Dalgiclarin golun derinliklerinde rastladigi mezar tasinda Ermenice yazi var. Dipte yatan amforaya daha once dogu ve guneydoguda rastlanmamisti. Vurgun arastirmasi icin Van Golu ne dalan ekip Ermenice bir mezar tasi gorunce ortaya Van Derya belgeseli cikti: Nesli tukenen incikefali peribacalari amfora... Van Golu nde sualti arastirmalari yapan bir grup dalgic golun sig sularinda tanik olduklari tarihsel ve dogal mirasi belgesel haline getirdi. Van Derya: Yukseklerden Derine Dalmak adli belgeselde soyu tukenmek uzere olan incikefalinin ilk goruntuleri ve yeraltindaki peribacalari olarak bilinen su dikitleri de var. Istanbul Universitesi Sualti Teknolojileri Bolumu Program Baskani Yrd. Doc. Murat Egi nin onculugunde bir araya gelen Bogazici Sualti Arastirmalari Merkezi (BSAM) uyesi 25 genc aslinda golun sirlarini degil Dalis Fizyolojisi ve Vurgun u arastiriyordu. Ilk gun su altinda bir mezar tasi gorulunce arastirma yon degistirdi. Carpanak Adasi nin cevresini tarayan ekip uzerinde Ermenice harflerin yer aldigi bir levha buldu. Ekip ayni levhayi adada da gormustu. Mezar tasi belki de bolgeden kacan bir Ermeni ye aitti. Belki de bir Ermeni annesinin mezar tasiyla birlikte gocuyordu ki tas denize dusmustu... Arastirmalar aciga dogru kaydirildi ve 25 metre derinlikte surduruldu. Bilindigi kadariyla suyun icerdigi bazik orani inci qkefali ve gozle gorunmeyen mikroorganizmalar disinda baska bir canlinin yasamasina olanak tanimiyordu. Incikefali Avrupa Hayvanlari Koruma Birligi nce nesli tukenmekte olan bir balik olarak kirmizi listeye alinmisti. Egi ye gore dogal ortaminda hic goruntulenmeyen incikefali ile karsilasmak bir mucize sayilirdi. Egi Avlanma kurallarina dikkat edildigi icin hem sayilari artiyor hem de boylari uzuyor. Eskiden 13 santim olan boylari 17 santimi bulmus dedi. Sualtinda 2 bin 915 dakika Ekip vurgunu sinamak icin daldigi derinliklerde 118 dalis yaparken 2 bin 915 dakika sualtinda kaldi. Gol derinliklerine inildikce tanik olunan mucizeler de artiyordu. Ilk olarak bir amfora yla karsilastilar. Ekipteki saskinlik Istanbul da da surmustu. Amforayi inceleyen uzmanlar Bu bir ilk demisti. Cunku eski caglarda tahil sarap ve zeytinyagi tasinmasinda kullanan kuplere daha once Dogu ve Guneydogu da rastlanmamisti. Akdeniz ve Orta Anadolu da rastlanan amforalarin ticari iliskiler sonucu bolgeye tasindigi tahmin ediliyordu. Ancak Urartulara ait olmadigi ortadaydi. Canavar degil dinozor Vurgun olasiligi giderek azalirken bu kez de su dikitleri yle karsilastilar. Egi mikrobiyalit adi verilen su dikitlerinin sualtindaki peribacalari olarak da bilindigini animsatiyor. Ender rastlanan sualtindaki peribacalarinin golun kimi bolgelerinde 40 metreye kadar ulastigini belirten Doc. Egi Bu uzunluktaki dikitler yalniz Van Golu nde bulunuyor. Biz iki-uc metre uzunlugundaki dikitleri goruntuleyebildik dedi. Egi su dikitlerinin caglar boyunca olustugunu soyledi ve ekledi: Van Golu belki canavar dogurmadi. Ama dinozor gibi yasli oldugu acik. Artik gorev bilim adamlarinin. Istanbul a donen ekip tanik olduklari ihtisami belgesel haline getirmek icin kollari sivadi. Bu Van in derinliklerini isleyen ilk belgesel olacakti. Vurgun yemedik Projenin egitmen dalicisi ve yonetmeni Togay Senalp Hicbirimiz vurgun yemedik. Dikkatli davranildiginda yenmeyecegini de gosterdik. Ayrica Van Golu nun derinliklerini bilim adamlarina actik dedi. Ekibin attigi her kulac Van Golu nun bilinmeyen yuzunu aydinliga kavusturmustu. Ve bastan sona el emegi goz nuru bir belgesele imza atmislardi. Belgeselin muziklerini de Senalp hazirladi. Evliya Celebi bundan asirlar once Van Golu ne Van Derya demisti. Gol demek hem Celebi ye hem de kendilerine haksizlik olacakti. Bu Van Derya da Yukseklerden Derine Dalmak ti. Ve isiklar sondu... ISMAIL SAYMAZ