Eregli de yasayan Sarkis Cerkezoglu nun ailesini tehcirden Yagsiz tuzsuz pilav gâvursuz memleket olmaz diyen Deli Mustafa adli bir aga kurtarmis Eger biz bulgursak siz yagsiniz Ailem 1900 un baslarinda Kayseri Talas tan Karaman a yerlesmis ve yasamaya baslamis. Karaman da ticaret yapiyorlarmis. 1909 da amcam Adana da oldurulmus. Babam 1915 te Arabistan a surgune (tehcir) gonderilmis. Ben 1916 da Cabul da dogmusum. Bir zamanlar 57 bin sari liranin sahibi olan babam oldugu gunlerde iki paket koylu tutunu alacak paraya sahip degildi. Annem ogretmenlik yapmak icin gittigi Karaman da babamla tanismis. 18 yasindayken evlenmis babamla. Cok vakit gecmeden Arabistan a surgune gitmisler. Babaannem surgune giderken Kilis te olmus. Onun ceyiz sandigi bende. Parasizlik okutturmadi Babam tehcirden sonra Karaman a donunce bu kez Eregli ye surulmus. Orada Deli Mustafa adli bir aga babama sahip cikmis. Babam da telgraf cekerek bizi cagirmis. Deli Mustafa tehcirde Ermenileri kurtaran kisidir. Gokbudak ailesinin lideriydi. Iyi insanlar. Biz Eregli ye geldikten sonra onlarla ayni avluda beraber oturduk. Deli Mustafa Eregli den Ermenilerin gonderilmesini Turkler bulgursa Ermeniler yagdir tuzdur. Yagsiz tuzsuz pilav olmaz. Gâvursuz memleket mi olurmus? diyerek onlemis. Nerelerde okudunuz? Babamin durumu ortada ama benim de okuma cagim geldi. Annem alttan girdi ustten cikti babami beni Istanbul a gondermeye razi etti. O zavalli anacigim neler yapmadi? Pantolon dikti basamak sildi kapicilik yapti bizleri okutmak icin. Ancak yine de parasizlik nedeniyle okulu birakmak zorunda kaldim. Babamin beni okutamadigi icin agladigini hatirlarim. Okumadik ve marangoz olduk. Tramvayla odun nakli Sonradan askere gittik. 1948 de Ismet Pasa bizi surum surum surundurdu. Askerden geldim babam olmus. Istanbul a tasindik. Arnavutkoy de ev tuttum. Bir kis boyunca eve dukkândan odun tasidim. Dukkân Tavukpazari ndaydi. Tramvayla tasidim her gun. Seneler sonra Kumkapi da dukkân actim. Samatya da bir Yozgatlinin evine kapi takmaya gittigimde rahmetli esimle tanistik. Nasipmis 1952-53 te evlendik. Insan iyisiydi. Herkese yardim ederdi. 48 sene beraber kaldik. Sonradan kaybettim onu. Cenazesine patrik bile maiyetiyle birlikte katildi. Patrik dedi ki Bu kadina Avrupa dan Amerika ya kadar herkesin borcu var. Patrik aynen bu ifadeleri kullandi. Askerliginizi nasil yaptiniz? 1941 Haziran ayinin 10 unda askere aldilar. Ben 20 Kur a askerlik uygulamasina denk geldim. Yani benim normal askerlik zamanimda bu uygulama yapildi ve 1312 (miladi 1897) dogumlulardan 1332 (miladi 1917) dogumlulara kadar 20 yillik tertibi askere aldilar. Koca koca adamlar vardi asker olarak. Varlik vergisini nasil yasadiniz? Varlik vergisi bizi etkilemedi. Bizim neyimiz vardi ki? Babam olmustu. Ben de Ankara da demiryolunda askerdim o yillarda. Askale ye goturulenler trenlere doldurulmus Ankara dan gecerdi. Ankaralilar da toplanip sirkte hayvan seyreder gibi Askale ye goturulenleri seyrederdi. Hatta Yeter artik yasadiginiz. Boyle gidiyorsunuz diye laf atarlardi. Yasli yasli insanlari goturuyorlardi. Askerden dondukten sonra bir sure Eregli nin Ivriz Koy Enstitusu nde sira masa yaptim. O hareketi yerinde izledim. Genc koylu cocuklari saclari kisa kesilmis koylu kizlari ayaklarinda kalin postallar erkek arkadaslariyla sehre yuruyerek gidip geliyorlardi. Binalarini kendileri yapiyor mandolin caliyorlardi. Koyle halkla iliski kurabiliyorlardi. Ama bu iktidarin hosuna gitmedi. Once dedikodular cikarildi sonra da kapatildi. Onlari kapattilar ki imam hatipleri acsinlar. 6-7 Eylul u nasil yasadiniz? 