslanacak olan yeni doğalgaz hattı gelisen cesitlenen İran–Ermeni iliskilerin son orneği olacak suphesiz. Bu hat proje calısmaları 1992 yılında baslanan iki ulkenin 1995 yılında imza koydukları hukumetlerarası mutabakatla guzergahı tespit edilen 1995 yılından bu yana gorusmesi yapılan ve her iki taraf yetkililerinin artık sonuclandığını acıkladıkları hem ekonomik hem enerji ve hem de stratejik yonlerden oldukca onemli yeni bir doğalgaz hattı olacak ve bu hat yakın coğrafyamızdaki birtakım dengeleri de su veya bu sekilde etkileyecek tabii.… Toplam uzunluğu 141 kilometreyi bulacak olan bu hattın 41 kilometresi Ermenistan geriye kalan 100 kilometresi de İran’da insa edilecek ve hat yaklasık 220 milyon dolara mal olacak. Varılan mutabakata gore hattan gececek doğalgazın fiyatı 85 dolar/1000 metrekup dolayında seyredecek. Hat her ne kadar İran ve Ermenistan arasında yapılacaksa da baska ulke ve kurumlar da bu hatla yakından ilgileniyorlar. Rusya Federasyonu Turkmenistan Ukrayna Cin Avrupa Birliği’nin yanı sıra mesela Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) da hatla yakından ilgileniyor; hatta bu bankanın hattın finansmanına hazır olduğunu acıkladığı da coktandır biliniyor. Bugunden bakıldığında hattın 3 safhada gerceklestirileceği anlasılıyor. Birinci safhada İran’dan gelecek olan hat Ermenistan’daki Kadzharansk doğalgaz hattına bağlanacak; ikinci safhada hat Kadzharansk’tan Goris ya da Sisan’a; ucuncu safhada da yapılan hattın Vaiots Dzorsk bolgesel doğalgaz sebekesine eklemlenmesi bekleniyor. Hat tamamlandığında ise yılda bir milyar metrekup doğalgaz tasıyacak kapasiteye sahip olacak ki bu miktar da bugun Ermenistan’a Gurcistan uzerinden doğalgaz sağlayan Rus Gazprom ve İtera sirketlerinin miktarına yaklasacak ve boylece Ermenistan İran ve Turkmenistan’dan gelecek olan bu ikinci doğalgaz sevkıyatıyla bugun cekmekte olduğu enerji sıkıntısından cok buyuk olcude kurtulmus olacak. Soz konusu hattın aynı zamanda Gurcistan sınırına kadar da cekilmesi de bir ihtimal olarak bugunden soyleniyor ve bunun gerceklesmesi halinde hattın 550 kilometreye ulasacağı ve toplam maliyetinin de 550 milyon doları bulacağı tahmin ediliyor. Esasen soz konusu hattın Gurcistan’ın Supsa Limanı’na kadar uzatılması ve buradan da aynı Mavi Akım Hattı’nda olduğu gibi bir denizaltı hattıyla Kırım’daki Fedosya’ya buradan da Ukrayna uzerinden Avrupa’ya kadar uzatılmasını ele alan bir proje de var. Ukrayna’nın bu projeye olumlu baktığı alternatif doğalgaz kaynaklarına cok onem veren Avrupa Birliği’nin de aynı bakıs acısına sahip olduğu da bugunden kolaylıkla soylenebilir. Biz Kıbrıs’a endekslenmisken Kıbrıs ile yatıp kalkarken yakın coğrafyamızda bu yazıda anlattığım gibi gercekten cok onemli gelismeler oluyor anlasmalar yapılıyor sattığı doğalgazın fiyatında indirime gitmeyen Turkiye’ye İstersen tahkime git’ diye meydan okuyan İran Ermenistan ile yeni bir doğalgaz hattı icin anlasıyor. İran–Ermenistan hattının bizi de ilgilendirdiğini bilmem soylememe gerek var mı; ama ben yine de soylemis olayım.