Dogus Kilisesi nin kapisi 150 seneden beri Muslumanlar tarafindan acilirken Kudus Rum Patrigi Irineos diger mezheplerin papazlarina fark ettirmeden kilidi degistiriverdi. Hazreti Isa nin dogdugu yer olan Beytulláhim sehrindeki Dogus Kilisesi nde bugunlerde bir ‘‘anahtar kavgasi ’ yasaniyor. Kilisenin kapisi Hristiyanlar in birbirlerini yemelerini onlemek icin Sultan Abdulmecid in verdigi bir fermanla 150 seneden beri Muslumanlar tarafindan acilirken Kudus Rum Patrigi diger mezheplerin papazlarina farkettirmeden kilidi degistiriverdi ve kiyamet koptu. Kudus Ermeni Patrigi Torkom Manukyan Filistin Devlet Baskani Yaser Arafat a bir mektup yazarak anahtarlarin Rum patriginden alinmasini Abdulmecid in fermaninin yeniden uygulamaya konmasini yani kapinin eskiden oldugu gibi Muslumanlar tarafindan acilmasini istedi. Iste sahip olmamiza ragmen bir turlu farkedemedigimiz ‘‘imparatorluk mirasi’’mizi bizlere hatirlatacak mukemmel bir ornek... ISRAIL Hamas i ortadan kaldirmak icin Gazze de kanli bir operasyona girisip genc-yasli demeden hemen herkesi hedef alirken Kudus e yarim saat mesafedeki Beytulláhim sehrinde de bir baska mucadele bir anahtar kavgasi yasaniyor. Bu aslinda kari koca didismesini hatirlatan ama bizi yakindan ilgilendiren bir kavga... Hani kari koca birbirine girer erkek evi terkedip gidince kadin kilidi degistirir kocanin gelip esyalarini almasina musaade etmez ve adamcagiz etrafa sikáyete baslar ya iste boyle bir didisme... Cekismenin taraflari Israil ve Filistin deki Hristiyan cemaatin ruhani liderleri: Rum Ortodoks ve Ermeni Patrikleri ile kutsal topraklardaki Katolikler in en yuksek rutbeli papazi. Arabulucu rolunde Filistin Devlet Baskani Yaser Arafat en tepede de Osmanli hukumdari Sultan Abdulmecid in golgesi var. Kavganin sebebi ise Hazreti Isa nin dogdugu yer olduguna inanilan magaranin uzerinde bulunan ve Hristiyan mezheplerinin bir turlu paylasamadiklari Beytulláhim deki Dogus Kilisesi nin anahtarlari... Kilisenin kapisi Sultan Abdulmecid in Hristiyanlar in birbirlerini yemelerini onlemek icin verdigi bir fermanla 150 seneden beri Muslumanlar tarafindan acilirken Kudus Rum Patrigi diger mezheplerin papazlarina farkettirmeden kilidi degistirdi ve kiyamet koptu! Filistin Devlet Baskani Yaser Arafat a bir mektup yazan Kudus Ermeni Patrigi anahtarlarin Ortodoks Patrigi nden alinmasini ve kapinin eskiden oldugu gibi Muslumanlar tarafindan acilmasini istiyor. Iste Kudus te asirlar boyu yasanan bu anahtar kavgasinin gunumuze kadar uzanan garip ve de eglenceli oykusu: Dogus Kilisesi nin anahtarini elinde bulundurup kapiyi acma yetkisi 1520 lerde Kanuni Sultan Suleyman tarafindan Katolik papazlara verilmisti. Yetki 1630 larda Rum Ortodokslar a devredildi ve kilisenin kapisini 1850 lere kadar her sabah Ortodokslar actilar. 1850 lerde Rusya devreye girdi ve Car Birinci Nikola Osmanli Devleti nin basini uzun muddet agritacak olan Mubarek Makamlar Meselesi ni ortaya atti. Car Kudus teki kutsal mekánlarin idaresinin Rusya ya ait bulunmasini istiyor ve Osmanli topraklarindaki Hristiyan teb anin koruyucusu olmayi talep ediyordu. O devirde Katolik dunyasinin koruyuculuguna soyunan Fransa nin da ise karisip anahtarlarin eskiden oldugu gibi Katolikler e verilmesi icin Osmanli tarafina baski yapmasi uzerine bunalan zamanin hukumdari Sultan Abdulmecid mukemmel bir cozum buldu: 1852 de kilisenin kapisindaki kilidi degistirtti ve bir fermanla anahtarin papazlarda degil Beytulláhim in onde gelen bir Musluman ailesinde bulunmasini emretti. Ayni isi daha sonra Kudus teki Kiyamet Kilisesi nde de yapti bu kilisenin anahtarlari da Muslumanlar a verildi. Her iki mabedin kapisi tam 150 sene boyunca her sabah Muslumanlar tarafindan acildi ve didismekten yorulan Hristiyanlar da rahat ettiler. Derken 2002 Agustos una gelindi ve siláhli bir Filistinli grup Dogus Kilisesi ne sigindi. Israil kuvvetleri ile siláhli catismaya girdiler ve kilise ancak birkac haftada bosaltilabildi. Catismalar sona erince Kudus Rum Patrigi Birinci Irineos uyaniklik etti ve