6-7 Eylul de bir Ermeni aileden yeni kiraladigim eve tasinmistim. Ataturk un evine bomba atildi haberi duyulunca zaten kamuoyu olusturulmustu. Ben hemen eve gittim bir bayrak bulduk astik. Annemin de basini ortturdum. Yagmacilara kahve daveti Tek guvencem yeni tasindigim icin mahallelinin beni tanimamasiydi. Benim evimi gosteren birine yaklasip Aranizdaki konu bu evdir. Sahibi Ermeni ama bu evde ben oturuyorum dedim. Bana Sen kimsin? diye soramadilar. Boyle eve yaklasan birini daha gonderdim. Gece yarisi ben yagmacilari basima toplamistim. Annem kahve pisirmisti. Kahve iciyorduk. Bizim ev iyice girilmez olmustu. Yagmacilarin kiminin koltugunun altinda dikis makinesi kiminin koltugunda halilar kimisinde bilmem ne. Asker dudugunu duyunca kacistilar. Ermeni oldugunuz icin bir zorluk yasadiniz mi? Turkiye de iktidarlar tarafindan Ermenilik ayri bir seydir. Hâlâ da oyle. Kanun nazarinda butun vatandaslar esittir bunlarin hepsi palavra. Bir tane copcu yok bir devlet dairesinde bir memur yok. Ataturk sembolik olarak bir Rum bir Yahudi bir Ermeniyi TBMM ye sokardi. O da gostermelik bir seydi. Simdi o da yok. Solcularimiz bile yapti bu ayrimi. Mihri Belli Turk Solu dergisine yazi yazmami istedi benden. Dedim ki 40 yillik Italyan Pirelli yi alip Turk Pirelli yaptiniz. Philips i alip Turk Philips yaptiniz. Solu bari Turkluge mahkûm etmeyin dedim ve yazmadim. -------------------------------------------------------------------------------- Bir tehcir bin tartisma Osmanli 1915 te Ermenileri simdi Suriye de kalan bir bolgeye gonderme karari aldi. Bu kararla birlikte yillardir suren soykirim iddialari da basladi. Birinci Dunya Savasi nin basindan itibaren Dogu da Ruslarla savasan Osmanli Imparatorlugu toprak kaybediyordu. Imparatorlugun yaklasik 150 yildir suren bu kayiplara tahammulu kalmamisti. Van in Ruslara gecmesi bardagi tasiran damla oldu. Hukumet 1915 Mayis ayina kadar toplam 2 bin 345 Ermeni yi tutukladi. Tutuklananlardan bazilari halka acik yerlerde idam edilirken bazilari icin ise tehcir karari alindi. Toplu surgun Tehcir karari 27 Mayis 1915 te alinmis 1 Haziran da da da Resmi Gazete de yayimlanmistir. Tehcir karari uyarinca 16 ile 55 yas arasindaki butun Ermeniler su anda Suriye sinirlari icinde olan bolgeye gonderilecektir. Ermeniler yeniden yerlestirildikleri yorede nufusun yuzde 10 unu gecemeyecektir. Gidilen yerde Ermenilere eski kosullari saglanacak birakacagi mallar satilacak sahip oldugu toprak kadar toprak verilecekti. Hukumetin karariyla Dogu daki vilayetlerde yasayan Ermeniler 1915 Mayis ile agustos aylari arasinda topluca surgune gonderildi. Bunu Bati dakiler ve Trakya dakiler izledi. 1917 ye gelindiginde Anadolu da Ermeni nufus neredeyse kalmamisti. Kalanlar da ya Muslumanlarin yanina siginan cocuklar ve kadinlar ya da parcalanmis ailelerin kalintilariydi. Anadolu tarihindeki en buyuk can kaybinin yasandigi 1915 yilina iliskin cesitli gorusler savunulmaktadir. Bunlardan biri yasanan bir mukallite karsilikli bogazlasmadir. Ikinci gorus bir milyonu gecen sayida Ermeni nin olduruldugu Anadolu da bir soykirim yasandigi iddiasidir. Ucuncu gorus ise yaklasik 300 bin Ermeninin goc sirasinda yasamini yitirdigini dogrulayan ve soykirim olmadigini savunan gorustur. Tehcir uygulamasi nedeniyle 1. Dunya Savasi ndan yenik cikan Osmanli galip devletlerin baskilariyla 1397 memuru hakkinda dava acmistir. 40 kisinin idam edildigi bu davalarda yargilananlarin bircogu Anadolu da ulusal kurtulus mucadelesinin baslamasiyla birlikte kacmislar ve herhangi bir ceza almamislardir. Rakamlar celisiyor 1. Dunya Savasi oncesinde 1912 yilinda Anadolu da Patrikhaneye gore 2 milyon 100 bin Osmanli yonetimine gore ise 1 milyon 300 bin Ermeni yasamaktaydi. Tehcir sonucunda ne kadar insanin oldugu yillardir artisma konusudur. Bu konuda verilebilecek tek gercek rakam tehcirden sonra Ermeni nufusunun 600 bin civarinda oldugudur. Buyuk bir rakama ulastigi sanilan Musluman ailelerce evlat edinilen Ermeni cocuklarinin sayisi ise bilinmemektedir.