88 yasindaki Ilya Beyar Istanbul Universitesi Hukuk Fakultesi mezunu. Almanya dan gelen diger Yahudi hocalar gibi profesor olmak istemis ama Sen ancak okutman olabilirsin yanitini almis Yahudinin Almani makbul! Edirne de 1915 yilinda dogdum. Edirne de okudum. Musevi okulunda asagi yukari yedi sene okudum. Namik Kemal Ilkokulu na gecince 5. siniftan baslattilar. Burada 3-4 yil kaybim var. Once Edirne Erkek Lisesi ne Trakya olaylarindan sonra da Istanbul Erkek Lisesi ne kaydoldum ve oradan mezun oldum. Soyadi Kanunu ciktiginda ben Bayar istedim ama o zaman Celal Bayar basbakandi Bana Basbakan in soyadini alacak kadar oldun mu sen? dediler ve soyadim boylece Beyar oldu. Trakya olaylarini nasil yasadiniz? Babamin ortagi Mehmet bey babami uyarmis Sizi kesecekler filan demis. Babam elinden bir sey gelmeyecegini gorunce o gece icmis. Eve sarhos geldi. Ertesi gun eve bir suru insan geldi. Esyalarimizdan istediklerini aliyorlardi istedikleri kadar para veriyorlardi. 5 kurus 10 kurus... Korkumuzdan karsi cikamiyorduk. Edirne de evimizi bile satamadan terk ettik Babamin eviydi. Sormadik da sonradan. Belki gidilip tapudan arastirilsa cikar bir seyler... Babam Edirne de kasaplik yapiyordu. Isleri iyiydi. Istanbul da Hahambasilik ta bir is buldu. Ben Hukuk Fakultesi ne girdigimde bizi gecindiremedigi icin sikintidan felc oldu. 24 saat icinde kaybettik beybabami. 1937 sonu 38 basi olmali. Ataturk oldugunde (10 Kasim 1938) biz babami kaybetmistik. Annem dul bir kadin olarak kiz kardesimle beni goturmustu Dolmabahce ye. 1941 yilinda Istanbul Hukuk Fakultesi nden mezun oldum. Asistan olmak istiyordum ki sonra Almanya dan gelen Yahudi hocalar gibi hukuk profesoru olabileyim. Ancak bana Sen asistan olamazsin ancak okutman olabilirsin dediler. Almanya dan gelen Yahudilerin hocalik yaptigi fakultede Turkiyeli Yahudi oldugum icin yapmadilar. Yahudiler Beni devlet memuru yapmazlar diye basvuruda bulunmuyor. Bizim zamanimizda yapmiyorlardi ama simdi degisiyor. 10-15 yil sonra hepsi olacak. Bana gore Basbakanlik ta da gorebileceksiniz. Reisicumhurluga kadar gidebilecegini umut ediyorum. 1941 de askere gidecegim zaman da bana Er olacaksin dediler. Ben yuksek tahsil gormus vatandasim. Ben Turkum. Bu memleket icin canimi vermeye hazirim diye dilekce verdim. 10 sene sonra cevap geldi: Yedek subay olarak askere gideceksiniz. Yedek subay olarak gonderildim. Varlik Vergisi nde ne odediniz? Ben 35 lira maasla avukatliga basladim ya bana tam 75 lira Varlik Vergisi koydular. Henuz daha yeni avukat cikmistim ve borcla odedim. Patronumu gonderdiler. Istanbul un en zengin insanlarindan biriydi. Ishak Niyego cam kraliydi. Karakoy de Tunel in yaninda muazzam buyuk bir dukkânlari vardi. Hahambasi istedi siyasete girdim Daha sonra neler yaptiniz? Hahambasi nin istegi uzerine siyasete de atildim. Hurriyet Partisi nin Yeni Turkiye Partisi nin milletvekili adayi oldum. 