kasla goz arasinda kilisenin kapisindaki kilidi degistirip yeni anahtari cebine ativerdi. Boylelikle kapinin Muslumanlar tarafindan acilmasi gelenegi son buluyor kilisenin giris-cikislari Ortodokslar in kontrolune geciyor yani Hazreti Isa nin dogdugu mekána hizmet etmenin sevabi sadece Ortodokslar a ait oluyordu. Kudus Ermeni Patrigi Torkom Manukyan gectigimiz 12 Mayis gunu Filistin Devlet Baskani Yaser Arafat a bir mektup gonderdi. Manukyan Rum Patrigi Irineos u sikáyet ediyor statukonun korunmasini yani Sultan Abdulmecid in 1852 tarihli fermaninin yeniden uygulanmasini istiyordu. Fermanda Beytulláhim Kilisesi nin kapisi ile ilgili uygulamalarin hicbir sekilde degistirilmeyecegi yaziliydi. Filistin Kurtulus Orgutu ile Kutsal mekánlarin yoneticileri arasinda 15 Subat 2000 gunu imzalanan andlasmanin dorduncu maddesi de bunun boyle olmasini ongoruyordu diyen Manukyan Yaser Arafat tan Rum patriginin elindeki anahtarlarin alinmasini ve kilisenin kapisinin eskiden oldugu gibi yine Muslumanlar tarafindan acilmasini talep ediyordu. Mektubu kutsal topraklardaki Katolikler in ruhani lideri Giovanni Battistelli de Manukyan ile beraber imzaladi ve her ikisi de simdi Arafat tan cevap bekliyorlar. Ben Beytulláhim de bugunlerde yeniden yasanan anahtar kavgasini oralari en iyi bilen Turk gazetecilerden biri olan dostum Sefer Turan dan ogrendim ve yazismalarin orneklerini de ondan aldim. Sahip olmamiza ragmen bir turlu farkedemedigimiz imparatorluk mirasi mizi hatirlamamiz icin bundan daha mukemmel bir ornegi zannedersem arasak da bulamayiz. Turkce’nin ustadi anahtar kavgasini anlatiyor Zeytindagi Birinci Dunya Savasi ni Cemal Pasa nin yaveri olarak Ortadogu da geciren Falih Rifki nin yani sonraki senelerin meshur gazetecisi Falih Rifki Atay in savas hatiralaridir ve hem Turkce hem de fikir sáheseridir. Kudus te Filistin de ve Sina Colu nde ugradigimiz yenilgileri Zeytindagi kadar aci ama gercek bicimde anlatan bir baska eser Turk Edebiyati nda ve Turk tarihinde mevcut degildir. Falih Rifki Kamame yani Kiyamet ve Dogus kiliselerinin anahtar bahsini bakin nasil anlatiyor: ...Zeytindagi nin tepesindeyim. Lut denizine ve Gerek daglarina bakiyorum. Daha otede Kizildeniz in butun sol kiyisi Hicaz ve Yemen var. Basimi cevirdigim zaman Kamame Kilisesi nin kubbesi gozume batiyor; burasi Filistin dir. Daha asagida Lubnan var Suriye var. Bir taraftan Suveys Kanali na obur taraftan Basra Korfezi ne kadar coller sehirler ve hepsinin ustunde bizim bayragimiz! Ben bu hudutsuz imparatorlugun cocuguyum. ...Kamame Kilisesi nin Hristiyan milletler arasinda taksim edilmis oldugunu bilirsiniz icerisinin her parcasi ve butun kilisenin her hizmeti bir baska cemaatindir. Bu cemaatler yalniz anahtari pay edememislerdi. Onun icin Kamame nin anahtari bir hocanin elindedir. Butun bu kit alarda biz iste bu hocanin vazifesini yapiyoruz: Ticaret kultur ciftcilik sanayi binalar hersey Araplar in veya diger devletlerindir. Yalniz jandarma bizim idi; jandarma bile degil jandarmanin esvabi. ...Isa nin mezari ustunu temizlemenin sevabi pay edilemedigi icin toz toprak icindedir. Ipi koparak dusen cani hic kimse kaldirip yerine takamaz. Beytulláhim Kilisesi de boyle idi: Enver Pasa kilise camlarinin nicin kirik birakildigini sordugu zaman masraf etmek sevabini milletlerin paylasamadigini ve her tesebbusun arkasindan kan ve kavga ciktigini soylemislerdi. Baskumandan kiliseyi bir jandarma mufrezesi ile sardirdi ve kilisenin pencerelerine yeni camlar ancak oyle takilabildi. Kamame Kilisesi nin en buyuk gunu ates gunudur: Isa nin ruhunun goke ciktigi gun! Karargáh gencleri hepimiz bu buyuk gunu gormege karar vermistik. ...Evvelá tiknaz bir hoca efendi anahtar bekcisi ile selámlastik. ...Isa nin ruhu eger bugun icinden cikmis oldugu yere inerek bu sahneyi gorseydi kimbilir patriklerini hangi oduna cakardi? Daha biz arabamiza binmeden kilise kapisinin disinda sonmus mumlarin ilk piyasasi kuruluyor ve Musluman hoca kilise kapisini kapamak icin anahtarini hazirliyordu... KAYNAK: MURAT BARDAKCI