ANYOS MUNCHOS İ BUENOS Ayse Gursan Salzman fotograflar: Laurence Salzman Gozlem Gazetecilik Basın ve Yayın 2003 113 sayfa. Annemin Gelibolu da 60 lı yıllarda gecen genc kızlıgında Doretha yla Ester en yakın arkadaslarından ikisiymiş. Cunku evleri de yan yanaymış. Onlar din dersine girmezlermiş. Babaları zenginmiş. Ester biraz daha cirkinceymiş o nedenle Ester babanın işi zor senin icin cok drahoma biriktirmesi lazım diye kızdırırlarmış onu. Annem nedense Doretha nın Kıbrıs krizi sırasında Gucunuz yetiyorsa girin dediğini unutamamış konu her acıldığında anlatır. Sonra İsrail e gitmişler. Fabrikalarda calışıp zorluk cektikleri haberi gelmiş Gelibolu ya. Duymuşlar ki Doretha uniforma giyip asker olmuş... Onlar Gelibolu yu ozlemişler midir bilmiyorum. Ama Gelibolu onları hâlâ hatırladığına gore eksiklikleri hissedilmiş... Benim İzmir deki delikanlılık yıllarımda okuduğum lisede Yahudi cocuklar vardı. Aynı sınıfta olmadığımız icin tanışmazdık ama ben onları bilirdim. Cunku onlar bizden olmayan ama aynı bizim gibi olanlardı. Nedense kendi okulumdaki Yahudilerin varlığını değil azlığını yadırgarken Gelibolu gibi bir Anadolu kasabasında bir zamanlar Yahudi cemaatinin yaşadığını inanılmaz bulurdum. Cunku bana gore onlar sadece buyuk şehirlerde yaşarlardı. Sonraları cok Yahudi insan tanıdım kimi arkadaşım oldu; havranın sinagog olduğunu helal yiyeceklere kaşer dendiğini cumartesi gunleri calışmadıklarını hep İstanbul da universite yıllarında oğrendim. Tıpkı Doretha yla Ester in 500 yıl once İspanya dan kacan Seferad Yahudilerinin torunları olduğunu oğrendiğim gibi... Seferadlar tum Anadolu ya dağılmışlar. Eşkenazlar Karaylar gibi diğer Yahudilerle birlikte bu toprakların parcası olmuşlar. Turk ulusu yaratılırken onlar iyice otekileşmiş ne yazık ki. Sonrası bildik hikâye. Rumlar Ermeniler gibi onlar da hayatımızdan onemli olcude cekilmişler. Anadolu nun kucuk şehirlerinde bile hâlâ hayatta olan bir kac kişiyi boş sinagogları ve unutulan gelenekleri geride bırakıp gitmişler. Şimdi her şey iyice yok olup toza donuşmeden birtakım şeylerin kaydını tutma belgeleme telaşı yaşanıyor. Yahudi Cemaati Şalom gazetesini de yayımlayan Gozlem Gazetecilik 500. Yıl Vakfı gibi kurumlar aracılığıyla kendi kulturunu tanıtan etkinlikler yapıyor kitaplar yayımlıyor. Anyos Munchos İ Buenos da bu cabanın urunlerinden biri. Kitabın adı Nice İyi Yıllar anlamına geliyor. Laurence Salzman ve Turkiyeli eşi Ayşe Gursan-Salzman 1986 yılında tum Anadolu yu gezip 500 yıllık seferad varlığını belgelemişler. Calışmalarının urunu olan kitap 1992 de İngilizce olarak basılmış. Yakınlarda da Turkcede yayımlandı. Kitabın onemlice bir kısmı İstanbul a ayrılmış. Fotoğraflara kısa metinler eşlik ediyor. Canakkale de Yalı Carşısı nda kuyumcu dukkanı işleten bay David in Gelibolu da cenaze kaldıranların İzmir deki sinagogların fotoğraflarına bakarken yukarıda anlattığım hatıra kırıntıları dokuluverdi. Kırıntılar birleşti boyle bir yazı oluverdi. Satın almak isteyenler icin irtibat numarası: 0212 231 92 82