1957 secimlerinde 33 aday arasindan 10 uncu siradaydim. Bir emekli general Listede birinci ikinci ve ucuncu olan 25 er bin lira verecek. Dorduncu besinci altinci olanlar 15 bin lira verecek. Yedi sekiz ve dokuzuncu olanlar 10 bin lira verecek. Onuncu onbirinci ve onikinci sirada olanlar da 25 er bin lira verecek dedi. Ben onuncu siradayim. onbirinci sirada bir Ermeni onikinci sirada da bir Rum vardi. Fahrettin Kerim Gokay dan tepki bekliyordum. Sesini cikarmayinca firladim; Ne bicim reissiniz dedim. Boyle bir teklif karsisinda utanir insan. Burada boyle soyledikten sonra Buyuk Millet Meclisi nde neler soylemeyecek bu adam. Oradakiler alkisladilar beni ama kac para eder. Fahrettin Kerim koluma girdi. Aldiris etme bu geri kafali insan dedi. -------------------------------------------------------------------------------- Bulasici bir hastalik gibiydi... Berta Bensusen Ozgun Brudo Trakya olaylarini soyle anlatiyor: Nasil anlatiyim bir cesit bulasici hastalik olur herkesi etkiler. Bu da oyle bir seydi. 1926 da Istanbul da dogdum Canakkale de buyudum. Ilk ve ortayi orada bitirdim. O zaman lise yoktu Canakkale de. 1940-43 arasinda da Istanbul da Isik Lisesi nde yatili okudum. Mezuniyetten sonra Sark Sigorta da ise basladim. Orada evleninceye kadar dort-bes sene calistim. 1952 de 26 yasinda evlendim. Bizim bey Leon Brudo ev is ibadet. Allah kabul etsin. Gorucu usulu evlendik. Gezmeyi pek sevmiyor. Hangisi adiniz hangisi soyadiniz? Birincisi adim digerleri soyadim. Mesleklerim de cok; yazar sair sarki sozu yazari karikaturist... Siirlerime besteler yapiyorum. Ben de zaman zaman mandolin caliyorum. Kulagim hassas oldugu icin her duydugumu calabiliyorum. Ders almadim. Piyanoyu da iki elle sol el tempo sag el melodileri cikararak caliyorum. Sarkilar yapiyorum kendime alaturka sarkilar. Bunlarla avunuyorum. Sarki sozlerinden biri Tanju Okan in soyledigi Kime ne : Bagrimdaki tastan/gozumdeki yastan/gonlumdeki kordan/gurbetteki yardan/Kime ne Kime ne? Eflatun dergisi vardi kapandi. Oraya yaziyordum. simdi Yeni Defne dergisine yaziyorum. Trakya Olaylari sirasinda Canakkale de neler yasadiniz? Trakya olaylari bize Canakkale de pek dokunmadi. Annemin arkadaslari cok uzulurler ve annemi teselli ederlerdi. Trakya olaylarinda cok korkmustuk. onradan duyduk ki Musevi Mahallesi nde epeyce tecavuzler olmus. Nasil anlatayim bir cesit bulasici hastalik olur insanlar birbirlerine etki yapar. Bu da oyle bir durumdu. Varlik Vergisi nde ben lisede yatili olarak okuyordum. Istanbul daydik. Babam cok uzulmustu. Verecek parasi yoktu. O zaman 4 bin lira para buyuk bir paraydi. Ankara dan dostlari vardi. Hem Canakkale den hem Istanbul dan vergi borcu cikarilmisti. Sonra Canakkale dekini sildirdi. 4 bin liralik borcu da zar zor odeyebildi. Istanbul a gelme nedeniniz nedir? Musevi oldugunuz icin rahatsiz etmeleri mi? Bir seyler oluyordu. Bazi puruzler baslamisti. Beni Fransizca hocasi nedensizce siniftan kovmustu. Ben de aglayarak siniftan ciktim. Babama anlattim bu durumu. Babam fena halde uzuldu ve dogru valiye gitti. Oradan Milli Egitim Mudurlugu ne gitti. Hafta sonu gecmeden o hocayi okuldan da Canakkale den de kovdular. 6-7 Eylul u nasil yasadiniz? Sadece korktuk ama cok bir sey olmadi. Sadece bu dukkânin camlarini kirdilar. Bir vatandas geciyormus bizim dukkân icin Yapmayin. Bu dukkânin sahibi fakir babasidir demis onlemis saldirilmasini. Bizim beyi seviyorlar. -------------------------------------------------------------------------------- Dort yil askerlik yapti eline silah verilmedi 81 yasindaki Leon Brudo Ikinci Dunya Savasi yillarinda dort yil boyunca askerlik yapmis. Kendilerine silah egitimi verilmedigini belirten Brudo Gayrimuslimler onemsiz nobetlerde kullaniliyordu diyor. Askerlik donusu once tezgâh acan Leon Brudo daha sonra Balat ta bir dukkân almis. Esi Berta Bensusen Ozgun Brudo ile gorucu usuluyle evlenmis. Balatliyim. 