Alvart Khalatian yerin altında yasıyor. Yoldan gelip gecenler Alla nın ziyaretcilerini farkedince kahkahalarla Bu kadının Sophia Loren den daha cok resmi cekildi diyor. O ise gorusmek isteyen gazetecilere Yarın 11 de gelin. Bugun elektrigim yok diyor. Erivan da her zaman yerin altında insanın hayal edebileceginden daha fazlası bulunur. Alvart Khalatian da kelimenin tam anlamıyla yerin altında yasıyor. Boylesi kucuk bir kentte arkadaslarının deyimiyle Allayı bulmak da hayli kolay. Alla nın yeraltındaki evine giris cıkıslarını goren gazetecilerin ve diğer insanların yonlendirmesiyle fotoğrafcı Ruben Mangasarian Sar-yan Sokağı nın altında en az on yıldır kullanılmamaktan curumus paslı bir cesmenin dibinde sozkonusu yeri buluyor. Yakınlardaki insaatın calısanları cesmenin altındaki tamir yerine giden ağır metal kapak seklindeki kapıyı gosteriyor. Yoldan gelip gecenler de Alla nın ziyaretcilerini farkedince kahkahalarla Bu kadının Sophia Loren den daha fazla resmi cekildi diyorlar. Ruben metal kapaklı kapıyı acmaya calısırken karanlıklar icindeki yer altına inen metal basamakların ucundan uyuz bir kara kopek havlıyor. Derinlerden bir ses bağırıyor Kim o? Ne istiyorsun? Ruben de asağı doğru sesleniyor Gazeteciyiz seninle konusmak istiyoruz. İceri girebilir miyiz? Yarın sabah 11 de gelin. Bugun elektriğim yok Ertesi gun Alla bizi asağıda hâlâ elektriği olmadığını soyleyerek uyarıyor. Yakınlardaki dukkândan alınan sağlam pratik mumlar ise yarıyor. Kaygan merdivenlerden asağı inmek isin yarısı. Bu mezar gibi evdeki tek ısık giris deliğinden ibaret. Karanlığa doğru yurumek de baslı basına bir mucadele ama Alla konuklarına yolu gosteriyor. Sağdan devam edin. Lutfen dikkat edin de dusmeyin. Ben bu hendeklere yuvarlanmaktan boyle sakat kaldım. Karanlık boğucu. Nihayet kucuk bir mum yakılıyor ama yasanan sadece gecici bir rahatlık cunku bu dunyayı gormemek belki de gormekten daha iyi. Khor Virabıma hos geldiniz diyor gozleri yasla dolan Alla titrek bir sesle. İcerisi soğuk dısardan en azından birkac derece daha soğuk ve dayanılmaz olcude nemli. Cop kokusu sırf bu soğuk yuzunden duyulmuyor. Alla paslı demir bir yatağınuzerinde ve bir yığın kirli caput carsaf arasında oturuyor. Bir haftadır yatağında kalkmadığını soyluyor.Ayağa kalktığında sakat dizi icin koltuk değneği kullanıyor. Bir hafta kadar once merdivenleri cıkarken yine dusmus ve diğer dizini de incitmis. Sakatlandığı sırada Mickey adında ve kanis olarak tanımladığı o kara kopeği naylon torbada yukarı tasıdığını anlatıyor. Alla yapılı bir kadın. Bu delikten hele de icinde kopeğin olduğu bir torbayla ve değneklerle yukarı asağı inip cıktığını hayal etmek bile cok zor ama yapıyor iste. Son bes yıl icinde yeraltındaki bu tamir yeri Alla nın evim dediği tek yer. Burayı sağlık teskilatında calısan bir arkadası gostermis o da ikinci kocası Roman ve evlerindeki esyalarla buraya gelmis. Roman Ağustos ta onu terkedeli beri basının caresine bakmaya calısıyor. Arkadasları ve komsuları da ona yiyecekle su vermek ve nasıl olduğuna bakmak icin uğruyorlar. Arkadasları da kendisi gibi evsiz insanlar. Coğunluğu sise topluyor gidecek yerleri sığınacak aileleri yok. Zaven ve simavon da nasıl olduğuna bakmak icin o gun ziyaretine gelmisler. İkisi de kocasının arkadasları. Bana birbucuk kilo et getirmisler ama pisirecek yerim yok. Birkac ay once ocağımı ve icinde pasaportumun olduğu cantayı caldılar. Ne yapabilirim ki? Yatağının kenarında duran portatif masanın uzerinde yağmur sularını topladığı buyuk bir kova var. Alla bu suyu yıkanmak ve bulasık yıkamak icin kullandığını anlatıyor. Masanın uzerinde kurumus ekmekler sigara izmaritleri ile dolu kultablası ve artık yenecek durumu kalmamıs yemekler yığılı. Dort bir yanı ici turlu cesit esyayla dolu ususte dizilmis kutularla cevrili. Ayrıca cop tepecikleri ve