Fay hatti uzerinde bulunan ve eski teknolojiyle calisan Ermenistan daki nukleer santral Turkiye ve cevresi icin buyuk bir tehdit olusturuyor Ermenistan daki Metzamor Nukleer Santrali nin Turkiye icin buyuk bir tehdit olusturdugunu belirten Italya Ferrara Universitesi Ogretim Uyesi Prof. Dr. Hayrettin Kilic miadini doldurmus santralda meydana gelebilecek bir sizintinin cevre ulkelerde milyonlarca kisinin olumune neden olabilecegi uyarisinda bulundu. Kilic santralin derhal kapatilmasi gerektigini vurguladi. BUYUK TEHDIT Fuzyon santrallarinin yakit kirliligi ve guvenlik alanindaki calismalariyla taninan Prof. Dr. Hayrettin Kilic Kars Kafkas Universitesi ile Kars Kent Konseyi nin isbirligiyle duzenlenen konferansta yaptigi konusmada Bulgaristan daki uc Ermenistan daki iki santralin dunyadaki 400 nukleer santral arasinda kalite ve teknoloji siralamasinda en alt sirada yer aldigini vurguladi. Kilic Bu bes santral kara listeye alinmisti ve aninda kapatilmasi icin Avrupa Birligi baski yapti. Ermenistan yapilan baski sonucu kapattigi iki santralden birini 1995 yilinda ortaya cikan enerji krizinden dolayi calistirmaya basladi diye konustu. RISK BOLGESEL Kilic sunlari soylediRisk cok buyuk. Ermenistan daki Metzamor Nukleer Santrali sadece Kars Agri Igdir Erivan ve Nahcivan in meselesi degil. Turkiye nin Gurcistan in butun Ermenistan in meselesi. Bu bolgesel bir problemdir. Igdir dan 15 kilometre Kars tan da kus bakisi 100 kilometre uzakliktaki santralin isletme lisansinin iki yil sonra bitecegini belirten Kilic lisansin yenilenmemesi gerektigini soyledi. FAY HATTI UZERINDE Fay hatti uzerinde bulunan santralde Bati standartlari uygulansa bile cevrede olumsuz etkiler yaratacagina isaret eden Kilic bolgede yasayan insanlarin bosaltma plani olmasi gerektigini vurguladi. Turkiye Atom Enerjisi Kurumu Baskan Yardimcisi Dr. Erdener Birol ise Ermenistan sinirindaki reaktorun Cernobil dekine benzer miadini doldurmus eski tip bir reaktor oldugunu ifade ederek risk var dedi. Birol Cernobil den sonra gerek Ermenistan gerekse Trakya sinirinda erken uyari sistemleri kurduk. Tamamen yerli muhendislerimizin gelistirdikleri sistemler. Havada bir radyasyon yukselmesi oldugu zaman bunlar aninda saniye mertebesinde Ankara ya haber veriyorlar dedi. Cernobil den kotu olur Kars Belediyesi ve Kent Konseyi Baskani Naif Alibeyoglu buyuk bir tehlikeyle karsi karsiya oldugumuzu belirterek Biz bu santralin kapatilmasi icin elimizden geleni yapiyoruz ama yapabilecegimiz fazla bir sey yok. Devletimizin bu konu uzerine ciddi olarak gitmesi gerekiyor. Bu santralin sizinti yapmasi veya patlamasi halinde Cernobil faciasindan cok daha korkutucu sonuclar ortaya cikar dedi. Bu tip santrallarin artik dunyada yapimina izin bile verilmedigini belirten Alibeyoglu soyle devam etti Verilse bile bunlarin tamamen issiz yerlere yapilmasi yerlesim birimlerine en az 100 kilometre mesafede olmasi isteniyor. Ermeniler in calistirmaya basladigi bu santralin her yani yerlesim birimi Kars in yani sira Igdir Ardahan buraya cok yakin. Uluslararasi Atom Enerji Kurumu nun buna izin vermemesi gerekiyor. Insan haklari bakimindan da bu sakincali. Cunku santralin mucavir alan icinde olmasi nedeniyle o alan icinde oturanlardan yasal izin alinmasi gerekiyor. Bu sinirlarla ilgili bir sorun degil. Santralin calisma suresi 2004 yilinda sona eriyor. Ama Ermeniler simdiden 10 yillik bir uzatma suresi icin calismalara basladilar bile. HALK NE YAPMALI? Turkiye Atom Enerji Kurumu Baskan Yardimcisi Dr. Erdener Birol nukleer santralden herhangi bir sizinti durumunda neler yapilmasi gerektigini ise soyle anlatti Muhtemel bir salinimda oncelik hava sartlarina bagli. Eger ruzgar bize dogru esiyorsa radyoaktif maddeler sinirimiza girer. Vatandaslar oncelikle evlerine girip kapilarini camlarini naylonla sizdirmaz sekilde kapatmalilar. Olabilecek havalandirmalar kapatilmali. Mahalli gidalar sebze-meyveler yenmemeli. Eger otlaklarda kirsal kesimde hayvan varsa iceriye alinmali ve kuru otla beslenmeli. Yerel yoneticilerden gelecek Cikabilirsiniz ya da cikamazsiniz talimati beklenmeli. Eger salinim anindan 6-7 saat icinde ogrenilirse halka iyot tabletleri dagitilir. Troid bezinin radyoaktif iyot almasi onlenir boylece kanser riski azaltilmis olur. 30 km. 100 km ye kadar arazinin topografyasina bagli olarak etki gorulebilir. Ilk birkac gunde yapilmasi gerekenler bunlar. Daha sonra sularin ve topragin olculmesi gerekir. Cernobil de 35 kisi olmustu Ukranya daki Cernobil Nukleer Guc Santrali nda 1986 da meydana gelen patlamada 35 kisi hayatini kaybetti. Uzun donemde ise sizan radyasyondan binlerce insan etkilendi. Kaza Turkiye de ozellikle Karadeniz Bolgesi ndeki insanlari ve cay ile findik uretimini etkiledi.