1922 yilinda burada dogdum burada buyudum. Okulda Musevi oldugunuz icin olumsuz bir sey yasadiniz mi? O zaman Vatandas Turkce konus gibi akimlar vardi... Yok yok hicbir sey... Bizim zamanimizda boyle bir seyler yoktu. Hepsi de bizi severlerdi. Iyi arkadaslarimiz da oldu. Okuldan sonra annem bizi akrabam olan bir manifaturacinin yanina ise koydu... Oradan 1941-42 yillarinda da askere gittim. 20 Kura Askerlik icin gayrimuslimleri bizden asagi yukari iki ay evvel toplamislardi. Ondan sonra bizim askerlik hava us taburunda gecti. Asagi yukari dort sene boyunca askerlik yaptim. Ikinci Dunya Savasi nedeniyle uzatmislardi askerligi... Size farkli bir uygulama yapildi mi askerde? Yok yok. Yalniz bize dort yil muddetce elimize tufek verilmedi. Yani ogretmediler. Bizimle beraber Muslumanlar da Turkler de vardi. Esas yerlerde onemli yerlerde onlar nobet tutarlardi. Biz gayrimuslimlere de kogus nobeti iceri giris nobeti gibi nobetler verirlerdi. Varlik Vergisi ciktiginda siz askerdiniz. Bu vergi ailenize nasil uygulandi? Benim babam isciydi. Varlik Vergisi ile bir alakamiz olmadi ama akrabalar arasinda oldu. Askerden geldiniz tekrar calismaya basladiniz... En son calistigim bir muessese Anastas Topozoglu isminde bir Rum vatandasinin dukkâniydi. Askerlik gorevimi bitirdikten sonra ayni dukkâna gittim. Baktim ki Varlik Vergisi vermisler. Dukkânin yarisi kadar mal kalmis. Ben de amcamin karisindan aldigim 50 lira ile corap mendil atlet havlu aldim ve pazarciliga basladim. Uc sene kadar pazarlarda calismaya devam ettik. Sonra Balat ta tezgâh acmaya basladim. Sonra da kendime bir dukkân aldim. Bizi Kor Ali korudu 6-7 Eylul de neler oldu? Biz Sisli de oturuyorduk. O aksam patirti gurultu falan oldu. Istiklal Caddesi ndeki bazi dukkânlar yagmalandi. Orasi gibi burada da (Balat) yagmalandi. Bazi bakkaliye dukkânlarinin filan icindeki mallari sokaga atmislar. Bizim Balat ta cok iyi bir ahbabimiz vardi. Ayvatoglu isminde bir Rum. Cok guzel bir bakkaliye dukkâni vardi. Butun mallarini yagmalamislardi. Sisli den Kasimpasa ya kadar yuruyerek geldim. Bir sandala atladim ve Balat a gectim. Dukkâna bir sey olup olmadigina bakmaya geliyorum. Bizim bir Balatli elektrikcimiz vardi Kor Ali adinda. Bu patirti ciktiginda hemen Balatli iki uc gencle birlikte bizim dukkâni savunmuslar. Burasi fakirlerin babasidir. Bu dukkânin sahibi cok kizlar evlendirmis. Buraya dokunulmayacak demisler. Boylelikle bizim dukkân kurtuldu. Ama bir darbe yedi. Ortada buyuk bir cami vardi. Demirlerle geldikleri icin kepenklere vurmuslar ve cami kirmislar. Sukur Allaha bu kirikla kaldik. Benim yanimda bir sayaci (ayakkabi yuzlerini diken esnaf) Manol Usta vardi. Onun dukkânina girmisler. Makinesini kirmislar. Rum -du ve ben baba gibi severdim. Ben dedim ki Manol Efendi ben sana yeni bir makine alacagim. Dukkânini tamir ettirdik. Makine aldik. O da gene calismaya basladi. Baba-ogul gibiydik. Madem ki Allah bizi boyle kotu bir olaydan kurtardi ben de ona boyle bir sey yaptim. Yahya KOCOGLU