yağmur suyunu toplamak icin kap kacak var. Plastik bir Fanta sisesi alıp cok sert olduğu anlasılan bir sey dolduruyor kendisine. Ardından da kırık cay bardağına yağmur suyu doldurup calkalıyor. Lutfen yanlıs anlamayın. Sıcak kalmak icin bunu icmeliyim. Baska carem yok diyor. Arkadasları da Fanta sisesinden kendi bardaklarına doldurdukları ickiyle baslarını sallayıp onu onaylıyorlar. Masanın uzerinde kucuk bir radyoyla zamanı takip edebilmesi icin iki uydu. Radyoyu acınca Erivan da yerin altında Christina Aguilera nın sesi yankılanıyor. Anlasılan Alla nın pek hosuna gitmedi kanallar arasında gezinip geleneksel Ermenice bir sarkı buluyor. Biliyor musun sarkı soylerim ben diyor ve arkadasları bir kez daha tasdik edercesine baslarını sallıyorlar. Bir seyler soylemesi icin onu ikna etmeye uğrasıyorlar zaten fazla ikna edilmeye de ihtiyacı yok. Hemen dumanlı sigaradan kalınlasmıs bir sesle yalnızlığa dair huzunlu bir sarkı mırıldanmaya baslıyor. Uzerinde kurumus ciceklerle dolu bir vazo ile ıvır zıvırın yer aldığı bir cekmeceli dolapla bos bir camasır ipi var. Alla nın en son ne zaman yıkandığını ya da camasır ve bulasık yıkadığını tahmin etmek guc. En son altı ay once yıkandığını soyluyor. Yazın buyuk su siselerini doldurup gunesin altına koymus ve su ısınınca da yıkanmıs. Kocası gittiğinden beri siselerini tasıyacak kimseyi bulamamıs hava da cok soğuk olduğu icin yıkanamamıs. Ziyarete geldiği baska bir seferde Ruben ısrar edince Alla biraz temiz hava almak ve hareket etmek icin dısarı cıkmaya razı oluyor. Bu kez yanında yalnızca Zaven var. O da dısarı cıkıyor elinde bir gun once simavonla birlikte getirdikleri et ve kirli bir tava var. Burada pisirip yiyorlar. Baskaları da durup hal hatır soruyor. Biri votka veriyor. Alla ve Zaven mukavva kutuları yakarak tuzladıkları eti pisiriyor. Etin coğu da zaten yağ ve sinirden ibaret. Alla bir yudum votka alıp yemeğe baslıyor. Mickey de kosarak yanına geliyor ve Alla kopeği bebek gibi besliyor. Gel anneye Mickey diye mırıldanıyor O benim tek oğlum. Onsuz hicbir sey yiyemem. Henuz 46 yasında ve son bes yıldır kendisiyle durmadan roportaj yapılıp fotoğrafları cekilmis. Butun bunların sonunda ne olacak bilmiyorum diyor. Super model oldum ama gosterecek bir seyim yok... Daha parlak bir gelecek 2003 yılının sonunda Ermenistan ın beskentinde buyuk bir cehre değisikliği yasandı. Tamamlanan Lincy Vakfı projeleri sonrası cadde asfaltları daha duzgun kaldırımlar daha temiz bir hale getirilirken tiyatro binalan ve konser salonları da onarıldı. Cumhuriyet Meydanı nın parlak ısıkları merkezdeki bu cehre değisikliğini daha da belirgin kıldı. Meydanın az otesinde ise planlandığı uzere Erivan ın merkezinde sekillenmeye baslayan Kuzey Caddesi icin yıkım ve insaat calısmaları suruyordu. Yeni baslanan ya da henuz tamamlanmamıs projelerin listesi bir hayli uzun. Bu liste yalnızca ulkenin gorunumunde yol acacağı değisiklikler nedeniyle değil toplum ve ekonomi uzerindeki etkileri dolayısıyla da onem tasıyor. Dunya uzerindeki en buyuk ABD Buyukelciliği binası olan Erivan daki Buyukelcilik kompleksinin de 2004 yılı icerisinde tamamlanması ongoruluyor. Bu proje aynı zamanda insaat sektorunde is imkânı anlamına geliyor. Avca yapım sureci boyunca vasıflı iscilerin teknik isleri yurutmek uzere eğitimden gecmeleri de gundemde olacak. Zvartnots Havalanı ndaki temizlik calısmaları tamamlandı ancak insaat calısmalarına daha baslanmadı bile. Gerek vatandaslar gerekse yolcular bu ağır tempoyu anlamakta zorlanıyorlar ancak kademeli değisiklikler daha simdiden fark yaratmaya basladı. Dunya uzerinde elektornik vize verebilen ikinci ulke statusu Ermenistan gibi cok dağınık Diasporaya sahip bir ulke icin gururdan cok daha ote bir anlam tasıyor. (EO/BB) (AIM in Aralık 2003 ve Ocak-subat 2004 sayısından derleyerek ceviren Karin Karakaslı)